Morgunblaðið - 27.02.2018, Blaðsíða 30

AF KVIKMYNDUM
Hulda Rós Guðnadóttir
Á sunnudag lauk Kvikmyndahátíð-
inni í Berlín, Berlinale, með
óvæntu vali á kvikmyndinni sem
hreppti helstu verðlaun hátíð-
arinnar, Gullbjörninn. Og þar var
Íslendingur í einu aðalhlutverk-
anna.
Kvikmyndahátíðin er ein örfárra
svokallaðra A-lista kvikmyndahá-
tíða og ekki síst sérstök fyrir það
hversu stór hún er. Mesta athygli
fjölmiðla hlutu stórstjörnur á borð
við Bill Murray og Tildu Swinton
en áhugamenn og fagfólk í kvik-
myndagerð og myndbandalist
mæta hinsvegar á hátíðina til að
sjá framúrskarandi gæðaverkefni
úr ólíkum kimum og öngum list-
arinnar.
Það vill svo til að í ár lék íslenski
leikarinn Tómas Lemarquis annað
aðalhlutverka í einni óvenjulegustu
kvikmynd hátíðarinnar, vinnings-
myndinni Touch Me Not eftir rúm-
ensku leikstýruna Adina Pintilla.
Hún fjallar um fyrirbærið nánd frá
nokkrum ögrandi sjónarhornum.
Ógerningur er að ákveða til hvaða
flokks kvikmyndin geti talist og
kannski er það óþarfi. Hún getur
verið heimildarmynd, skáldverk
eða myndlist, enda var aðstand-
endum boðið að sýna hana í flest-
um flokkum hátíðarinnar. Frétta-
ritari Morgunblaðsins, sem starfar
sjálf á mörkum kvikmyndalistar og
myndlistar, lítur á myndina sem
fulltrúa Forum-flokksins í aðal-
keppninni. Forum-flokkurinn var
settur á laggirnar árið 1971 af Ars-
enal, þýsku stofnuninni fyrir kvik-
mynda- og myndbandalist, fyrir
myndir sem standa utan flokkunar-
kerfis tegunda.
Myndlist og kvikmyndalist
mætast í blendingsmyndum
Hjá Arsenal-stofnuninni er litið á
Forum-flokkinn á kvikmyndahátíð-
inni sem áframhaldandi rannsókn-
arverkefni, sem hafi það helst að
markmiði að vera mikilvægt fram-
lag til félagslegrar og menningar-
legrar umræðu. Stofnunin leitast
við að víkka út skilning fólks á fyr-
irbærinu kvikmynd með því að fara
út á jaðarinn og finna þar fersk
sjónarhorn. Það er í Forum-
flokknum sem myndlist og kvik-
myndalist mætast á hátíðinni en
Pintilla, leikstýra Touch Me Not,
titlar sig einmitt bæði sem leik-
stýru og myndlistarkonu. Það gerir
reyndar Tómas Lemarquis líka en
hann starfar bæði sem leikari og
myndlistarmaður.
Christina Nord, yfirmaður hjá
menningardagskrá Goethe-
stofnunarinnar, var fengin til að
skrifa í sýningarskrá Forum í ár.
Þar veltir hún fyrir sér margskon-
ar samsetningarmöguleikum heim-
ildarmynda og skáldaðs efnis, svo-
kallaðra blendingsmynda. „Þessi
tegundaskipting er einungis nauð-
synleg þegar verið er að sækja um
styrki; þegar þú vilt vinna inni í
kerfinu. Þá þarf að setja merki-
miða á allt. Sama gildir um flestar
hátíðir,“ segir Nord. Hún talar um
að Forum-hluti Kvikmyndahátíð-
arinnar í Berlín sé undantekning.
„Kostirnir við slíka blendinga eru
augljósir. Ekki tekur allt sem hægt
er að ná á filmu, á sig sjónrænt
form. Margt er til án efnislegrar
birtingarmyndar: hugsanir,
draumar, hugmyndir, tálsýnir,
langanir, skynvillur, einkenni, ráða-
gerðir, þráhyggja, hið breiða lands-
lag þess sem Robert Musil talaði
um sem ,Möglichkeitssin‘; tilfinn-
inguna um möguleikann.“
Ringlaðir blaðamenn
Í aðalkeppni hátíðarinnar, þar
sem keppt er um Gullbjörninn, er
að finna mjög ólíkar kvikmyndir.
Mestrar athygli njóta myndir sem
skarta frægum viðurkenndum leik-
stjórum úr bandarísku og al-
þjóðlegu sjálfstæðu senunni, en
einnig Hollywood-leikurum sem
vilja taka þátt í listrænni verk-
efnum en gengur og gerist. Myndir
sem brjóta upp það sem er viður-
kennt í listrænu og sjálfstæðu sen-
unni fá minni athygli. Færri blaða-
menn og ljósmyndarar mæta á
rauða teppið og á blaðamannfundi
ef þessar stjörnur vantar og marg-
ir vita ekki hvernig þeir eiga að
taka myndunum. Þannig var það
með Touch Me Not. Það var því
hálfgerð sprenging þegar tilkynnt
var á laugardagskvöldið að al-
þjóðlega dómnefndin hefði valið
Touch Me Not sem handhafa Gull-
björnsins. Sérfræðingar höfðu ekki
endilega spáð þessari niðurstöðu en
á hinn bóginn er þetta einmitt það
sem hefur stundum gerst á Kvik-
myndahátíðinni í Berlín; að myndir
sem brjóta upp öll viðmið og hræra
duglega í pottunum vinna þvert á
allar væntingar.
Daginn eftir að vinningshafinn
hafði verið tilkynntur voru margir
blaðamenn í Þýskalandi alveg
ringlaðir. Blaðamaður Zeit-
dagblaðsins skrifar að hún skilji
hreinlega ekki val dómnefndar. Það
kemur fréttaritara Morgunblaðsins
ekki á óvart eftir að hafa orðið
vitni að því á blaðamannfundi To-
uch Me Not þegar blaðakona
Stern-tímaritsins lýsti því yfir að
hún bara áttaði sig ekki á mynd-
inni eða hvar hún ætti að staðsetja
hana.
„Er þetta raunveruleiki og heim-
ildarmynd um fólkið fyrir framan
og aftan vélarnar eða er þetta
skáldskapur með leikurum?“ spurði
hún og hélt áfram: „Hvernig er
hægt að kalla fólkið á pallborðinu
leikara?“
Hún var ekki ánægð
Daginn áður hafði fréttaritari
verið svo heppin að fá að vera ein
af þeim fyrstu í heiminum til að sjá
kvikmyndina á sérstakri sýningu
fyrir dagspressuna. Það er sá
flokkur blaðamanna sem nýtur
hvað mestra forréttinda í stigveldi
hátíðarinnar. Salurinn var troð-
fullur og þegar líða tók á sýning-
una stóðir nokkrir blaðamenn upp
og hreinlega gengu út. Fleiri tóku
eftir því og ónefndur blaðamaður
sagði um það daginn eftir, að það
væri merki um að valnefnd kvik-
myndahátíðarinnar væri að gera
eitthvað rétt.
Formaður dómnefndarinnar,
Tom Tykwer, leikstjóri hinna dýru
sjónvarpsþátta Babylon Berlin,
sagði síðar um valið: „Við í dóm-
nefndinni komumst að því að við
vildum ekki einungis vera þakklát
og verðlauna það sem kvikmyndir
geta gert heldur líka hvert þær
geta ennþá farið“.
Verk kvenleikstýra vinsæl
Kvenleikstýrur gerðu það ansi
gott á Kvikmyndahátíðinni í Berlín
þetta árið. Það var ekki einungis
kvikmynd Adinu Pintilla sem vann
til verðlauna. Silfurbjörninn fór til
kvikmyndar pólsku leikstýrunnar
Maùgorzata Szumowska, Twarz,
sem fjallar um metalhausinn Jacek
og hverfist um byggingu heimsins
stærstu Jesústyttu skammt frá
landamærum Póllands og Þýska-
lands. Fréttaritari hefur sjálf farið
á staðinn og skoðað Jesústyttuna,
sem minnir helst á frægari kollega
í Brasilíu. Ruth Beckermann vann
síðan Glashütte-heimildarmynda-
verðlaunin fyrir Waldheims Walzer
sem sýnd var í Forum-flokki hátíð-
arinnar og er enn ein uppgjörs-
myndin við arfleifð nasismans. For-
um-verðlaun óháðrar dómnefndar
fóru hinsvegar til heimildamynd-
arinnar Teatro de guerra í leik-
stjórn myndlistarkonunnar Lola
Arias. Í myndinni er gerð áhuga-
verð tilraun til að fást við arfleifð
Falklandseyjastríðsins með því að
leiða saman í pörum fyrrverandi
hermenn beggja vegna víglínunnar
og láta þá horfast í augu hvorn við
annan og jafnframt endurleika at-
burði. Þessu er blandað saman við
sviðsettar senur með leikurum sem
eru á sama aldri og hermennirnir
voru þá, ásamt efni úr gagnasöfn-
um. Kvikmyndin hlaut einnig For-
um-dómnefndarverðlaun CICAE,
samtaka listrænna kvikmyndahúsa.
Þess má líka geta að Elena
Okopnaya vann Silfurbjörninn fyrir
framúrskarandi listrænt framlag
fyrir hönnun og búninga í rúss-
nesku myndinni Dovlatov en það er
sú kvikmynd sem flestir spáðu að
myndi vinna aðalkeppnina. Það vill
svo til að almannatengill mynd-
arinnar, Thessa Mooij, hefur einnig
unnið fyrir íslenska leikstjóra og
kvikmyndir. Hún hafði hvíslað að
mér að hún væri viss um að mynd-
in væri að mínu skapi. Líklega
vegna þess að í henni er sýnt
hvernig líf verkamanna og lista-
manna fléttuðust saman í bóhemlífi
í Leningrad á 8. áratug liðinnar
aldar. Kvikmyndin fjallar um rit-
skoðun alræðisstjórnarinnar en það
sem lyftir henni upp úr ramma
hinnar hefðbundnu frásagnar eru
tilvísanir í bandaríska myndlist-
armanninn Jackson Pollock. Nú
þegar áhorfendur hafa fengið að
vita að abstrakt-expresjónisminn í
Bandaríkjunum var fjármagnaður
af bandarísku leyniþjónustunni,
setur kvikmyndin á mjög lúmskan
hátt spurningarmerki við mismun-
andi form alræðis í boði rússneska
kvikmyndasjóðsins.
Fjölbreytilegt leikaraval
Tómas náði ekki að hreppa Silf-
urbjörninn fyrir bestan leik en það
er kannski skiljanlegt í ljósi þess
að eitt af því sérstaka við Touch
Me Not er hversu órætt það er
hvort verið sé að leika eða ekki.
Slíkt fellur eflaust ekki vel í kram-
ið hjá þeim sem eru að meta leik-
ræna tjáningu á einhverjum skala.
Tilraunin varð hlutskörpust
 Tilraunakennd kvikmynd rúmensku leikstýrunnar Adina Pintilla hreppti Gullbjörninn í Berlín
 Tómas Lemarquis í einu aðalhlutverka myndarinnar  Leikstýrur sigursælar á hátíðinni
AFP
Sigurstund Rúmenski leikstjórinn Adina Pintilla, leikstjóri Touch Me Not, hampar Gullbirninum. Með henni eru
aðalleikarar kvikmyndarinnar, Irmena Chichikova, Tómas Lemarquis, Christian Bayerlein og Grit Uhlemann.
30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 2018
HAGI ehf Stórhöfða 37 • 110 Reykjavík • S. 414-3700 • hagi@hagi.is • Hagi ehf HILTI
Hágæða
vinnuföt
í miklu úrvali
Sérmerkjum fyrir fyrirtæki
Verkfæri og festingar
Mikið úrval af öryggisvörum
Nú fástS s vinnuföt í