Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.03.2018, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.3. 2018
Megum ekki sofna á verðinum!
Það hefur ótrúlega margtáunnist á þessum fjörutíu ár-um og ég hugsa að þau sem
stóðu að Samtökunum ’78 fyrstu ár-
in hafi ekki órað fyrir því að við
yrðum stödd þar sem við erum í
dag, með hátt í hundrað þúsund
þátttakendur í Hinsegin dögum og
hinsegin málefni í stjórnarsáttmála
ríkisstjórnarinnar, enda hefur sumt
breyst alveg ótrúlega hratt. Það
ber að þakka þrotlausri vinnu og
eldmóði fólks sem gerði það að sínu
markmiði að breyta réttarstöðu og
viðhorfum til hinsegin fólks í sam-
félaginu.“
Þetta segir María Helga Guð-
mundsdóttir, sem endurkjörin var
formaður Samtakanna ’78 á aðal-
fundi þeirra á dögunum, á merk-
isári en 9. maí næstkomandi verða
liðin fjörutíu ár frá stofnun samtak-
anna.
Um leið og glaðst verður yfir
góðum og kærkomnum sigrum á af-
mælisári má, að sögn Maríu, ekki
gleyma því að enn er verk að vinna.
Viðhorf samfélagsins hafi sann-
arlega breyst að miklu leyti en
samt séu grundvallaratriði sem
þurfi að huga að í tengslum við
réttarstöðu hinsegin fólks, ekki síst
trans- og intersexfólks. „Þetta á
líka við um viðhorfið til lesbía og
homma, tvíkynhneigðra og annarra
hinsegin hópa almennt enda er bar-
áttunni hvergi nærri lokið. Við
sjáum það til dæmis þegar við end-
urnýjum þjónustusamninga við
sveitarfélög um fræðslu að jafnan
verður uppi fótur og fit í kom-
mentakerfum fréttamiðla og á
ákveðnum svæðum á samfélags-
miðlum, þar sem samkynhneigð
hefur verið lögð að jöfnu við barna-
níð og talað um að við séum að fara
inn í skólana til að veiða okkur
fórnarlömb. Þessar athugasemdir
setja fleiri en einn og fleiri en tveir
fram undir nafni og það er hryggi-
legt að við séum ekki komin lengra
en þetta. Þess vegna megum við
alls ekki sofna á verðinum.“
Farið með rangt mál
Spurð hvort sjónarmið sem þessi
heyri ekki til litlum minnihlutahópi
segir María erfitt að alhæfa um það
enda liggi engin tölfræði því til
grundvallar. Ljóst sé þó að þessi
sjónarmið byggist á rótgrónum for-
dómum annars vegar og rang-
færslum hins vegar, til dæmis um
eðli fræðslustarfs Samtakanna ’78.
„Dæmi eru um að misskilningurinn
hafi ratað inn í stjórnsýsluna og
kjörnir fulltrúar hreinlega farið
með rangt mál þegar rætt er um
fræðsluna sem við bjóðum upp á.
Það er mjög alvarlegt og einmitt
þess vegna er nauðsynlegt að fræða
fólk á öllum aldri um fjölbreytileika
mannlífsins.“
Að sögn Maríu er erfitt að
glöggva sig á því hjá hvaða aldurs-
hópi fordómarnir séu mestir. Dæmi
séu um að hinsegin börn og ung-
lingar fái að heyra það hjá jafn-
öldrum sínum að þau séu „ógeðs-
leg“ og „ættu að drepa sig“. Á sama
tíma sé sumt eldra fólk með forn-
eskjulegt viðhorf sem sé afskaplega
dapurlegt.
„Afmælið snýst samt fyrst og
fremst um það að fagna gríðarlegri
samfélagsbyltingu á ekki lengri
tíma en þetta, hálfri mannsævi, og
horfa til fleiri sigra sem ég er ekki í
minnsta vafa um að munu vinnast á
næstu árum,“ segir María.
Eitt af því sem Samtökin leggja
mikla áherslu á í dag eru réttindi
trans- og intersexfólks; það er að
verja réttindi fólks til að velja sér
kyn og ráða yfir líkama sínum.
Enginn eigi að þurfa að lúta úr-
skurði sérfræðinga um hvað sé eðli-
legt og óeðlilegt í þeim efnum. Ann-
að mikilvægt áherslumál er
heildstæð jafnréttislöggjöf. „Ég var
á Jafnréttisþingi í vikunni og þar
ræddum við út frá ýmsum sjón-
arhornum útvíkkun jafnrétt-
ishugtaksins en staðreyndin er sú
að það er gapandi skortur á heild-
stæðri löggjöf á Íslandi um jafnrétti
og banni við mismunun. Það á við
um hinsegin fólk og ýmsa aðra jað-
arsetta hópa. Eigi mismununin ræt-
ur að rekja til annarrar breytu en
þeirrar hvort um sé að ræða karl
eða konu er ferlið gríðarlega óljóst
og erfitt. Þessu þarf að skerpa á.“
Þá segir María það gamla sögu
og nýja að margir vilji vel og hafi
jákvætt viðhorf til hinsegin fólks en
hrökkvi svo í kút ef einhver nákom-
inn kemur út úr skápnum. „Þess
vegna verður þörfin fyrir ráðgjöf og
fræðslu áfram til staðar í talsverðan
tíma enn. Ekki er þó þar með sagt
að félagasamtök, sem að miklu leyti
eru rekin í sjálfboðavinnu, verði
alltaf best til þess fallin að sinna því
verkefni. Með tíð og tíma ætti þessi
fræðsla að verða hluti af almennri
fræðslu á vegum skólakerfisins og
menntun fagstétta,“ segir formað-
urinn.
Umhverfið skiptir, að dómi Mar-
íu, alltaf mestu máli; hinsegin fólk
þurfi að eiga félagslegt athvarf til
að leita í með tilfinningar sínar og
vangaveltur. Þar gegni Samtökin
’78 ennþá risastóru hlutverki og
muni gera um ókomna tíð.
Fjölbreytninni fagnað í
Gleðigöngunni á síðasta ári.
Morgunblaðið/Hanna Andrésdóttir
Á fertugsafmælinu ætla Samtökin ’78 að staldra við og gleðjast yfir fræknum áfangasigrum í baráttunni fyrir fullum réttindum
hinsegin fólks á Íslandi. Um leið árétta þau þó að enn sé verk að vinna ef eyða á rangskynjunum og fordómum í samfélaginu.
Samtökin ’78 verða fjörutíu ára
9. maí. María á ekki von á mikl-
um lúðrablæstri akkúrat þann
dag, enda sé það miðvikudagur
og mið prófatíð hjá skólafólki.
„Ætli fögnuðurinn verði ekki
lágstemmdur þann dag,
kaffisamsæti í húsnæði Samtak-
anna ’78 á Suðurgötunni og
notaleg stund.“
23. júní verða hins vegar há-
tíðahöld í Iðnó en samtökin
lyfta sér gjarnan á kreik um
það leyti árs eins og hinsegin
fólk á heimsvísu til að minnast
Stonewall-uppþotanna 27. júní
1969 sem mörkuðu upphaf nú-
tímaréttindabaráttu hinsegin
fólks. „Þá verður mikið um
dýrðir.“
Seinni part árs kemur út veg-
legt afmælisrit í ritstjórn Atla
Þórs Fanndal og Hinsegin dag-
ar verða auðvitað á sínum stað
í byrjun ágúst. „Hinsegin dagar
er sjálfstætt félag en við höfum
alltaf verið í góðu samstarfi við
þá sem þar ráða ferðinni enda
deilum við með þeim húsnæði.
Ég efast ekki um að dagskráin
verður glæsileg að þessu sinni
eins og undanfarin ár.“
Mikið um dýrðir á árinu
Nokkrar deilur risu fyrir
tveimur árum þegar BDSM á
Íslandi fékk aðild að Samtök-
unum ’78 og eitthvað var um
úrsagnir enda þótti ekki öllum
þetta tvennt fara saman, hin-
segin fólk og BDSM. „Starf-
semi samtakanna hefur ekk-
ert breyst með formlegri
aðild og samtali við þennan
hóp,“ segir María. „Það er ró
yfir starfinu núna en það er
ekki þar með sagt að áhrifin af
þessum deilum séu horfin og
uppgerð fyrir alla. Það er
lengra ferli og það verðum við
að virða. Þetta er fjölbreytt
samfélag og það skiptir máli
að huga að því hvernig við
getum eflt samkennd og skap-
að öllum rými til að upplifa sig
örugg og velkomin.“
Morgunblaðið/Hanna Andrésdótir
Að efla
samkennd
’
Það er rík ástæða til þess að fagna á þessu
afmælisári svo lengi sem fagnaðarlætin
eru enginn endapunktur.
María Helga Guðmundsdóttir, formaður Samtakanna ’78.
INNLENT
ORRI PÁLL ORMARSSON
orri@mbl.is