Morgunblaðið - 16.08.2018, Blaðsíða 62

62 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. ÁGÚST 2018
Þú finnur vörurnar í: Hagkaup, Iceland og Nettó verslunum um allt land.
Ópal Sjávarfang kynnir nýtt á grillið eða pönnuna.
Hágæða sjávarfang sem hægt er að leika sér með á ýmsan hátt.
Túnfisklundir
í soja chilli marineringu
Risarækja skelflett í
sítrónu kóriander marineringu
Risarækjuspjót
í medeterrian marineringu
Kóngarækjur í skel
í vorlauk sesam
á grillið eða á pönnunaNýtt
Sjáið uppskriftir
á facebook síðu Ópal Sjávarfang
AF DÝRUM
Þorgrímur Kári Snævarr
thorgrimur@mbl.is
Nýlega var myndasaga í fyrsta sinn
tilnefnd til Booker-verðlaunanna,
einna virtustu bókaverðlauna í hinum
enskumælandi bókmenntaheimi. Það
er því við hæfi að staldra við og meta
möguleikana sem þetta sagnaform
býður upp á.
Nánast frá því að myndasögur
urðu til sem sérstakt sagnaform hafa
þær fengið þann stimpil á sig að vera
aðallega eða jafnvel eingöngu fyrir
börn. Vissulega hafa margar frábær-
ar myndasögur fyrir börn verið gerð-
ar í gegnum tíðina (og reyndar les ég
enn margar slíkar sem fullorðinn
maður) en því er langt í frá þannig
farið að möguleikunum ljúki þar.
Myndasagan sem tilnefnd var til
Booker verðlaunanna, Sabrina eftir
Nick Drnaso, er teiknuð á mjög ein-
faldan hátt sem líkt hefur verið við
teikningar í öryggisbæklingi flug-
vélar. Myndrænum einfaldleika er
beitt til þess að halda athygli lesand-
ans á efni sögunnar, sem fjallar meðal
annars um internetmenningu og fals-
fréttir á upplýsingaöldinni.
Nálgun Drnaso – sú að beita ein-
földum teiknistíl sem stílbragði til að
draga fram tómlegt andrúmsloft sög-
unnar – er þó alls ekki eina leiðin til
að segja sögu fyrir fullorðna í mynda-
söguforminu. Í verkum sumra teikn-
ara er teiknistíllinn þvert á móti svo
vandaður og svo fullur af smáatriðum
að eiginlega er megn sögunnar fólgið
í heiminum sem teikningarnar draga
fram frekar en í atburðarás textans.
Gott dæmi um slíka sögusköpun er
myndasögusyrpan Blacksad, sem
Köttur með skammbyssu
Kisa John Blacksad heimsækir systur sína, Donnu, og son hennar, Ray, í bókinni Amarillo (2013, Dargaud).
nýtur mikilla vinsælda á fransk-
belgíska myndasögumarkaðnum. Sé
gengið inn í myndasögubúð í Brussel
er maður ekki lengi að koma auga á
Blacksad-heiminn, því þótt bækurnar
séu aðeins fimm talsins hingað til (sú
fyrsta kom út árið 2000 og sú nýleg-
asta árið 2013) hafa verið framleidd
ósköpin öll af söluvarningi upp úr
bókunum, aðallega plaköt og borðs-
tyttur.
Ég tel allan þennan söluvarning í
kringum bækurnar vera til marks um
hve vel listamönnunum tekst með
teikningum sínum að skapa lifandi
heim sem fólk vill ekki hverfa frá þeg-
ar það leggur frá sér bækurnar.
Lifandi heimur
Blacksad-bækurnar eru gamal-
dags leynilögreglusögur í anda noir-
kvikmynda sem gerast á sjötta ára-
tugnum. Það sem sker myndasög-
urnar úr hópi fjölmargra annarra
slíkra sagna er að heimur Blacksad
er byggður dýrum í stað manna. Sög-
ur þar sem dýr gerast staðgenglar
mannfólksins eru auðvitað á hverju
strái og er þar hægt að nefna allt frá
ævafornum sögum eins og dæmisög-
um Esóps til dægur- og barnaefnis
eins og Andrésblaðanna.
Fáar þessara dýrasagna skapa þó
eins lifandi og skemmtilegan heim og
Blacksad. Í bókunum segir dýrateg-
und hverrar persónu alltaf eitthvað
um innri mann þeirra og yfirleitt er
valið fullkomið. Aðalpersónan er
svartur köttur, einkaspæjari að nafni
John Blacksad. Meðal annarra per-
sóna bókanna eru rannsóknarlög-
reglustjórinn Smirnov, sem er þýsk-
ur fjárhundur, og blaðamaðurinn
Weekly, sem er hreysiköttur.
Heimur Blacksads lifnar sér í lagi
við í atriðum þar sem mikill mann-
fjöldi (eða dýrfjöldi?) kemur saman.
Hægt er að sitja tímunum saman,
rýna í fjöldann í þessum atriðum og
koma auga á ólíklegustu dýr í hlut-
verkum manna. Oft eru dýrategund-
irnar notaðar til þess að standa fyrir
samfélagshópa eða tilteknar persónu-
týpur sem maður kannast við úr sög-
um frá sjötta áratugnum: Til dæmis
er gamall vísindamaður frá Þýska-
landi nasismans sem Bandaríkin hafa
ráðið vegna kjarnorkukunnáttu hans
sýndur sem ugla og spilltur banda-
rískur þingmaður (eiginlega Joseph
McCarthy undir öðru nafni) sýndur
sem hani. Stundum spilar dýraheim-
urinn inn í söguþráðinn, til dæmis í
annarri bókinni, þar sem illmennin
eru hópur byggðir á KKK-samtök-
unum sem trúa á yfirburði dýra með
snjóhvítan feld.
Höfundar Blacksad hafa reynslu af
því að vinna með óargadýr: Juanjo
Guarnido, meðhöfundur Blacksad-
bókanna ásamt Juan Díaz Canales,
vann áður hjá Disney og var að-
alteiknarinn fyrir hlébarðann óg-
urlega Sabor í Disney-myndinni
Tarzan frá árinu 1999.
Áhrif Disney-teiknistílsins sjást í
útliti og svipbrigðum persónanna, en
eitt það skemmtilega við Blacksad er
einmitt hvernig vönduð persónusköp-
unin sen við þekkjum úr barnaefni
eins og Disney-myndum er notuð til
að segja fullorðinslegri sögur en
Disney myndi nokkurn tímann
snerta.
» „Heimur Blacksadslifnar sér í lagi við í
atriðum þar sem mikill
mannfjöldi (eða dýr-
fjöldi?) kemur saman. “