Freyr - 01.11.2005, Page 24

FÓÐRUN
Fóðurefnagreining
gróffóður - NorFor
NorFor
Norrænt fóðurmatskerfi
í grein 2 í 6. tbl. Freys 2005 um Nor-
For-fóðurmatskerfið var farið í gegn-
um efnagreiningu á fóðri og rakin
nokkur dæmi um greiningu næring-
arefna í kjarnfóðri. í þessari grein
verður sjónum beint að efnagrein-
ingu á gróffóðri.
NDF-EIGINLEIKAR GRÓFFÓÐURS
Bæði orku- (FEm) og próteingildi (AAT) í
gróffóðri ráðast að töluverðu marki af NDF-
innihaldi fóðursins eða frumuveggjarkol-
vetnum. ( NorFor-kerfinu er NDF skipt upp f
tvo hluta, ómeltanlegan (iNDF) og niður-
brjótanlegan hluta (pdNDF). Ómeltanlegi
hlutinn, iNDF, er fullkomlega óháður
fóðrunaraðstæðum og skilst allur út með
saur. Niðurbrjótanlegi hlutinn, pdNDF, er sá
hluti NDF sem getur brotnað niður í vömb
og ákvarðast umfang niðurbrotsins annars
vegar af niðurbrotshraðanum (kdNDF) og
hins vegar af dvalartíma fóðursins í vömb-
inni. Dæmi um NDF-innihald og niðurbrot f
gróffóðri er sýnt í töflu 1. Tölurnar eru frá
Noregi.
Niðurbrotið á NDF í vömb er breytilegt
milli og innan gróffóðurtegunda. Lægsta
innhald af iNDF og mestur niðurbrotshraði
er f grösum í vexti og á beitarstigi en hæst
iNDF-innihald er f hálmi.
í töflu 1 sést að niðurbrotseiginleikar
vallarfoxgrass eru verulega háðir þroska-
stigi. Þar sést t.d. að frá því snemma á vaxt-
arferlinum og þar til 10 dögum eftir skrið,
eykst NDF-innihald í þurrefni um 50% en
ómeltanlegi hlutinn, iNDF, nær fjórfaldast.
Á mynd 1 eru sýnd áhrif þroskastigs og
árasveiflu á iNDF í vallarfoxgrasi. Sömu
spildurnar voru slegnar þrjú ár í röð og sýn-
ir myndin vel breytileika í iNDF-innihaldi
milli ára. Til viðbótar breytilegum sláttutíma
getur munurinn stafað af mismunandi hita
og úrkomu á vaxtartímanum þessi þrjú ár.
Árið 1991 var kalt og úrkomusamt á
sprettutímanum en 1992 var hins vegar
hlýtt og þurrviðrasamt. Árið 1992 hefur hlý-
viðri og lítil úrkoma valdið hærra iNDF-inni-
haldi í vallarfoxgrasi, en aftur á móti var
vorið og fyrri hluti sumars 1991 votviðra-
söm og köld, sem leiddi til þess að iNDF-
magn í vallarfoxgrasi var lægra. Þetta þýðir
Tafla 1. Dæmi um innihald og niðurbrot NDF í gróffóðri
Fóðurtegund NDF g/kg þe pdNDF, % af NDF iNDF, % af NDF kdNDF, %/klst
Vallarfoxgras. Snemma á beitarstigi 416 93 7 7,6
Vothey, blandaðar tegundir. Skrið vallarfoxgrass 525 83 17 4,8
Vothey, blandaðar tegundir. 10 dögum eftir skrið vallarfoxgrass 621 74 26 3,6
Rauðsmári, við skrið vallarfoxgrass 243 76 24 8,1
Flálmur, ómeðhöndlaður 870 69 31 2,2
Maísvothey 420 77 23 2,8
Skammstafanir:
pdNDF = niðurbrjótanlegt NDF,
iNDF = ómeltanlegt NDF,
kdNDF = niðurbrotshraði pdNDF í vömb.
Mynd 1. Áhrif þroskastigs og tíðarfars á sprettutíma á innihald af ómeltanlegu
NDF (iNDF) í vallarfoxgrasi (eftir Nordheim o.fl., 2002).
að [ röku og köldu árferði hefur 14 daga
mismunur í sláttutíma tiltölulega lítil áhrif á
orkuinnihald gróffóðurs. ( hlýju og þurru ári
(eins og 1992) eru sláttutímaáhrifin meiri.
Sem dæmi má nefna að aukning iNDF-
magns í grasi frá 10 til 20% lækkar reiknað
orkugildi úr 0,92 í 0,85 FEm í kg þurrefnis.
Á sama hátt mun minnkun á niðurbrots-
hraða úr 6% í 3%/klst. lækka Fem-gildið úr
0,92 t 0,87. í reynd er það svo að aukinn
grasþroski hefur áhrif bæði á innihald af
iNDF og niðurbrotshraðann þannig að áhrif-
in magnast. Munur í sláttutíma um 14
daga lækkar orku- og próteingildið um 20
af hundraði.
PRÓTEINEIGINLEIKAR GRÓFFÓÐURS
Verkunaraðferð gróffóðurs hefur mest áhrif
á eiginleika próteinsins. Votheysgerjun gerir
próteinið uppleysanlegra og um leið niður-
brjótanlegra í vömb. Þannig hefur vothey
lægra AAT-gildi og hærra PBV-gildi en gras
við sama próteininnihald.
GERJUNARAFURÐIR í VOTHEYI
Andstætt núverandi fóðurmatskerfi tekur
NorFor-kerfið tillit til þess hvernig gerjunar-
afurðir í votheyi (lífrænar fitusýrur) hafa
24
FREYR 11 2005