Fréttablaðið - 27.07.2018, Blaðsíða 9

Í dag
Þórlindur
Kjartansson
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/

N
M
8
8
3
3
9
H
y
u
n
d
a
i
ra
f
b
íl
a
r
5
x
2
0
a
lm
e
n
n
Hyundai | Kauptúni 1 | Sími 575 1200 | www.hyundai.is
TIL AFGREIÐSLU STRAX
IONIQ PLUG-IN HYBRID
TENGITVINNBÍLL
IONIQ HYBRID IONIQ 100% RAFBÍLL
ÞRJÁR RAFMAGNAÐAR GERÐIR
Hyundai hefur haslað sér völl sem einn framsæknasti bílaframleiðandi heims á sviði
raf- og vetnistækni. Við bjóðum Ioniq rafbílinn í þremur glæsilegum útfærslum.
Ioniq rafbílalína Hyundai er sú eina sinnar tegundar á markaðnum og spannar allt frá
100% rafbíl til Hybrid og tengjanlegra Plug-in Hybrid tvinnbíla sem hafa unnið
til fjölda umhverfisverðlauna á undanförnum misserum.
Verð frá 3.590.000 kr.
Það er vesen að reyna að hugsa sjálfstætt. Bæði getur það tekið tíma og verið erfitt. Sum mál-efni eru svo flókin við-ureignar að fólk helgar
alla starfsævina leit að skilningi;
jafnvel án árangurs. Önnur mál-
efni eru svo óskýr að það er sama
hversu lengi fólk veltir sér upp úr
þeim, engin ein lausn finnst þannig
að jafnvel mestu sérfræðingar geta
verið heiftarlega ósammála. Og
sum málefni eru erfið vegna þess
að þau eru viðkvæm.
Þó er sjálfstæð hugsun það dýr-
mætasta í veröldinni. Án hennar
væru allar framfarir ómögulegar.
Þetta gildir á öllum sviðum mann-
legrar hugsunar. Það eru hinir
sjálfstæðu og óhræddu hugsuðir
sem fleyta þekkingunni áfram,
stundum gegn háværum mót-
mælum eða jafnvel ógnunum.
Öll helstu trúarbrögð mannsins
grundvallast á kenningum rót-
tækra hugsuða sem buðu ríkjandi
samfélagsskipulagi byrginn. Allar
framfarir í vísindum byggjast á
því að efast um viðtekin sannindi
og leita nýrra, og brautryðjendur
listasögunnar létu sér heldur ekki
nægja að starfa innan þess ramma
sem hefðir og venjur höfðu
markað þeim. Marteinn Lúth-
er, Galíleó og Frída Kahló voru
sannarlega ekki að bíða eftir leyfi
til þess að feta sínar slóðir.
Erfitt að hugsa
En vegna þess hversu erfitt það er
að móta raunverulega sjálfstæðar
skoðanir á hlutum þá styttum
við okkur öll alls konar leiðir. Við
veljum að trúa alls konar hlutum
í stað þess að vita þá. Fæstir þeirra
sem hafa miklar áhyggjur af hnatt-
rænni hlýnun hafa til að mynda
raunverulega komist að sjálfstæðri
og upplýstri niðurstöðu um málið
heldur trúa þeir betur þeim mikla
meirihluta vísindamanna sem
varar við hlýnuninni heldur en
minnihlutanum sem efast. Þetta
er vitaskuld algjörlega nauð-
synlegt, því enginn maður hefur
tíma eða getu til þess að móta sér
fullkomna skoðun eða komast
að hinum endanlega sannleika
í öllum mögulegum málum. Við
veljum því að trúa alls konar
hlutum sem okkur þykir senni-
legt að séu sannir, án þess að hafa
tækifæri til þess að sannreyna þá
fyrir víst.
Það sem hins vegar er áhugavert
er að fólki hættir til þess að verða
miklu ákafara og heitara í að verja
skoðanir sem það trúir á heldur
en hluti sem það veit fyrir víst að
eru sannir. Af því leiðir að mörg af
flóknustu viðfangsefnum sam-
tímans snúast alls ekki um neins
konar þekkingarleit eða sann-
leiksást—heldur einfaldlega um
það að vera í réttu liði og umfram
allt að þeir sem eru ósammála séu
í vitlausu (og heimsku) liði.
Trúarheift
Trúarheiftin sem heltekur ýmiss
konar málefni er örugg leið til
þess að eyðileggja alla framþróun
og uppbyggileg skoðanaskipti. Og
þar sem hópar sem trúa gagn-
stæðum hlutum eru ófáanlegir til
þess að hlusta á hinn þá leiðir það
sjálfkrafa af ástandinu að lang-
þægilegast er að fara einfaldlega
fram á að þaggað sé niður í þeim
sem eru ósammála. Slíkir þögg-
unartilburðir geta haft í för með
sér tímabundna sælu heittrúar-
fólks þegar andstæðingnum er
einfaldlega sópað burt af sviðinu;
en það er hætt við að sú sæla verði
skammvinn.
Þannig er það til dæmis með þá
sem halda uppi óvinsælum (og
oft heimskulegum og særandi)
skoðunum að andstæðingar
þeirra vilja hreinlega banna mál-
flutninginn. Þá er sagt að orðin
sjálf séu svo særandi að það megi
jafna þeim við líkamlegt ofbeldi,
eða eitthvað álíka. Gallinn við
þessa aðferð er vitaskuld sú að
alls konar hálfvitar sem búið er að
þagga niður í ganga um með þær
ranghugmyndir í kollinum að þeir
séu réttmætir arftakar Sókratesar,
Galíleós og Frídu Kahló—jafnvel
sjálfs Krists eða Búddha (síður
Múhameðs spámanns)—og að
„pólitíski rétttrúnaðurinn“ sem
þaggar niður í þeim sé einhvers
konar sönnun þess að þeir séu
ekki talsmenn fávisku og fordóma;
heldur boðberar forboðins sann-
leika. Best líður þeim auðvitað
þegar þeir eru gerðir að einhvers
konar píslarvottum.
Vatnsglasstormur
Skoðana- og tjáningarfrelsi er
nefnilega algjör undirstaða fyrir
það samfélag mannréttinda og
framfara sem fært hefur okkur
þau ótrúlegu lífsgæði sem við
búum við. Og það er mikilvægt
að skilningur á þessu sé ekki
mengaður af þvælu—bæði hægri
og vinstri—um annars vegar að
sumar skoðanir beri að banna, eða
að í tjáningarfrelsinu felist ótak-
markað leyfi til þess að tjá sig um
hvað sem er og á hvaða vettvangi
sem er.
Vatnsglasstormur vikunnar,
um formann samtaka framhalds-
skólanema, undirstrikaði hvort
tveggja ágætlega. Annars vegar
sýna heiftarleg viðbrögð við
skoðunum hans á kynjafræði-
kennslu að málefnið á meira skylt
við trú en vísindi—og hins vegar
sýnir grátkórinn yfir skerðingu á
tjáningarfrelsi formannsins fram á
takmarkaðan skilning á hugtak-
inu. Auðvitað hefur einstaklingur-
inn sem gegndi embættinu allan
rétt til þess að segja skoðun sína
(og ég hallast að því að hann hafi
mikið til síns máls), en hins vegar
er augljóst að með því að tala gegn
samþykktum félagsskaparins,
en þó í nafni þeirra, var hann að
fara út fyrir það umboð sem hann
hafði.
Og á endanum fengu allir
nákvæmlega það sem þeir héldu
að þeir vildu. Hávaðasami trúar-
hópurinn þaggaði niður í gagn-
rýnanda sínum, og þeir sem vildu
ögra andstæðingi sínum fengu
sinn píslarvott. Og umfram allt—
enginn þarf að hugsa málið og
enginn þarf að skipta um skoðun.
Rétthugsun, þöggun og píslarvottar
S k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 9F Ö S T u d a g u R 2 7 . j ú L Í 2 0 1 8
2
7
-0
7
-2
0
1
8
0
4
:1
6
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
0
7
9
-9
D
E
C
2
0
7
9
-9
C
B
0
2
0
7
9
-9
B
7
4
2
0
7
9
-9
A
3
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
4
8
s
_
2
6
_
7
_
2
0
1
8
C
M
Y
K