Freyr - 01.11.2005, Síða 19

NAUTGRIPIR
verið breytt með fimm ára millibili. Nú var
komið að slíkri breytingu. Undanfarin fimm
ár hefur meðalgripurinn í útreikningunum,
gripur sem fæddur er árið 1995, verið skil-
greindur sem þessi viðmiðunargripur. ( hans
stað er nú valinn sem umræddur viðmiðun-
argripur, meðalgripurinn sem fæddur er
árið 2000. Við það verða umtalsverðar til-
færslur á einkunnum fyrir suma eiginleika.
Þær breytingar sem þarna koma fram eru
beinar mælingar á erfðabreytingum í stofn-
inum og um leið þær nákvæmustu sem
mögulegt er að fá þar um. Þessar breyting-
ar eru langsamlega mestar fyrir magnþætt-
ina og lætur nærri að þær séu um fimm
einingar í einkunn eða sem svarar til breyt-
inga um eitt stig í einkunn á ári. Þetta eru
miklar breytingar og í raun aðeins staðfest-
ing á því að umtalsverður hluti afurðaaukn-
ingar f mjólkurframleiðslu á allra síðustu
árum er vegna þess að stofninn hefur verið
að breytast mjög hratt með sífellt getumeiri
gripum. Þessar breytingar eru ívíð meiri fyrir
verðefnin (mjólkurprótein og mjólkurfitu)
en fyrir mjólkurmagnið, sem er í samræmi
við það að örlitlar breytingar til hækkunar
virðist mega greina f efnahlutföllunum og
líklega heldur meiri fyrir fituprósentu en
próteinprósentu. Breytingar fyrir aðra eigin-
leika eru hverfandi litlar, þótt greina megi
örlitlar jákvæðar breytingar fyrir júgur og
spena. Verulega jákvætt er að hvergi virðist
vera að sjá breytingar ( neikvæða átt.
Nú er það vel þekkt að erfðasamband
sumra eiginleikanna við afkastagetu er nei-
kvætt og þessar niðurstöður eru því vís-
bending um að sú tiltölulega takmarkaða
áhersla, sem verið hefur á suma eiginleika,
hefur samt nægt til þess að halda þeim í
óbreyttu ástandi í stofninum. Athygli skal
vakin á því að vegna þess hvernig einkunn
fyrir endingu er unnin er viðmiðunargrunn-
ur þar annar en fyrir hina eiginleikana. Við-
miðunargrunnurinn fyrir þann eiginleika er
þess vegna meðaltalnautið úr öllum
hópnum sem fær reiknað mat fyrir þennan
eiginleika. Kynbótamat fyrir nautin er aðeins
reiknað fyrir endingu eins og flestir þekkja.
Það sem að framan er rakið leiðir til þess
að einkunnir nautanna nú fyrir afkastagetu
og magnþætti mjólkurinnar eru eðlilega 4-
6 stigum lægri en áður var. Slíkt þýðir í raun
óbreytt mat fyrir nautið hvað varðar þessa
eiginleika. Eðlilegt er að sjá lækkun á bilinu
3-4 einingar fyrir kynbótaeinkunnina en
það þýðir að matið stendur í reynd óbreytt.
MATIÐ FYRIR YNGSTU NAUTIN
Lítum þá aðeins á niðurstöðurnar en yfirlit
um þær má sjá í töflu með greininni. Nú eru
birtar niðurstöður fyrir nokkur af nautunum
úr árganginum frá 1999. Til þess að kyn-
bótamatið sé birt eru gerðar kröfur til að
hið minnsta 30 dætur nautsins séu komnar
með upplýsingar um afurðamagn fyrir
fyrsta mjólkurskeið. Þetta er tæpur helm-
ingur nautanna úr árganginum. Ástæða er
um leið að leggja á það áherslu að vegna
þess hve mikið kemur til með að bætast við
upplýsingar um dætur þessara nauta á
næstu misserum, er eðlilegt að breytingar
verði á kynbótamati einhverra þeirra.
Uppskeran úr þessum fyrri hluta árgangs-
ins, sem er tæpur helmingur hans, er því
miður rýr. Þær upplýsingar sem komnar eru
um hinn hlutann gefa vonir til að hann skili
öllu meiru. Samt er Ijóst að úr þessum ár-
gangi koma ekki fram á sjónarsviðið neinar
stórstjörnur á borð við bestu nautin úr hin-
um öflugu árgögnum á síðustu árum. Tvö
naut úr þessum hópi verða strax tekin f
notkun sem reynd naut, þeir Þollur 99008
og Spuni 99014, en þeir eru báðir dætra-
synir Bassa 86021. Þollur er frá Þverlæk í
Holtum, sonur Skjaldar 91022, en Spuni er
frá Berustöðum í Ásahreppi, sonur Stúfs
90035. Eins og lesa má úr einkunnum
þeirra eru þeir báðir naut sem skila góðum
mjólkurkúm og júgur- og spenagerð hjá
dætrum Þolls er mjög góð. Úr Vita 99016
eru til mjög takmarkaðar sæðisbirgðir
þannig að ákveðið var að fá um hann
traustari dóm áður en ákvörðun yrði tekin
um ráðstöfun sæðisins. Benda má á að
bæði Mímir 99007 og Kátur 99012 koma
með hátt afurðamat, þannig að hefðu þessi
naut komið fram á sjónarsviðið fyrir áratug,
hefðu þau strax farið til frekari notkunar.
Vegna þess hve dætur þeirra virðast gallað-
ar hvað varðar ýmsa aðra eiginleika, er
þeim, með hliðsjón af þvf breiða ræktunar-
markmiði sem nú hefur verið sett, ekki
sleppt í gegnum nálaraugað. Rétt er að
minna á það að óski einhver eftir að fá slík
naut til notkunar er mögulegt að sérpanta
sæði úr þeim frá Nautastöðinni.
GÓÐ NAUT ÚR ÁRGANGINUM FRÁ 1998
Nú eru nautin úr árganginum frá 1998
komin með nokkuð traust kynbótamat og
eins og taflan sýnir eru komnir til dóms stór-
ir dætrahópar undan nær öllum þessum
nautum. Mjög jákvætt er hve vel hefur tek-
ist að fá nokkuð jafnstóra dætrahópa fyrir
þennan stóra nautahóp. Heildarmynd fyrir
þennan hóp er um margt jákvæð og Ijóst að
áhrifa margra af þessum nautum mun gæta
talsvert vegna þess að allmörg þeirra eru
valin til frekari notkunar. Það var raunar gert
strax í fyrravetur þegar afkvæmadómur
þeirra lá fyrir, en einu nauti hefur verið bætt
í þann hóp. Það er Príor 98042 frá Möðru-
völlum í Hörgárdal. Þar fer sonur Stúfs
90035, sem á að móðurföður Þistil 84013.
Dætur Príors eru öflugar kýr til afurða og
fyrir aðra eiginleika hefur hann nokkuð
jafnt og oftar en ekki jákvætt mat þannig
að kynbótaeinkunn hans er 106 og er hann
því góð viðbót við þann sterka hóp sem
þegar var kominn til notkunar.
Góðu heilli eru ekki miklar sveiflur í mati
hjá þessum nautum frá því sem fram kom í
fyrravetur. Það naut, sem mest styrkir hlut
sinn frá fyrra mati er Glanni 98026 en af-
urðamat hans hækkar og dætur hans eru
útmetnir kostagripir með tilliti til fjölmargra
annarra eiginleika. Breytt ræktunarmarkmið
styrkir mynd hans því enn og er kynbótaein-
kunn hans 109. Bæði Umbi 98036 og
Hræsingur 98046 styrkja sitt mat. Fontur
98027 ber líkt og áður talsvert af í hópnum
og heldur sterku mati sínu frá þvf f fyrravet-
ur f meginatriðum. Kynbótaeinkunn hans er
nú 113.
Það nautanna sem mest hefur fallið ( mati
frá niðurstöðunum í fyrravetur er Sveppur
98035 en mat um afurðir hefur fallið tals-
vert mikið hjá honum þó það sé áfram mjög
hátt eða 113. Hin nautin sýna ekki það
miklar breytingar að ástæða sé til að tíunda
þær hér. Þær breytingar sem hér hafa verið
nefndar verða til þess að val á nautsfeðrum
til notkunar á næstu mánuðum hefur verið
endurskoðað. Sveppur hefur verið felldur úr
þeim hópi en Fontur og Umbi verða þar
áfram en með þeim verða einnig notaðir
sem slíkir bæði Glanni 98026 og Þrasi
98052 en báðir hafa þeir 109 í kynbóta-
einkunn.
Þegar þessi hópur nautsfeðra er skoðað-
ur nánar kemur í Ijós að allir eru þeir synir
Almars 90019. Til að geta komist hjá óæski-
legri skyldleikarækt verður Hersir 97033 því
áfram notaður sem nautsfaðir enda með
eitt besta mat allra nauta. Rosi 97037 fer
einnig í hóp nautsfeðra en með viðbóta-
upplýsingum um dætur hans er hann sífellt
að styrkja mynd sína og hefur nú 108 í kyn-
bótaeinkunn.
VIÐBÓTARREYNSLAN UM NAUTIN SEM
FÆDD VORU ÁRIÐ 1994
Hér verður ekki fjallað nánar um einstök
naut nema árgang nautanna frá 1994.
Hvað önnur naut varðar er aðeins vísað til
töflu með greininni. Um nautin frá 1994
koma nú miklar viðbótarupplýsingar. Eftir
fyrstu notkun þeirra sem reynd naut hefur
nú verulegur fjöldi dætra þeirra lagt að baki
sitt fyrsta mjólkurskeið. Ennfremur hefur
fjöldi dætra þeirra komið til skoðunar é ár-
inu 2005 og upplýsingar fengist um þær úr
mjaltaathugun. Mat þessara nauta hefur
því styrkst umtalsvert. Þessar nýju upp-
lýsingar sýna í heild að nautin hafa skilað ís-
lenska kúastofninum miklum framförum.
Aðeins eitt nautanna, Völsungur 94006,
fellur talsvert í mati um afkastagetu með
hinum nýja dætrahópi en jákvæð mynd af
þessum kúm með tilliti til annarra eiginleika
heldur sér fyllilega. Enn er ókomin reynsla á
fjölda dætra þessara nauta. Fróðlegt verður
FREYR 11 2005
19