Morgunblaðið - 01.03.2018, Side 26

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Unnið er að samningum við Evrópu-
sambandið og stofnun þess um að
hefja notkun á EGNOS-leiðrétt-
ingum á gervihnattaleiðsögukerfum
hérlendis. Þegar leyfið fæst getur
Isavia hafið birtingu á aðflugi sem
eingöngu grundvallast á EGNOS-
tækninni. Það verður þó aðeins á
flugvöllum á austurhluta landsins því
kerfið nær ekki nógu vel til vest-
urhluta landsins til þess að það nýtist
fyllilega við aðflugsleiðsögu.
EGNOS-leiðréttingin beinist fyrst
og fremst að þéttbýlustu svæðum
Evrópu. Norðurhjarinn er útundan
þótt komið hafi verið upp fjölda
stöðva á Evrópusvæðinu. Í norðvest-
urhluta dreifisvæðis EGNOS er kerf-
ið nokkuð gisið og eru því takmark-
anir í Skandinavíu.
Isavia hefur rekið tvær jarðstöðvar
hér í sautján ár, aðra í Reykjavík og
hina á Egilsstöðum. Þær sjá um að
taka við merkjum frá gervihnattaleið-
sögukerfum, leiðrétta þau og senda
aftur út til notenda í gegnum gervi-
hnetti sem svífa yfir miðbaug.
Beðið eftir grænu ljósi
Þar sem EGNOS-merkin nást
eykst nákvæmni GPS-staðsetning-
artækja og flugleiðsögu sem á þeim
byggist auk þess sem fylgst er með
áreiðanleika leiðsögunnar. EGNOS
lætur notanda vita ef gæði gervi-
hnattaleiðsögumerkjanna bregðast.
Ísland er á mörkum útbreiðslu-
svæðis EGNOS. Leiðréttingar-
stöðvar á jörðu skortir vestur af land-
inu. Það gerir það að verkum að erfitt
er að uppfylla kröfur Alþjóðaflug-
málastofnunarinnar um öryggi kerf-
isins til flugleiðsögu fyrir vestan 19.
gráðu vestlægrar lengdar, það er að
segja fyrir vestan Eyjafjörð eða svo.
Samgöngustofa hefur veitt heimild til
að nota EGNOS á austurhluta lands-
ins, með þeim takmörkunum sem á
því eru því leiðréttingin næst ekki á
fullum styrk þar.
Isavia hefur leitað eftir samningum
við Evrópusambandið um að hefja
notkun EGNOS til flugleiðsögu hér-
lendis, með þeim annmörkum sem
nefndir hafa verið. Beðið er heimildar
ESB svo viðeigandi stofnun þess geti
hafið beinar samningaviðræður við
Isavia. Samkvæmt upplýsingum frá
Isavia er það ferli nokkuð langt kom-
ið og má búast við að gengið verði til
samninga á næstu mánuðum.
Umræða um frekari dekkun EG-
NOS yfir Íslandi er enn á pólitísku
sviði. Ekki fengust upplýsingar hjá
stjórnvöldum við vinnslu grein-
arinnar um það hver staðan er á þeim
vettvangi.
Húsavík fyrst í röðinni
Þegar leyfi fæst verður væntan-
lega hafist handa við að birta upplýs-
ingar um aðflug á Húsavík sem ein-
göngu byggjast á
EGNOS-flugleiðsögu og þarfnast
ekki búnaðar á jörðu niðri. Er hönn-
unin í umsagnarferli hjá flugrek-
endum, samkvæmt upplýsingum
Isavia. Þegar fram í sækir bætast
fleiri flugvellir við, til dæmis Egils-
staðir og Hornafjörður, en einnig
kemur til greina að útbúa EGNOS-
flugleiðsögu fyrir smærri flugvelli
þar sem talið hefur verið of kostn-
aðarsamt að setja upp flugleið-
sögubúnað á jörðu niðri.
Margar flugvélar eru nú þegar
búnar réttum búnaði. Isavia hefur
mælt með því á undanförnum árum
að flugrekendur skoði þessa tækni
þegar ráðist er í fjárfestingar á bún-
aði í flugflota þeirra. Ekki ætti að
stranda á því þegar samningar hafa
náðst um notkun kerfisins hér.
Hörður Guðmundsson,
framkvæmdastjóri Flugfélagsins
Ernis, segir að dýr búnaður vélanna
nýtist ekki sem skyldi á meðan þjón-
usta byggð á EGNOS-kerfinu er ekki
í boði. Ekki sé hægt að koma vél-
unum í lágmarkshæð fyrir lendingu
fyrr en notkun á kerfinu hefst. Á
sama tíma hafi Isavia verið að taka
niður eldri búnað. Það hafi skert ör-
yggi.
Þyrfti stöðvar á Grænlandi
Keflavíkurflugvöllur og Reykjavík-
urflugvöllur eru ágætlega búnir að-
flugstækjum. EGNOS-tæknin er því
ekki grundvöllur aðflugs að þeim.
Aðrir flugvellir á vesturhluta lands-
ins, eins og til dæmis á Vestfjörðum
og í Vestmannaeyjum, myndu hins-
vegar geta nýtt tæknina til nákvæms
aðflugs án tækja á jörðu niðri, ef
hægt væri að auka drægni kerfisins
um þann hluta landsins. Leiðrétting-
arstöð eða -stöðvar á Grænlandi
myndi koma að góðum notum.
Löndin á norðurslóðum eru stöð-
ugt að þrýsta á ESB um að auka
dekkun EGNOS-kerfisins í norðri.
ESB hefur alveg eins litið til suðurs,
til norðurhluta Afríku þar sem þörfin
er brýn, til að draga úr áhættu í flugi.
Til tals hefur komið að taka þátt í
öðru kerfi, WAAS, sem rekið er af
Bandaríkjamönnum. Það var prófað á
Íslandi um síðustu aldamót. EGNOS-
og WAAS-kerfin eru samhæfð og því
gæti WAAS þjónað Íslandi vestan
megin frá en EGNOS austan megin,
ef samningar næðust um það við eig-
endur kerfanna.
Notað í siglingum og veiðum
Rekstur EGNOS-kerfisins tekur
fyrst og fremst mið af kröfum flugs.
Þó aðgengileiki merkjanna nægi ekki
til aðflugs að flugvöllum á vesturhluta
landsins dugar hann alveg fyrir leið-
sögu til sjós og lands.
Útgerðin er háð góðum staðsetn-
ingarkerfum. Skipstjórarnir toga eft-
ir þessum tækjum og forðast festur á
hafsbotni. Tækin hjálpa einnig skip-
stjórum við að finna gamla og góða
veiðistaði. Tæknin er einnig notuð til
siglinga á úthafinu og inn í hafnir.
Sæmundur E. Þorsteinsson, raf-
magnsverkfræðingur og lektor í fjar-
skiptaverkfræði við Háskóla Íslands,
segir að nákvæmni góðra gps-tækja
sé næg fyrir útgerðina og almennar
siglingar.
Tækniþróun í siglingum leiði vænt-
anlega til sjálfsiglandi skipa, jafnvel
eftir ekki svo mörg ár. Sú tækni sé
væntanlega nær í tíma en sjálfkeyr-
andi bílar. Slík skip þurfi mjög góða
staðsetningu, með innan við eins
metra nákvæmni, til þess að sigla inn
í hafnir. Þar kæmi EGNOS-
leiðréttingin að góðum notum. Al-
þjóðasiglingamálastofnunin hafi enn
ekki gefið leyfi til að nota kerfið til
sjós.
„Við þurfum að vakna af þeim
þyrnirósarsvefni sem við höfum verið
í frá því fyrir aldamót. Það væri gott
að eiga rödd inni í Evrópsku geim-
ferðastofnuninni. Það kostar ein-
hverjar fjárhæðir en á móti kæmi að
við fengjum möguleika á að taka þátt
í verkefnum og við það kæmi eitthvað
af peningunum til baka sem rann-
sókna- og þróunarfé. Rödd okkar
myndi heyrast þegar útbreiðslusvæði
EGNOS-leiðréttingarinnar eru hönn-
uð,“ segir Sæmundur.
Ferðamennska, leit og björgun
Fyrir utan flug og siglingar nýtist
tæknin í hvers konar leiðsögu, í land-
búnaði og ferðamennsku og ekki síst
leit og björgun. Nýjar þyrlur Land-
helgisgæslunnar munu nota þetta
kerfi, þegar þær verða teknar í notk-
un. Það er einnig lykill að öruggari
notkun dróna í þéttbýli. Ekki má
gleyma þróuninni í sjálfstýrðum öku-
tækjum. Nákvæm staðsetning er for-
senda notkunar þeirra, þegar þar að
kemur.
Gervihnattaaðflug austanlands
 Isavia er í viðræðum við ESB um notkun á EGNOS-leiðréttingu á gervihnattaleiðsögukerfum
 Ísland er ekki aðili að kerfinu og það er ekki nógu áreiðanlegt til aðflugsleiðsögu vestanlands
EGNOS, Evrópskt leiðréttingarkerfi fyrir GPS staðsetningar
Aðgengi að EGNOS í
gegnum gervihnetti
EGNOS
(European Geostationary
Navigation Overlay Service)
samanstendur af um
40 staðsetningar-stöðvum á jörðu
niðri sem móttaka og leið-
rétta GPS staðsetningar og
3 gervihnöttum sem senda út leiðréttingar á
GPS staðsetningum.
Leiðréttingum er einnig
dreift á netinu og með GSM.
%
%
%
%
GPS
gervihnettir
EGNOS
gervihnettir Flugumferð Bílar
Landbúnaður
Internet eða GSM
Internet
Skip
EGNOS stað-
setningarstöðvar
26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. MARS 2018
Leiðsögunefnd samgönguráðuneytisins skilaði áætlun um leiðsögu- og
upplýsingakerfi á árinu 2007. Þar var lagt til að Ísland fullvæði EGNOS
fyrir flugleiðsögu en einnig að hin bandaríska WAAS-þjónusta gagnist
hér. Meðal annarra tillagna er að sett verði á stofn sérstök stofnun,
geimvísindadeild, til að annast tengsl við erlendar stofnanir á þessu
sviði.
Þegar sameiginlega EES-nefndin ákvað í júlí 2009 að breyta bókun
samningsins og í raun taka Evrópuáætlun um leiðsögu um gervihnött
(EGNOS og Galileo) inn í EES-samninginn var gildistöku gagnvart Ís-
landi frestað. Það sem gerst hafði frá því stefnan var mörkuð í leið-
söguáætlun árið 2007 var eitt stykki hrun. Allir virðast hafa haft skiln-
ing á því en Norðmenn héldu áfram að taka fullan þátt í
uppbyggingunni enda eru þeir einnig aðilar að Geimvísindastofnun Evr-
ópu og þar með þátttakendur í Galileo-verkefninu. Þátttöku Íslands var
einnig frestað við breytingar á bókuninni í júní 2012.
Smári McCarthy, þingmaður Pírata, hefur nú lagt fram fyrirspurn á
Alþingi til utanríkisráðherra um málið. Hann spyr hvort umræddar
ákvarðanir um að fresta þátttöku Íslands um fjarleiðsögu um gervi-
hnött með vísan til efnahagslegra örðugleika hafi verið endurskoðaðar.
Ef þátttaka sé hafin, hver taki þátt í verkefninu fyrir hönd Íslendinga.
Aðild Íslendinga frestað
STEFNAN MÖRKUÐ 2007
Ljósmyndir Rutar og Silju
Skipholti 31 | 105 Reykjavík | Sími 568 0150 | www.rut.is | Ljósmyndir Rutar og Silju
MYND ER MINNING
Fermingarmyndir