Læknablaðið - 01.03.2017, Blaðsíða 24

132 LÆKNAblaðið 2017/103
2) Samvinna lækna og annarra heilbrigðisstétta
Þátttakendur söknuðu læknaliða (n. legesekreter, nánast ígildi ís-
lenska sjúkraliðans) sem gegna lykilhlutverki á öllum heilsugæslu-
stöðvum í Noregi og eru nánir samstarfsmenn heimilislækna þar.
Samvinnan við hjúkrunarfræðinga hér á landi töldu þátttakend-
ur vera á jafnræðisgrundvelli. Bent var á hugsanlega mönnunar-
skekkju á íslenskum heilsugæslustöðvum sem kæmi niður á
skilvirkni í starfseminni: ,, ... samvinnan gekk mjög vel þarna úti og
kannski meiri hjálp. Þetta fólk [læknaliðar] var oft viljugra til að taka af
manni einhver verk sem kannski gengur ekki eins vel hérna vegna þess að
þeim [hjúkrunarfræðingum] finnst það ekki vera inni á sínu verksviði
út af sinni menntun eða þvíumlíkt. Þetta fólk var nú kannski því síður inn
á þeirra verksviði en það gerði það ... þetta fólk var náttúrulega á launum
frá læknunum sem slíkum ... Í starfsemi okkar [hér á landi] þá myndast
annars konar andrúmsloft ...“.
3) Skil á milli fyrstu og annarrar gráðu heilbrigðisþjónustu
Þrátt fyrir skort á heimilislæknum á Íslandi töldu þátttakend-
ur sjálfstætt starfandi sérgreinalækna ekki hafa tök á að vera
heimilislæknar í hjáverkum. Slíks fyrirkomulags var talið gæta
í nokkrum mæli á höfuðborgarsvæðinu en gæði og skilvirkni
slíkrar þjónustu voru dregin í efa: ,, ... held að almennt talað þá líti
norskir læknar þannig á að heimilislæknirinn og heimilislækningar séu
hornsteinn heilbrigðiskerfisins algjörlega ... og ég held að minnsta kosti
finnst mér það hérna eins og gerist í Reykjavík þar sé þetta ekki svona ...“
4) Mikil ásókn í vaktþjónustu heimilislækna og bráðamóttökur sjúkrahúsa
á Íslandi
Sérgreinaþjónusta lækna á Norðurlandi og Sjúkrahúsinu á Ak-
ureyri fékk góða dóma en grundvöllur læknisþjónustu þar hefur
lengi verið óopinbert tilvísanakerfi. Tilvísanir virðast hins vegar
ekki alltaf skila sér til ýmissa sérgreinalækna og sjúkrahúsa á
höfuðborgarsvæðinu og læknabréf þaðan sögð berast seint og
oftlega alls ekki til heimilislækna. Með afkastahvetjandi launa-
greiðslum til heimilislækna á dagvinnutíma töldu allir viðmæl-
endur möguleika á að auka afköst heimilislækna á Íslandi, auka
skilvirkni í heilbrigðiskerfinu og bæta þjónustuna: ,,Við erum með
opna móttöku á vaktinni síðdegis og þar hafa mætt bara á þeim kannski á
ekki stærra svæði en þessu 60 manns og ég held að þarna væri náttúrulega
hægt að færa þetta yfir í dagvinnuna að hluta.“
Umræða
Niðurstöður rannsóknarinnar gefa til kynna að íslenska
heilsugæslu skorti þá skilvirkni sem Norðmenn búa við, þetta
var samdóma álit viðmælenda. Of margir Íslendingar hafa ekki
aðgang að einum tilteknum heimilislækni og verða að reiða sig
á dýrari úrræði í formi vaktþjónustu og sjálfstætt starfandi sér-
greinalækna.
Starfield11 bendir á að almenn heilsa sé betri bæði í löndum og í
þeim ríkjum Bandaríkjanna sem nota tilvísanakerfi heimilislækna
sem gátt milli fyrstu og annarrar gráðu heilbrigðisþjónustu. Aðrar
rannsóknir hafa sýnt að þjónusta heimilislækna helst venjulega í
hendur við þau laun sem þeir fá fyrir vinnu sína.29-30 Rannsóknir
sýna að sjálfstætt starfandi heimilislæknar afkasta meiru og veita
víðtækari þjónustu en þeir sem starfa hjá því opinbera.14 Í íslenska
opinbera fastlaunakerfinu er líklega minni hætta á oflækningum
og starfsþroti sem er alvarlegt og vaxandi vandamál. Tæplega 90%
norskra heimilislækna eru í einkarekstri og kerfið nýtur hylli hjá
bæði læknum og skjólstæðingum samkvæmt ánægjuvogum.31
Þetta helst í hendur við rannsóknir sem hafa sýnt að sjúklingum
líkar það vel að hafa aðgang að einum tilteknum heimilislækni
R A N N S Ó K N
Tafla III. Skipulag heilbrigðisþjónustu: samanburður á Noregi og Íslandi. Reynsla þátttakenda.
NOREGUR ÍSLAND
Allir hafa sinn tiltekna heimilislækni. Færri skjólstæðingar um hvern
heimilislækni*.
Hluti þjóðarinnar án heimilislæknis. Fleiri skjólstæðingar um hvern heimilislækni*.
Heimilislæknir er fyrsti tengiliður sjúklingsins innan heilbrigðisþjónustunnar. Heimilislæknir ekki endilega fyrsti tengiliður sjúklingsins innan
heilbrigðisþjónustunnar.
Miðstýrt skráningarkerfi sjúklinga. Sjúklingur getur ekki verið skráður nema hjá
einum heimilislækni. Góð yfirsýn yfir heilsuvanda fólks.
Ekki miðstýrt skráningarkerfi. Sjúklingur getur verið óskráður eða skráður á fleiri
en einn lækni. Vantar betri yfirsýn yfir heilsuvanda fólks.
Tilvísanakerfi, heimilislæknir hliðvörður varðandi læknisþjónustu. Ekki tilvísanakerfi, heimilislæknir ekki hliðvörður.
Góð upplýsingagjöf milli þjónustustiga. Læknabréf til að tryggja samfellu. Ekki góð upplýsingagjöf milli þjónustustiga. Læknabréf berast seint og illa nema
á Akureyri.
Minni líkur á tvíverknaði í læknisþjónustunni. Meiri líkur á tvíverknaði í læknisþjónustunni.
Læknisþjónusta unnin sem mest á dagvinnutíma. Of stór hluti læknisþjónustu unnin utan dagvinnutíma.
Afkastahvetjandi launakerfi á dagvinnutíma. Aðeins afkastahvetjandi launakerfi utan dagvinnutíma.
Meiri skilvirkni læknaþjónustu en á Íslandi. Minni skilvirkni læknaþjónustu en í Noregi.
Oflækningar heimilislækna? Oflækningar sérgreinalækna?
Læknanemar fá ekki leyfi til að starfa sem heimilislæknar. Læknanemar fá takmarkað lækningaleyfi til að leysa af í heilsugæslunni.
Einkarekstur heimilislækna. Ríkisrekstur ráðandi, stefnurek.
*Þátttakendur nefndu aðeins að færri sjúklingar væru um hvern heimilislækni í Noregi heldur en á Íslandi. Tölulegar upplýsingar fengnar úr skýrslu OECD16 sýna að þetta er rétt. Í Noregi
er 1,1 heimilislæknir á hverja 1000 íbúa en 0,7 heimilislæknir á hverja 1000 íbúa á Íslandi.