Læknablaðið - 01.03.2017, Blaðsíða 13

LÆKNAblaðið 2017/103 121
Af minniháttar fylgikvillum fengu tveir sjúklingar margúl
(0,5%), fjórir sýkingu í skurðsár (1,1%) og tveir lungnabólgu (0,5%).
67% sjúklinga mættu í fjögurra vikna eftirlit og 5% þeirra höfðu
væg óþægindi í kviði, 85% þeirra voru konur. Ekki var skilgreint
hvort það væru sömu einkenni og fyrir aðgerð eða óþægindi
vegna aðgerðar.
Einn dagdeildarsjúklingur var lagður í sólarhring inn á slysa-
og bráðadeild í Fossvogi vegna ógleði eftir aðgerð. Það var eini
sjúklingurinn í rannsókninni sem leitaði á Landspítala í kjölfar
aðgerðar.
Umræða
Sýnt hefur verið fram á góðan árangur af gallblöðrutökum á HVE
á Akranesi og er hann vel sambærilegur við árangur hérlendis og
erlendis.13,14,16 Tíðni fylgikvilla og enduraðgerða var lág og sjaldan
þurfti að breyta yfir í opna aðgerð.
Á rannsóknartímabilinu var ekki byrjað að framkvæma gall-
blöðrutökur á dagdeild en það var tekið upp árið 2011. Hins vegar
hafa rannsóknir sýnt fram á að árangur aðgerða bæði með tilliti
til endurinnlagna og fylgikvilla er svipaður hvort sem sjúklingar
leggjast inn eða útskrifast samdægurs.10
Eftir að farið var að framkvæma gallblöðrutökur gegnum kvið-
sjá hefur tíðni aðgerða víðast hvar aukist verulega.17,18 Þess vegna
er mikilvægt að ábendingar fyrir aðgerð séu greinargóðar en í
okkar rannsókn var ábending fyrir aðgerð í 75% tilfella gallsteina-
verkir og í 24% tilfella saga um fylgikvilla gallsteina. Það er mjög
svipað og sést í Svíþjóð samkvæmt GallRiks.15
Hlutfall sjúklinga sem komu af höfuðborgarsvæðinu jókst
jafnt og þétt á rannsóknartímabilinu. Mikilvægt er að nýta kraga-
sjúkrahús eins og HVE á Akranesi til að minnka bið sjúklinga eftir
aðgerð sem getur verið löng á Landspítala.
Þegar árangur er borinn saman við rannsóknir hérlendis (tafla
I) er aðallega um tvær birtar rannsóknir að ræða. Árið 2004 var birt
grein í Læknablaðinu um fyrstu 1008 aðgerðirnar á Landspítala sem
voru framkvæmdar á árunum 1991-1998. Reyndist tíðni alvarlegra
áverka á gallganga vera 0,2% í þeirri rannsókn.13 Bráðaaðgerðir
voru gríðarlega algengar, eða um 60% aðgerða, sem er mjög óvana-
legt en þær eru oftast um 25-30% aðgerða11,15 eins og sést í okk-
ar rannsókn. Í Landspítala-rannsókninni voru þó einungis 11%
sjúklinga með lokagreininguna bráð gallblöðrubólga sem bendir
til þess að margir þeirra sem leituðu læknis með gallsteinaverki
hafi verið teknir í bráðaaðgerð í stað þess að fara á biðlista fyrir
valaðgerð. Margar rannsóknir hafa sýnt fram á aukna dánartíðni
og hærri tíðni fylgikvilla í bráðaaðgerðum miðað við valaðgerð-
ir.11,16 Hins vegar eru flestir sammála um að gera bráðaaðgerð ef
sjúklingur kemur inn með stutta sögu (<72 klukkutíma) um bráða
gallblöðrubólgu.4,5
Í framskyggnri rannsókn á fyrstu 400 aðgerðunum á Sjúkra-
húsi Akureyrar reyndist tíðni minni- og meiriháttar fylgikvilla
vera 10%. Algengustu fylgikvillarnir voru sýkingar og gallleki en
ekki greindist skaði á gallrás í þeirri rannsókn.14
Eins og áður segir var heildartíðni fylgikvilla í okkar rannsókn
5,5% og alvarlegir fylgikvillar greindust hjá 9 sjúklingum (2,4%)
(sjá töflu III). Enginn áverki var á megingallrás en fjórir sjúklingar
fengu djúpa sýkingu og fimm sjúklingar greindust með gallleka.
Í töflu IV sést að sjúklingar sem fengu alvarlega fylgikvilla voru
marktækt líklegri til að hafa sögu um gallblöðrubólgu miðað við
gallsteinaverki (OR: 6,7, p=0,007). Nýleg sænsk rannsókn hefur
einnig sýnt fram á þetta samband.19 Ekki var hægt að sýna fram
á marktækan mun eftir því hvort um bráða- eða valaðgerð var að
ræða en eins og áður var getið hafa aðrar rannsóknir sýnt fram á
aukna tíðni fylgikvilla eftir bráðaaðgerðir.11,16
Skaði á megingallrás er sá fylgikvilli gallblöðrutöku sem skurð-
læknar óttast mest. Nýleg rannsókn sýndi fram á 20,8% langtíma-
dánartíðni eftir skaða á gallrás sem krafðist aðgerðar. Það er 8,8%
hærri dánartíðni en í aldursstöðluðu þýði.20
Ekki eru allir sammála um hvort eigi að gera röntgenmynda-
töku af gallvegum í aðgerð og nýleg samantekt sýndi að helming-
ur rannsókna sýndi lægri tíðni alvarlegra skaða á megingallrás á
meðan hinn helmingurinn náði ekki að sýna fram á mun.21 Í okkar
rannsókn sást ekki munur á tíðni alvarlegra fylgikvilla eftir því
hvort röntgenmyndataka af gallvegum í aðgerð var framkvæmd
eða ekki (tafla IV). Samkvæmt GallRiks er röntgenmyndataka af
gallvegum í aðgerð framkvæmd, eða tilraun gerð til þess að fram-
R A N N S Ó K N
Tafla I. Samanburður á tíðni bráðaaðgerða, aðgerðartíma, breytingar yfir í
opna aðgerð og tíðni röntgenmyndatöku af gallvegum í aðgerð milli rannsókna
hérlendis og sænska gagnagrunnsins GallRiks. Númerin vísa til heimilda við
greinina.
Akranes
n=378
LSH13
n=1008
FSA14
n=400
GallRiks15
n=11.959
Bráðaaðgerðir (%) 13 57 10,3 31
Aðgerðartími (mínútur) 46 - 73 87
Breytt í opna aðgerð (%) 0,5 10,5 4 7,1
Röntgenmyndataka af
gallvegum í aðgerð (%)
25 - 2,8 92
Tafla II. Samanburður á niðurstöðum vefjagreiningar eftir því hvort um var að
ræða val- eða bráðaaðgerð. Fjöldi og hlutfall, n (%).
Valaðgerð
n=329
Bráðaðgerð
n=49
Langvinn gallblöðrubólga 291 (88) 17 (35)
Bráð gallblöðrubólga 26 (8) 32 (65)
Önnur greining 12 (4)
Tafla III. Samanburður á fylgikvillum aðgerða milli rannsókna hérlendis og
sænska gagnagrunnsins GallRiks, hlutfall.
Akranes
n=378
LSH
n=1008
FSA
n=400
GallRiks
n=11.959
Meiriháttar fylgikvillar 2,4 5,3 4,7 5,1
Gallleki 1,3 2,3 0,8 1,3
Enduraðgerð 0,8 2,2 1 -
Djúp sýking 1,1 1,3 1 1,5
Skaði á gallrás 0 0,2 0 0,4
Blæðing 0 2,0 0,8 1,6
Dauði 0 0,3 0,5 0,2