Fréttablaðið - 13.10.2018, Blaðsíða 74

Árið 1986 var 200 ára kaupstaðarafmæli Reykjavíkur fagnað. Ekkert var til sparað enda um merkileg tímamót að ræða. Þá
spillti ekki fyrir að góðæri var í efna-
hagsmálum og stórframkvæmdir í
höfuðborginni, sem birtust meðal
annars í stórbyggingum verslunar-
og skrifstofuhúsnæðis. Reykjavík gat
leyft sér að halda veglega afmælis-
veislu.
Stórhugurinn kom meðal annars
fram í óvenju viðamikilli Listahátíð
í júnímánuði þar sem hápunktur-
inn var sýning á Kjarvalsstöðum á
verkum hins heimskunna spænska
myndlistarmanns Picasso. Ung-
viðið fékk svo nóg fyrir sinn snúð
með stórtónleikum í Laugardalshöll,
tvö kvöld í röð, þar sem fram komu
fjórar kunnar erlendar hljómsveitir,
þar á meðal bresku spjátrungarnir í
Madness.
Aðalhátíðarhöldin fóru þó fram í
ágústmánuði, í kringum sjálft afmæl-
ið. Þann 18. ágúst lögðu tugþúsundir
leið sína í miðborgina, til að fylgjast
með hvers kyns skemmtiatriðum.
Mikið var gert úr 200 metra langri
afmælistertu sem hópur bakara
reiddi fram. Var hún sögð lengsta
kaka sem bökuð hefði verið í heim-
inum, en umfjöllunin snerist þó ekki
síður um sherryfrómas sem notaður
var í kökuna. Gagnrýndu bindindis-
frömuðir harðlega að áfengi væri að
finna í tertu af þessu tagi og veltu fjöl-
miðlar vöngum yfir því hvort áfengis-
sjúklingum væri óhætt að fá sér bita,
Í tilefni dagsins kom forseti
Íslands, Vigdís Finnbogadóttir,
í opinbera heimsókn til höfuð-
borgarinnar og ávarpaði hátíðar-
fund borgar stjórnar. Í tengslum við
afmælið var svo tilkynnt um gjöf rík-
isins á Viðeyjarstofu til borgarinnar.
Markaði hún upphaf á umfangs-
miklum fornleifauppgreftri í Viðey
á vegum Borgarsögusafns. Um alla
borg voru smásýningar tengdar
sögu Reykjavíkur, en í Borgarleik-
húsinu – sem var um þessar mundir
langt komið í byggingu – var sett
upp tæknisýning. Þar kynntu ýmis
af fyrirtækjum Reykjavíkurborgar
viðfangsefni sín og framtíðarsýn,
en einna mesta athygli vakti þó
nákvæmt upphleypt Íslandskort sem
almenningi gafst í fyrsta sinn færi á
að skoða. Kortið er nú um stundir
varðveitt í Tjarnarsal Ráðhússins,
þótt gluggar og lýsing í húsinu geri
það að verkum að það nýtur sín ekki
á sama hátt og til stóð.
Gestir tæknisýningarinnar voru
fjölmargir og fengu þeir veglega sýn-
ingarskrá við komuna. Í henni mátti
meðal annars lesa hringborðsum-
ræður nokkurra karla um Reykjavík
framtíðarinnar. Dyggir lesendur
þessara pistla ættu fyrir löngu að
hafa áttað sig á dálæti höfundar á
gömlum framtíðarspádómum.
Setið á rökstólum
Árið 1986 þótt sjálfsagt að leiða
saman fimm sérfræðinga, allt karl-
menn á miðjum aldri, til að velta
vöngum um hvað framtíðin kynni
að fela í skauti sér. Mennirnir voru
Þórður Þ. Þorbjarnarson borgar-
verkfræðingur, dr. Sigmundur Guð-
bjarnason háskólarektor, dr. Ágúst
Valfells, formaður Verkfræðinga-
félagsins, Víglundur Þorsteinsson
frá Félagi íslenskra iðnrekenda og
Þorvaldur S. Þorvaldsson, forstöðu-
maður borgarskipulags. Umræðu-
stjóri var sjötti karlinn, Kári Jónas-
son fréttamaður.
Eins og sjá má af hópnum hafði
hópurinn að geyma lykilmenn á
sviði skipulagsmála, atvinnulífs og
vísindarannsókna á þessum tíma.
Áherslan var á stórframkvæmdir og
atvinnumál, fremur en menningu
og listir – enda um tæknisýningu
að ræða. Spásagnir þeirra félaga um
hvernig Reykjavík ársins 2030 kynni
að líta út er því áhugaverð – ekki
endilega út frá því hvað hafi gengið
eftir og hvað ekki ræst, heldur frem-
ur sem vísbending um hugarfarssögu
áranna í kringum 1986.
Áhugavert er að sérfræðingarnir
stilltu sig nær alveg um að ímynda
sér ný og áður óþekkt tæknikerfi
sem gjörbylta myndu daglegu lífi
fólks. Þótt í myndskreytingum lista-
mannsins Bjarna Jónssonar með
greininni mætti sjá fljúgandi diska
á sveimi yfir Reykjavík, létu fimm-
menningarnir að mestu nægja að
spá fyrir um framtíðina á grunni
þeirrar tækni sem þekkt var eða
innan seilingar.
Íbúaþróun var þeim ofarlega í
huga, ekki hvað síst í ljósi þeirrar
þróunar í Vestur-Evrópu að fólki færi
fækkandi vegna lægri fæðingartíðni.
Töldu þeir mikilvægt að koma í veg
fyrir að sú yrði raunin hér, til dæmis
með því að gera mæðrum ungra
barna kleift að vinna hlutastörf eða
sinna störfum frá heimili sínu með
hjálp tölvutækni. Íslendingar yrðu
væntanlega um 300 þúsund árið
2030, þar af ⅔ hlutar á Stór-Reykja-
víkursvæðinu.
Greindi sérfræðingana á um hvort
mikið meiri fólksfjölgun væri æski-
leg. Þannig áleit Ágúst Valfells að 330
þúsund væri kjörstærð þjóðarinnar,
miðað við að allar auðlindir væru
fullnýttar með núverandi tækni. Ef
íbúum fjölgaði mikið umfram það
hlyti slíkt að bitna á lífskjörum og
minnti hann á að ef landsmönnum
hefði fjölgað frá landnámi með
sama hraða og verið hefði á
tuttugustu öld, væru lands-
menn 11 milljarðar!
En hvernig yrði umhorfs
í Reykjavík árið 2030? Í sam-
ræmi við ríkjandi skipulags-
hugmyndir gerðu álitsgjafarnir
allir ráð fyrir að byggðin héldi
áfram að þenjast út. „Borgin verður
komin upp um öll holt og hæðir,
hún verður komin upp að Blika-
staðakró og upp allan Korpudal.
Bæjarmyndin verður orðin sam-
felld og borgin samgróin við
nágrannasveitarfélögin“, sagði
Þórður Þ. Þorbjarnarson. Víg-
lundur Þorsteinsson benti
þó á að landrými væri ekki
óþrjótandi og því hlyti borgin
að þéttast eitthvað og tuttugu til
fjörutíu hæða byggingar farnar að
sjást í Reykjavík.
Höggvið á umferðarhnútinn
Þótt umferðarþunginn árið 1986
blikni við hliðina á því sem síðar
varð, ollu samgöngumál sérfræð-
ingunum áhyggjum. Þorvaldur S.
Þorvaldsson óskaði þess helst að
einhverjar tækniframfarir myndu
verða í samgöngumálum „… þann-
ig að við finnum leið út úr þessum
óskaplegu vandræðum sem við
erum í með einkabílinn“.
Ágúst Valfells varpaði því fram
hvort neðanjarðarlestir kynnu að
vera valkostur fyrir Reykvíkinga
og lék sér að hugmyndinni um ein-
hvers konar deilibíla í stað strætis-
vagna, sem fólk gæti tekið og skilið
eftir á ákveðnum stöðum. Þá væri
líklegt að bensín yrði sífellt dýrara
þegar fram liðu stundir og það eitt
gæti leitt til þéttingar byggðar. Sig-
mundur Guðbjarnason sagðist á
hinn bóginn vonast eftir enn dreifð-
ari byggð, með stórum grænum
svæðum. Raunar hallaðist hann
að því að aukin fjarskiptatækni
myndi hafa áhrif á bæjarbraginn á
þann hátt að fólk myndi breyta lífs-
háttum sínum vegna upplýsinga- og
tölvutækninnar og í ríkari mæli fá
upplýsingar heim til sín.
Ekki verður annað sagt en að
háskólarektor hafi reynst sann-
spár um upplýsingabyltinguna.
Það sama verður ekki sagt um
vangaveltur þeirra félaganna um
ýmis önnur áhrif tæknibreytinga.
Fiskvinnsluna sáu þeir fyrir sér í
höndum vélmenna, þar sem hlut-
verk mannsins yrði einkum að hafa
eftirlit með tækjunum. Iðnaðurinn
myndi byggjast á orkunýtingu en
væntanlega verða miklu sjálfvirk-
ari og vinnuvikan gæti farið niður
í fimmtán stundir.
Þrátt fyrir tölvutækni myndi
fólk almennt halda áfram að sækja
störf sín á skrifstofur og vinnustaði
til þess að hitta annað fólk, þótt
vel mætti sjá fyrir sér að yfirmenn
verðu heilu dögunum heima við
í tölvunni, en kæmu svo endur-
nærðir á vinnustað. Tölvur myndu
á hinn bóginn flytja drjúgan hluta
af fræðsluhlutverki skólans inn á
heimilið. Skólamaðurinn Sigmund-
ur ræddi sérstaklega um mögu-
leikann á fjarkennslu, en bætti því
þó við að hefðbundin samskipti
nemenda og kennara héldu áfram
að standa fyrir sínu.
Sérfræðingarnir sáu allir fyrir
sér grænni borg, með auknum
trjágróðri. Sá gróður þyrfti ekki
einungis að vera utandyra, þannig
gætu léttari og ódýrari byggingar-
efni gert það að verkum að hrinda
mætti í framkvæmd gömlum hug-
myndum um gróður- og veðursælar
hvelfingar og koma þannig stórum
hlutum borgarinnar undir þak.
Ekki tóku álitsgjafarnir neina
afstöðu til þess hvort sveitarfélög-
um kynni að fækka á höfuðborgar-
svæðinu, en þeim þótti einsýnt að
íbúum suðvesturhornsins héldi
áfram að fjölga á kostnað lands-
byggðarinnar. Þó væri ekki ólík-
legt að úti á landi yrðu til færri en
stöndugri bæir sem verið
gætu mótvægi við mölina.
Einkum mætti sjá fyrir sér
að Akureyri styrktist ef takast
mætti að koma upp heilsárs-
vegi yfir Sprengisand eða
Kjöl.
En ein er sú spurning
sem ætíð hlýtur að
koma upp í umræðum
u m s k i p u l a g s m á l
Reykjavíkur, hvort sem
árið er 1986 eða 2018: hvað með
flugvöllinn? Þar voru skoðanir
skiptar. Víglundur Þorsteinsson
taldi skynsamlegt að efla Reykja-
víkurflugvöll og hefja á ný milli-
landaflug um hann, sem gæti
sparað mikið fé og tíma. Svar
Sigmundar Guðbjarnasonar
var öllu styttra: „Ég held að
verði búið að leggja Reykja-
víkurflugvöll niður árið 2030.“
Spekingar spjalla
18. ágúst 1986 var haldið upp á 200 ára afmæli Reykjavíkur. Mikill mannfjöldi kom saman í miðborginni og var afmælisgestum boðið upp á köku.
Saga
til næsta
bæjar
Stefán Pálsson skrifar
um Reykjavík ársins
2030.
Lítil og létt loftpressa. Kemur með
fjórum stútum sem passa á dekk,
bolta, vindsængur og eira.
REDLITHIUM-ION™ rafhlaða.
Sveigjanlegt rafhlöðuker
sem virkar með öllum
Milwaukee ® M12™ rafhlöðum.
Verð 16.990 kr. (án rafhlöðu)
M12 Inflator
Alvöru loftpressa
frá Milwaukee
vfs.is
1 3 . o k t ó b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r34 H e L G i n ∙ F r É t t A b L A ð i ð
1
3
-1
0
-2
0
1
8
0
4
:3
0
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
1
1
1
-C
0
E
C
2
1
1
1
-B
F
B
0
2
1
1
1
-B
E
7
4
2
1
1
1
-B
D
3
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
1
0
4
s
_
1
2
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K