Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.2018, Blaðsíða 51

tímavélin 514. maí 2018
Sif steppaði
í stríðinu
Sif Þórz Þórðardóttir listdansari
kom fyrst fram um jólin 1938,
þá aðeins 14 ára gömul. Hún
hafði þá fyrst Íslendinga stund-
að nám við Ballettskóla Kon-
unglega leikhússins í Kaup-
mannahöfn sem var nokkuð
merkilegt í ljósi þess að hún
kom af reykvísku alþýðufólki.
Sif sýndi dans, bæði ball-
ett og steppdans, öll stríðs-
árin og um tíma bjó hún í
London þar sem hún upplifði
loftárásir Þjóðverja á borgina.
Aðeins 17 ára hélt hún sýna
fyrstu stóru sýningu í Reykja-
vík, ásamt enska dansaranum
Teddy Harkel, og sýndu þau
bæði listdans og stepp. Á eftir-
stríðsárunum lagði Sif skóna á
hilluna en kom þá að stofnun
dansskóla og Listdansarafélags
Íslands.
Fyrsta
áramóta-
skaupið
Ríkisútvarpið var með glens
útvarpsþætti á dagskrá á
gamlárskvöldi allt frá árinu
1948 en fyrsta eiginlega ára-
mótaskaupið var sýnt í sjón-
varpinu sama ár og því var
komið á laggirnar, árið 1966.
Skaupið breytti því strax
hvernig Íslendingar héldu
upp á þennan dag því varla
sást hræða á ferli á meðan
þátturinn var sýndur. Reynd-
ar var mest áhersla lögð á
tveggja tíma þátt sem nefndist
Stjörnuspá en sá þáttur fékk
afleita dóma. Skaupið, sem rit-
höfundurinn Andrés Indriða-
son hafði umsjón með, mæltist
miklu betur fyrir en var með
allt öðru sniði en við þekkj-
um í dag. Þátturinn var tekinn
upp í einu rennsli og minnti á
hefðbundinn vikulokaþátt með
frásögnum, uppákomum og
söngvum helstu leikara og tón-
listarmanna þjóðarinnar. Upp-
taka af skaupinu árið 1966 hef-
ur ekki varðveist.
HM ´95
Í
slendingum hefur sjaldnast ver-
ið það tamt að bera sig saman
við aðrar smáþjóðir enda er Ís-
land „stórasta land í heimi“. Að
vilja halda Eurovision eða stórmót
í íþróttum er hluti af viðleitni okk-
ar til að sanna okkur og slíkt tæki-
færi gafst árið 1995 þegar Ísland
hélt HM í handbolta. Sigurður
Sveinsson ræddi við DV um mótið.
Gerðu ráð fyrir þúsundum gesta
Um miðjan níunda áratuginn urðu
þær raddir sífellt háværari innan
úr Handknattleikssambandinu að
Ísland gæti haldið heimsmeistara-
keppnina. Jón Hjaltalín Magnús-
son, þáverandi formaður HSÍ, beitti
sér fyrir þessu og árið 1988 sóttu
Íslendingar formlega um að fá að
halda mótið 1994. Hann gerði sér
grein fyrir þeim mikla kostnaði sem
fylgdi því að halda mótið en gerði
ráð fyrir því að hundruð milljóna
myndu koma inn sem gjaldeyrir.
Hingað myndu streyma hundruð
blaðamanna og þúsundir gesta.
Tveir af fjórum riðlum áttu
að spilast á höfuðborgarsvæð-
inu, einn á Akureyri og Húsavík
og einn sennilega á Austfjörðum.
Af þessu tilefni átti að byggja 30
íþróttamannvirki víða um land og
eina stóra íþróttahöll í Reykjavík.
En Svíar buðu einnig í mótið og
fengu að halda keppnina sem var
flýtt um eitt ár vegna skipulags-
breytinga. Íslendingar voru hins
vegar ekki af baki dottnir og sóttu
um að fá að halda mótið 1995 sem
var samþykkt sumarið 1992.
50 manns á leik
Svíþjóðar og Brasilíu
Íslendingar voru á nálum í að-
draganda mótsins eins og kristall-
aðist í leiðara Morgunblaðsins. Þar
stóð: „Mikilvægt er fyrir margra
hluta sakir að vel takist til. Í fyrsta
lagi er heimsmeistarakeppni haldin
hér dýrmæt kynning á landi og þjóð.
Í annan stað er hún mikil lyftistöng
fyrir handboltann sem íþrótta-
grein. Í þriðja lagi færir framkvæmd
keppninnar, ef vel tekst til, heim
sanninn um það að Íslendingar
hafa burði til að standa fyrir íþrótta-
viðburðum af þessu tagi. Það er ekki
slakt veganesti inn í framtíð okkar.“
Mótið fór fram dagana 7. til 21.
maí á fjórum stöðum á landinu.
Laugardalshöllinni, Kaplakrika í
Hafnarfirði, Digranesi í Kópavogi
og íþróttahöllinni á Akureyri. Það
var töluvert stærra í sniðum en
mótið í Svíþjóð 1993 því að liðun-
um var fjölgað úr 16 í 24. Ljóst var
því að kostnaðurinn myndi hækka
umtalsvert miðað við það sem
áætlað hafði verið árið 1988.
Í júní árið 1994 samdi fram-
kvæmdanefnd mótsins við Hall-
dór Jóhannsson hjá ferðaskrif-
stofunni Ratvís á Akureyri um
einkasölu aðgöngumiða. Þá fékk
nefndin tryggingu upp á 40 millj-
ónir króna til að undirbúa mótið
en aðrir aðilar í ferðaþjónustunni
sem rætt var við voru ekki tilbúnir
til að taka áhættuna. Strax var far-
ið að tala um að fáir erlendir gest-
ir myndu koma hingað og á sama
tíma hækkuðu hótelin verðið.
Það gekk eftir og salan á miðum
var langt undir því marki sem stefnt
hafði verið að. Tveimur mánuðum
fyrir mótið voru einungis komn-
ar um 8 milljónir í kassann af þeim
80 sem gert var ráð fyrir og einu
útlendingarnir sem keyptu miða
voru Þjóðverjar. Hákon Gunnars-
son, framkvæmdastjóri nefndar-
innar, sagði ekki rétt að gera Hall-
dór einan að blóraböggli en að nýtt
átak væri hafið til að bjarga sölunni.
Samkvæmt skilmálum Alþjóða-
handknattleikssambandsins þurfti
HSÍ að semja við Ríkisútvarpið
um upptökur sem síðan voru seld-
ar áfram út í heim. Alls þurfti HSÍ
því að greiða 42 milljónir fyrir 100
manna tökulið á stöðunum fjór-
um og sérútbúna upptökubíla. Þá
þurfti að gera töluverðar endur-
bætur á Laugardalshöllinni og
íþróttahöllinni á Akureyri.
Sjónvarpsáhorfið á leikina
var gott og rúmlega helmingur
þjóðarinnar fylgdist með mótinu.
En miðasalan var fyrirsjáanlega
slök. Til dæmis mættu einungis
150 manns til að sjá leik Sviss og
Bandaríkjanna í Laugardalshöll og
aðeins 50 manns sáu Svíþjóð etja
kappi við Brasilíu á Akureyri.
Verðlaunasæti raunhæft
Íslenska landsliðið stóð á tíma-
mótum árið 1995. Í liðinu voru
kempur sem höfðu spilað í meira
en áratug eins og Geir Sveins-
son, Bjarki Sigurðsson, Sigurð-
ur Sveinsson og markvörðurinn
Guðmundur Hrafnkelsson og
einnig nýstirnin Ólafur Stefáns-
son og Dagur Sigurðsson. Mestar
vonir voru bundnar við skyttuna
Patrek Jóhannesson en vonbrigði
að Héðinn Gilsson meiddist fyrir
mót. Sigurður segir:
„Það var gríðarleg stemning
fyrir þetta mót og við höfðum fulla
trú á að við myndum rúlla þessu
móti upp. Við æfðum tvisvar á dag
í vikur fyrir mótið og vorum í frá-
bæru formi í æfingarleikjunum.
Pressan á okkur var mikil enda
mótið haldið á klakanum og mik-
ið fjallað um okkur í fjölmiðlum.
Við töldum að verðlaunasæti væri
raunhæft og það var bara spurning
um hvaða litur yrði á plattanum.“
Liðið hóf leik með skyldusigri á
Bandaríkjamönnum 27-16 en fyr-
irliðinn Geir Sveinsson sagðist alls
ekki ánægður með frammistöðu
liðsins. Þeir hefðu verið stressað-
ir og einungis spilað vel í 20 mín-
útur. Við tók strembinn leikur við
Afríkumeistarana frá Túnis sem Ís-
lendingar unnu þó 25-21. Ungverj-
ar reyndust íslenska liðinu einnig
erfiðir og leikurinn í járnum allan
tímann. 23-20 sigur varð raunin og
höfðu Íslendingar þá unnið þrjá
ósannfærandi sigra í röð.
Stærsta tap
sögunnar gegn Rússum
Slík lukka gat ekki gengið enda-
laust og Íslendingar fengu að
kynnast því gegn Asíumeisturun-
um frá Suður-Kóreu. Markvörð-
urinn Lee reyndist liðinu ákaflega
erfiður og skyttan Yoon, sem stóð
uppi sem langmarkahæsti leik-
maður mótsins, skoraði 9 mörk.
Niðurstaðan var 23-26 tap og góð
niðurstaða varð að fást í lokaleik
riðilsins því annars yrði róðurinn í
útsláttarkeppninni erfiður.
Sviss var alltaf erfiður múr að
klífa enda fyrir fram talið sterkasta
lið riðilsins með stórskyttuna
Marc Baumgartner innanborðs.
Íslendingar spiluðu ágætlega mið-
að við þá leiki sem á undan fóru
og héldu í við Sviss allan leik-
inn og náðu að halda Baumgar-
tner niður. Bitinn var hins vegar of
stór og 21-24 tap raunin og þriðja
sætið í riðlinum. Þetta þýddi að-
eins eitt, leikur gegn heims og
ólympíumeisturum Rússa. Eftir
leikinn við Sviss sagði Geir að liðið
væri að spila langt undir vænting-
um og hugsanlega ætti stressið við
að spila á heimavelli þátt í því.
Íslendingar byrjuðu sterkt gegn
Rússum og framan af var jafnt á
öllum tölum. Í hálfleik var einung-
is þriggja marka munur milli lið-
anna, 8-11 fyrir Rússum, en Ís-
lendingar vel inni í leiknum. En
snemma í seinni hálfleik byrjaði
einn versti kafli í sögu íslensks
handknattleiks og leikurinn end-
aði 12-25. Hvorki fyrr né síðar hef-
ur liðið tapað svo stórt. Stjarn-
an Patrekur var auk þess rekinn
af velli eftir gróft brot. Íslendingar
kórónuðu svo slakan árangur
mótsins með 23-28 tapi gegn Hvít-
Rússum og enduðu í 14. sæti.
Hvað gerðist gegn Rússum?
„Rússaleikurinn var í sjálfu
sér stórskrítinn frá upphafi. Það
var eins og við hefðum gleymt að
reima á okkur skóna og áttum ein-
hvern daprasta leik á stórmóti frá
upphafi. Þetta var gríðarlegt kjafts-
högg sem ég er ekki enn þá búinn
að jafna mig á. 14 sætið í keppn-
inni var í raun skandal frammi-
staða af okkar hálfu en það er alltaf
erfitt að segja hvað gerðist. Topp-
uðum við á röngum tíma? Þold-
um við ekki álagið? Að mínu mati
vorum við einfaldlega ekki í rétt-
um gír er mótið hófst og við strák-
pungarnir þoldum ekki fjölmiðla-
fárið fyrir keppnina.“
Hvernig brugðust þið við?
„Það má segja að við höfum
grafið okkur í sand dagana á eft-
ir mótið og létum ekki sjá okkur á
almannafæri næstu mánuðina. Ég
hætti eftir mót en strákarnir náðu
sér á strik á HM í Japan árið 1997.
Þar náðist fínn árangur.“
Stórveldi fæddist
Mótið markaði viss tímamót í
handknattleiknum á heimsvísu því
að þar komu fram tvö ný stórveldi
sem kepptu til úrslita, Króatar og
Frakkar. Króatar sem töpuðu úr-
slitaleiknum höfðu reyndar unnið
fjölda titla sem hluti á Júgóslavíu
en með silfri á Íslandi sýndi liðið
að þeir væru raunverulegir arf-
takar þess liðs. Frakkar höfðu aldrei
unnið stórmót fyrir HM á Íslandi en
síðan hafa þeir unnið 11 titla.
Hvað finnst þér um mótið eftir á
að hyggja?
„Fyrir utan okkar árangur var
þetta frábært mót. Þarna komust
Frakkarnir á blað og þeir hafa vart
stigið feilspor síðan, þökk sé ís-
lenska fiskinum. Það var gríðar-
leg bjartsýni að ætla í byrjun að
við fengjum að halda mótið en hið
óvænta gerðist og við héldum frá-
bært mót með allri þeirri umgjörð
sem stórþjóðir gætu verið stoltar
af. Ég veit ekki alveg með fjárhags-
hliðina en óttast að við höfum ekki
beint riðið feitu hrossi frá keppn-
inni að því leyti. Áfram Ísland!“ n
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
„Við létuM ekki sjá
okkur á alMannaFæri“
HM ´95 var lokamót Sigga Sveins.