Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.01.2018, Blaðsíða 31
sinni og móður við arineld og spjallaði við þjóðina í út-
varp. Þetta var hrein nýjung sem enn er talað um.
George W. Bush kvaddi sem forseti í lok janúar
2009. Þá var upplýst að forsetinn hafði ekki sent eða
fengið tölvupóst til sín persónulega enda kynni hann
ekki á þá tækni. (Fáeinum mánuðum síðar lærði nýr
ritstjóri uppi á Íslandi að senda tölvupóst og hefur
notað þá nýfengnu þekkingu sparlega). Hefði Hillary
Clinton haft sömu þekkingu á tölvupóstum og þessir
tveir fyrrnefndir þá væri hún sennilega nú forseti í
Hvíta húsinu.
Ekki opin bók
Það má sitthvað segja misjafnt um Trump forseta, og
það er svo sannarlega gert í meira mæli en um flesta
aðra. En að halda því fram að það sé galli að forsetinn
sé það sem er kallað „óútreiknanlegur“ ætti ekki
endilega að vera ofarlega í formælingunum.
Trump tók margoft fram í kosningabaráttu sinni að
hann ætlaði sér að vera óútreiknanlegur. Þá var hann
raunar að vísa til keppinauta og eftir atvikum and-
stæðinga Bandaríkjanna á heimsvísu. Hann ætlaði
sér alls ekki að gefa upp í öllum tilvikum hver yrðu
viðbrögð Bandaríkjanna við tilteknum gjörðum ann-
arra. Hann leit á þetta með augum viðskiptajöfursins,
sem telur að keppinautunum sé ekki hollt að fá fyrir
fram upplýsingar um allar hugmyndir „viðsemjand-
ans“. Þetta á ekki alltaf rétt á sér. En mjög oft. Þess
vegna hafa stórríkin fjölmennar leyniþjónustur til að
grafast fyrir um það, hvað óvinurinn/keppinauturinn
er að hugsa, plana og hvenær hann er að segja satt og
hvenær hann er að draga menn á asnaeyrunum. Það
er gengið út frá því að valdamann í stórríki sé ekki
auðvelt að reikna út til enda.
Það verður að segja um Obama, fyrirrennara
Trumps á forsetastóli, að hann var iðulega óþægilega
fyrirsjáanlegur og þá fyrir Bandaríkin. Hann átti
ekkert í Pútín, þótt Rússland hafi að undanförnu um
margt verið í mjög erfiðri stöðu. Fjölmörg ríki hikuðu
ekki við að ögra Bandaríkjunum í trausti þess að það
væri áhættulítið.
Eina skiptið sem Obama reyndist algjörlega óút-
reiknanlegur var þegar hann hafði loks dregið rauð
strik í sandinn gagnvart forseta Sýrlands. Hann hafði
gefið opinbera yfirlýsingu um það að ef sá myndi
beita gereyðingarvopnum á borð við eiturgas gegn
óbreyttum borgurum yrði Bandaríkjunum og ógn-
arafli þeirra að mæta. Það var með ólíkindum að
Assad, sem stóð mjög höllum fæti, skyldi þora að láta
á þetta reyna gagnvart forseta Bandaríkjanna. En
hann gerði það og það furðulega gerðist að Obama
brást ekki við. Assad hafði ekki skrifað undir eigin
dauðadóm eins og hefði mátt ætla.Trúverðugleiki
Bandaríkjanna beið hnekki.
Aðgerðaleysi og afleiðingar þess
Nú þykir ljóst að ástæða þessarar framgöngu hafi
verið að forsetinn hafi metið það svo, að mjög hörð
viðbrögð gagnvart Assad myndu styggja Íransstjórn,
helsta bandamann Sýrlendinga.
Obama var í samningaviðræðum um að hægja á
kjarnorkuvopnavæðingu Írana. Sá samningur hefur
sömu áhrif til lengdar á kjarnorkuvopnavæðingu Íran
og tímabundin lög um bann við verðlagshækkunum
höfðu á verðbólgu á Íslandi. Íslendingar kannast við
að það virkar ekki.
Eftir aðeins rúm 6 ár héðan í frá verða Íranar
komnir með kjarnorkuvopn og flaugar til að flytja
þau og heimurinn á þá engin úrræði til að bregðast
við.
Friðþægingarferli þriggja forseta Bandaríkjanna
við Norður-Kóreu þýddi að skömmu áður en Obama
lét af embætti varð ljóst að Kim Jong-un réði nú yfir
kjarnorkuvopnum. Vafalaust er talið að þétt samstarf
sé á milli Norður-Kóreu og Íran í þeim efnum.
Er eitthvað að rofa til?
Trump hefur staðið mjög illa í skoðanakönnunum allt
sitt fyrsta ár. Miklu verr en flestir fyrirrennarar hans
af þeim sem búið hafa við slíkar mælingar.
Í janúar hafa mælingarnar breyst töluvert, þótt
óvarlegt sé að fullyrða að breytingin sé varanleg.
Síðustu kannanir sýna að ánægja Bandaríkja-
manna með efnahagsstjórnunina hefur tekið stórt
stökk í jákvæða átt. Miklu stærri hluti kjósenda telur
sig nú hafa það betra en áður. Landsframleiðslan hef-
ur aukist. Atvinnuleysið hefur hríðfallið, laun hinna
lægst launuðu hafa hækkað. Millistéttin á von á veru-
legum ávinningi vegna skattabreytinga. Bandarísk
fyrirtæki boða hvert af öðru aukna starfsemi heima
fyrir og lofa starfsmannafjölgun og bónusum til al-
mennra launamanna.
Fréttamenn leggja áherslu á að einhverjir óupp-
dregnir peyjar hafi púað á forseta Bandaríkjanna í
Davos. Trump gæti ekki verið meira sama. Fundir
forsetans með forsvarsmönnum stærstu evrópsku
fyrirtækjanna, sem sýnt var frá beint, svo ekki er
hægt að afflytja þá, skiluðu miklu. Fulltrúar Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins sögðu í Davos að skattalækkanir í
Bandaríkjunum myndu ekki aðeins styrkja stöðuna
þar heldur einnig í Evrópu þótt það verði ekki eins
mikið. Bandaríska hlutabréfavísitalan er í sögulegu
hámarki núna. Það segir ákveðna sögu. En sá mæli-
kvarði er þó vandmetinn og undirstaðan undir slíkum
toppum getur svo sannarlega verið veikari en virðist
og riðlast hratt. En þannig stendur þetta núna.
Betra hljóð
Þegar Bandaríkjamenn voru spurðir um stöðu efna-
hagslífsins í síðasta mánuði Obama sögðu 33% hana
góða en 65% slæma. Nú segja 49% hana góða en 49%
slæma. Þegar spurt er hvort Trump hafi gert efna-
hagslífið betra segja 40% svo vera, en 22% segja hann
hafa gert efnahagslífið verra og 34% segja hann hafa
engu breytt um það.
Ánægjan með störf Trumps hefur lengst af á síð-
asta ári verið dapurleg, eða um eða undir 40% jákvæð
en 57 prósent eða meira neikvæð.
Nú hefur þetta breyst þannig að 45% segjast
ánægð með störf forsetans en 53 % óánægð.
Hins vegar hafa svör þeirra, sem eru spurðir um
það, hvort þeir myndu endurkjósa Trump núna eða
einhvern annan hefðu þeir tækifæri til, ekkert breyst.
Aðeins 35% segjast mundu endurkjósa hann en 56%
ekki mundu gera það.
Repúblikanar reyna, hvað þetta síðasta varðar, að
benda á að Hillary hafi alla kosningabaráttuna, allt til
kjördags, haft mikla yfirburði í slíkum könnunum á
landsvísu, þar sem hún hafi haft yfirburðafylgi í
stórum ríkjum eins og New York og Kaliforníu, langt
umfram þau 50% sem helst þurfi að hafa til að
tryggja sér alla kjörmenn þar. Þess utan hafi hún
mælst mjög há í þeim hópum sem jafnan eru treg-
astir til að mæta á kjörstað.
Þessar athugasemdir eru réttar svo langt sem þær
ná. En það er engu að síður áhyggjuefni fyrir Trump
að engin breyting sjáist þarna þegar allir aðrir mæli-
kvarðar virðast honum hagfelldari nú en verið hefur.
Honum líst víst á tíst
Trump er sannfærður um að hann geri sér og mál-
stað sínum mikið gagn með tístinu. Svör kjósenda í
framantöldum könnunum voru á annan veg. Mikill
minnihluti aðspurðra var sammála forsetanum í þeim
efnum, þótt andstaðan við tístið hafi minnkað dálítið.
Sjálfsagt gerir forsetinn ekki mikið með það.
Eins og hann hefur sjálfur bent á, þá er það einn
hans helsti kostur að hann hefur ætíð verið yfirveg-
aður snillingur.
Auðvitað er það öfundsverð staða fyrir alla að vera
í.
Og það bætist þá við öfundsverðustu stöðu allra
slíkra, hina sitjandi stöðu í keilulaga kontórnum á
bestu lóð höfuðborgarinnar.
Þar eru bara sigurvegarar.
Morgunblaðið/RAX
28.1. 2018 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31