Morgunblaðið - 02.06.2018, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. JÚNÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Evran, semátti aðskapa
stöðugleika og
samstöðu í ríkjum
Evrópusambands-
ins, hefur gert
hvorugt. Í gær og síðustu daga
urðu talsverð tíðindi í tveimur
ríkjum í suðurhluta ESB, á
Ítalíu og á Spáni. Evran hefur
leikið efnahag Ítalíu svo grátt
að þar hefur flokkakerfið riðl-
ast algerlega og flokkar með
verulegar efasemdir um evr-
una eru komnir til valda. Það
gerðist að vísu ekki fyrr en
eftir að forseti landsins, vegna
þrýstings frá Brussel meðal
annars, hafði þvingað meiri-
hlutaflokkana til að breyta
ráðherravali sínu.
En nú eru þessir flokkar
komnir til valda og aðdragandi
þess olli miklum skjálfta á
mörkuðum og vangaveltum um
það hvort evran lifði ósköpin
af. Ekkert liggur enn fyrir um
hvernig fer en ljóst er að enn
sem komið er að minnsta kosti
ætla seðlabanki evrunnar og
elítan innan ESB að reyna að
verja myntina sína.
Aðstæður eru aðrar á Spáni
þó að þar hafi einnig orðið
stjórnarskipti. Þar voru það
spillingarmál sem tengdust
stjórnarflokknum sem ollu falli
hans í gær. En fleira skiptir
máli því að evran hafði líka
leikið Spán grátt efnahagslega
og þrátt fyrir nokkurn hagvöxt
á síðustu árum er
atvinnuleysi enn
svimandi hátt. Og
vinstriflokkurinn
sem komst til
valda í gær – að
vísu í afar veikri
minnihlutastjórn – spilaði
mjög á þessar aðstæður í land-
inu.
Ekki er útséð um hvernig
fer, til dæmis hvenær kosið
verður aftur á Spáni og hvaða
flokkur fer með sigur af hólmi.
Flokkurinn sem braust til
valda nú stendur ekki sterkt í
könnunum, en hann mun reyna
að nýta stjórnarsetuna til að
styrkja sig fyrir kosningar áð-
ur en til þeirra verður blásið.
Athyglisvert er að þó að af-
staðan til evrunnar kljúfi ekki
spænsk stjórnmál eins og þau
ítölsku, þá er evran undirliggj-
andi vandi í efnahag landsins
og stjórnmálalífi. En það er
ekki síður athyglisvert að rétt
eins og við stjórnmálalegan
óstöðugleika í nágrannaríkinu
Ítalíu þá hefur ókyrrðin á
Spáni orðið til þess að upp
hafa komið vangaveltur um
stöðu evrunnar og framtíð
hennar.
Óljóst er hversu lengi evran
getur staðist stjórnmálalegan
óstöðugleika sem hún sjálf á
stóran þátt í að skapa, en ólík-
legt er í öllu falli að stöðug-
leiki og samstaða sé Ítölum og
Spánverjum efst í huga þegar
evran er nefnd.
Efnahagur og stjórn-
mál Ítalíu og Spánar
hafa liðið fyrir hina
sameiginlegu mynt}
Evran og ókyrrð
við Miðjarðarhaf
Fasteignamathækkar mikið
á milli ára, eða um
12,8%, samkvæmt
nýbirtum tölum frá
Þjóðskrá Íslands.
Þessi hækkun kemur í kjölfar
hækkana fyrri ára og eins og
fram kom í Morgunblaðinu í
gær hefur fasteignamatið
hækkað um það bil um fjórðung
á tveimur árum.
Þegar horft er lengra aftur,
þó ekki nema til ársins 2016,
hefur heildarverðmæti fast-
eigna í landinu hækkað úr 5.755
milljörðum króna í 8.364 millj-
arða króna, eða um 45%.
Þetta stafar vitaskuld ekki af
því að svo mikið hafi verið
byggt í landinu að húsnæði hafi
verið aukið um 45%, heldur
hinu, að verðmæti fasteignanna
hefur aukist verulega. Og raun-
ar er það svo að hluti af ástæð-
unni fyrir þessum miklu hækk-
unum, einkum í höfuðborginni,
er að of lítið hefur verið byggt.
Þessar miklu hækkanir á
fasteignamati eru verulegt
áhyggjuefni fyrir fasteigna-
eigendur, því að
fasteignagjöldin
eru reiknuð út frá
fasteignamatinu og
sveitarfélögin hafa
ekki gætt þess að
láta gjaldaprósentuna lækka í
samræmi við hækkun fast-
eignamatsins.
Það er mikil freisting fyrir
hið opinbera þegar gjaldstofn
eykst að halda óbreyttri, eða í
það minnsta lítið breyttri,
skattprósentu og hirða þannig
aukna skatta án þess að þurfa
að taka sérstaka ákvörðun um
að hækka skatta. Hins vegar
ber að hafa í huga að það að
leyfa skatttekjunum að hækka
vegna hækkandi fasteignaverðs
er í raun ákvörðun um skatta-
hækkun.
Nú þegar nýir meirihlutar
eru að taka við í sveitar-
stjórnum víða um land er mikil-
vægt að þeir taki fasteigna-
gjöldin til endurskoðunar og
sjái til þess að hækkað mat á
verðmæti fasteigna verði ekki
að almennri skattahækkun á
landsmenn.
Ekki má láta hækkað
fasteignamat leiða
til skattahækkunar}
Lækka þarf fasteignagjöldin
S
enn líður að lokum 148. löggjafar-
þings. Sumarfrí í sjónmáli. Þing-
menn og ráðherrar geta hlakkað til.
Þau hafa öll efni á að fara í frí. Það
skiptir engu máli hvar það er,
Ástralía, Kúba, eða Kanarí, þau eiga fyrir því.
Á yfirstandandi þingi mælti Flokkur fólksins
fyrir ýmsum réttlætis- og sanngirnismálum í
þágu þeirra sem beinlínis eru beittir fjárhags-
legu ofbeldi í boði ríkisstjórnarinnar. Má þar
nefna frumvarp til laga um breytingu á lögum
um almennatryggingar, nr. 100/2007, um af-
nám skerðingar ellilífeyris vegna atvinnutekna.
Ég mælti fyrir málinu þann 21. desember 2017.
Málið gekk til velferðarnefndar þann sama dag.
Rökstuðning fyrir því byggir Flokkur fólksins
ekki síst á skýrslu Hauks Arnþórssonar stjórnsýslufræð-
ings. Skýrsluna vann hann fyrir Félag eldri borgara í
Reykjavík (FEB) sl. haust. Samkvæmt henni mun ríkis-
sjóður hagnast á því að afnema þetta svokallaða frí-
tekjumark (sem ætti nú fremur að nefnast skerðinga-
mark). Það eru því gríðarleg vonbrigði nú í þinglok að öll
loforð um að málið kæmist úr nefnd og í lýðræðislega um-
ræðu í þingsal skuli hafa verið hjómið eitt.
Þegar kemur að því að afgreiða mál úr nefndum sem
enginn raunverulegur vilji er til, mætir „nefndaskelfir“
sjálfstæðismanna. Hann hefur það sérstaka hlutverk að
eyðileggja þinglega meðferð mála. Skelfirinn sér til þess
að málin hverfa og komast ekki til annarrar umræðu.
Það er sannarlega dapurlegt að ofangreint mál fékk
ekki brautargengi úr velferðarnefnd vegna
andstöðu fulltrúa VG í nefndinni. Þau lögðust
harkalegast gegn því að gefa öldruðum mögu-
leika á að vinna og um leið lyfta sér úr mann-
gerðri fátæktargildrunni sem stjórnvöld hafa
búið þeim.
Við berjumst gegn skattlagningu styrkja til
kaupa á hjálpartækjum aldraðra og fatlaðra.
Við berjumst gegn krónu á móti krónu skerð-
ingum til öryrkja. Við berjumst fyrir 300 þús-
und króna lágmarksframfærslu skatta og
skerðingalaust. Ég spyr mig, hvers konar fólk
byggir upp kerfi sem einkennist af sérhags-
munagæslu, græðgivæðingu og mannvonsku?
Hvers konar fólk er það sem ekki vill útrýma
fátækt heldur viðhalda henni í sinni nötur-
legustu mynd ?
Í forsæti ríkisstjórnarinnar situr Katrín Jakobsdóttir,
formaður Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs. Já,
sú hin sama og sagði í pontu Alþingis sl. haust að fátækt
fólk og öryrkjar gætu ekki beðið eftir réttlæti. En nú má
réttlætið bíða og það í boði Vinstri grænna. Gjáin milli
ríkra og fátækra breikkar stöðugt. Það er sama hversu
hátt fólkið okkar hrópar á hjálp, eina hrópið sem hefur náð
í gegn til ríkisstjórnarinnar er hróp kvótakónganna sem
kalla á lækkun veiðigjalda.
Það er löngu tímabært að ríkisstjórnin fái sér eyru sem
heyra í fleirum en auðvaldinu.
Inga Sæland
Pistill
Ríkisstjórn auðvaldsins
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þeim sem reykja daglegafækkaði um 5.500 mannsmilli áranna 2015 og 2018.Þeim sem taka tóbak í nef-
ið fækkaði um 900 manns en þeim
sem taka tóbak í vör fjölgaði um
3.100 manns milli 2015 og 2018. Aftur
á móti hefur þeim fjölgað stórlega
sem nota rafrettur daglega eða um
9.200 á síðustu þremur árum.
Þetta eru fyrstu niðurstöður
ítarlegrar könnunar sem unnin hefur
verið á vegum Embættis landlæknis
meðal Íslendinga 18 ára og eldri en
þær voru birtar á vefsíðu embættis-
ins í fyrradag í tilefni af tóbakslausa
deginum 31. maí. Niðurstöður þess-
arar könnunar verða svo birtar síðar
í heild með ítarlegri túlkun, að sögn
Viðars Jenssonar, verkefnisstjóra
hjá Embætti landlæknis.
Gerðar voru ítarlegar kannanir
á notkun tóbaks meðal Íslendinga á
árunum 2012 og 2015 og nú hefur
samskonar könnun verið gerð á yfir-
standandi ári. Augljóst er af fyrstu
niðurstöðum hennar að verulegar
breytingar eru að eiga sér stað á
tóbaksnotkun landsmanna.
„Árangur af tóbaksvarnastarfi
undanfarinna áratuga er mikill og er
tíðni reykinga hér hvað lægst í Evr-
ópu. Frá árunum 2015 til 2018 hafa
daglegar reykingar Íslendinga 18
ára og eldri lækkað úr 11% í 9%,“
segir í umfjöllun sem Viðar og Svein-
björn Kristjánsson verkefnisstjóri
hjá landlækni, skrifa á vefsíðu emb-
ættisins.
Konum fjölgar sem taka í vör
Þar kemur ýmislegt á óvart,
ekki síst að nú kemur á daginn að
konur eru í auknum mæli að taka
tóbak í vör. ,,Það hafa verið vísbend-
ingar um að notkun á tóbaki í vör á
meðal kvenna sé að aukast og hún
mælist nú 3% daglega í aldurs-
hópnum 18 til 24 ára og rúmlega 2%
meðal 25 til 34 ára,“ segir Viðar í
samtali við Morgunblaðið.
Dagleg notkun tóbaks í vör hef-
ur dregist saman hjá yngsta aldurs-
hópi karla (18-24 ára) eða úr 23% ár-
ið 2015 í 14% árið 2018. Á hinn
bóginn jókst dagleg notkun í aldurs-
hópnum 25-34 ára karla úr 7% 2015 í
22% árið 2018.
Sérstaka athygli vekur þó stór-
fjölgun þeirra sem nota rafrettur.
,,Dagleg notkun á rafrettum hjá báð-
um kynjum 18 ára og eldri hefur
aukist úr 1% árið 2015 í 5% árið 2018.
Notkunin er algengari hjá yngri ald-
urshópum og er lítill munur á milli
karla og kvenna. Rúmlega 8% karla
og kvenna á aldrinum 18 til 34 ára
nota rafrettu daglega og er notkun
þeirra því orðin algengari en dag-
legar reykingar í þessum aldurshópi
sem eru um 6%,“ segir um niðurstöð-
urnar.
Viðar bendir á að hafa verði í
huga að í sumum tilvikum getur ver-
ið um tvítalningu að ræða, þ.e.a.s.
sami einstaklingurinn getur fallið í
þann hópi að nota bæði rafrettu og
reykja tóbak, þar sem ekki er greint
sérstaklega þar á milli í þessum
fyrstu niðurstöðum. Þetta verður þó
greint betur í niðurstöðunum sem
birtar verða síðar í sumar.
Ljóst er þó að þeim sem reykja
fækkar áfram jöfnum skrefum ár frá
ári og ef fram heldur sem horfir
munu daglegar reykingar hér á landi
verða komnar niður í 5% árið 2023,
sem er viðmið margra þjóða um
endatafl tóbaksreykinga að því er
fram kemur í umfjöllun Viðars og
Sveinbjörns.
Í ljós kemur í nýju rannsókninni
að á meðal kvenna er hlutfall dag-
legra reykingar hæst í aldurs-
hópnum 55 til 64 ára eða um 13% en
lægst í aldurshópnum 18-24 ára eða
6%. Á meðal karla er hlutfall dag-
legra reykinga hæst í aldurshópnum
35-45 ára eða 12% en lægst í meðal
18-24 ára eða 5%.
Víða erlendis og í tilskipun Evr-
ópusambandsins hefur verið við það
miðað að styrkleiki nikótínvökvans í
rafsígarettum megi ekki vera meiri
en 20 milligrömm af nikótíni í milli-
lítra (mg/ml). Hér á landi eru algeng-
ir styrkleikar á vökva sem notaður er
í rafrettur 6 milligrömm af nikótíni í
millilítra, 12 mg/ml og 18 mg/ml.
Rannsókn Embættis landlæknis
leiðir óvæntar niðurstöður í ljós hvað
þetta varðar. Flestir eða um 70%
þeirra sem nota nikótínvökva í raf-
rettur nota minnsta styrkleikann eða
vökva sem inniheldur 6 mg/ml. 20%
nota 12 mg/ml og eingöngu 6% nota
18 mg/ml styrkleika nikótíns.
Viðar segir koma ánægjulega á
ávart hversu fáir nota hærri styrk-
leika nikótínvökvans. Algengast er
að þeir sem nota rafrettur noti
bragðbættan vökva eða um 90%.
Einnig má sjá í rannsókninni að
tíðni daglegrar neyslu tóbaks í nef er
um 3% meðal karla 18 ára og eldri og
hefur hún lítið breyst frá fyrri könn-
un. Er hún mest í aldurshópnum 45
til 54 ára eða tæp 7%.
Þeim sem nota raf-
rettur stórfjölgar
Neysla nikótíns árin 2015 og 2018
2015 2018
Reykja daglega
2015 2018
Taka í vörina
daglega
2015 2018 2015 2018
Taka í nefið
daglega
Nota rafsígarettu
daglega
25.500
20.000
7.500
10.600
4.500 3.600
1.500
10.700
H
ei
m
ild
: L
an
dl
æ
kn
ir
Morgunblaðið/Golli
Reykingar Frá 2015 til 2018 hafa
daglegar reykingar Íslendinga 18
ára og eldri minnkað úr 11% í 9%.