Jökull - 01.12.2003, Blaðsíða 73

Society report
Vorferð Jöklarannsóknafélags Íslands, 2003
Magnús Tumi Guðmundsson
Raunvísindastofnun Háskólans, Náttúrufræðahúsi, Sturlugötu 7, 107 Reykjavík; mtg@raunvis.hi.is
INNGANGUR
Í lok júnímánuðar 2003 voru liðin rétt 50 ár frá fyrstu
vorferð Jöklarannsóknafélagsins á Vatnajökul. Þetta
afmæli var nokkuð í huga okkar sem fórum þessa ferð.
Ferðin nú var þó um flest með hefðbundnu sniði: Stóð
í rúma viku, farið var um Tungnaaárjökul og hópur-
inn hélt mestan hluta tímans til á Grímsfjalli. Tutt-
ugu þátttakendur voru með allan tímann. Að auki
var tvennt með fyrri helgina og fjórir bættust við á
föstudeginum 6. júní. Fararstjóri var Magnús Tumi
Guðmundsson og umsjón með matarbirgðumog elda-
mennsku hafði Sjöfn Sigsteinsdóttir. Lagt var upp
laugardaginn 31.maí. Greiðlega gekk inn í Jökul-
heima og inn á jökulrönd þar sem allt var gert klárt
fyrir ferðina upp morguninn eftir. Sunnudaginn tók-
um við í fyrra lagi og fórum úr Jökulheimum milli
kl. 7 og 8 um morguninn. Tungnaárjökull var torfæru-
laus. Á Grímsfjalli þurfti lítið að moka frá húsum því
hópurinn sem setti upp nýja og öfluga rafstöð JÖRFI
mánuði áður, hafði rutt snjó og ís af þeim með stór-
virkum vinnuvélum.
Farartæki voru snjóbíll, Ford-bíll JÖRFÍ, jepp-
ar og vélsleðar. Margir leggja hönd á plóginn til
að vorferð geti heppnast vel. Fyrst skal telja sjálf-
boðaliða félagsins, en vinna þeirra og ósérhlífni er sá
grunnur sem ferðirnar byggjast á. Landsvirkjun lagði
að venju til snjóbíl, bíl og vélsleða og Vatnamæling-
ar Orkustofnunar lánuðu gúmmíbát. Vegagerðin lagði
fram fé til eldsneytiskaupa. Þessum aðilum kunnum
við bestu þakkir fyrir stuðninginn.
Veðurspá fyrir vikuna var heldur hrakleg: Mis-
hvöss norðaustanátt með úrkomu. En þegar til kast-
anna kom var veður furðu brúklegt og býsna gott á
köflum. Er það óneitanlega skemmtilegra en þegar
málin skipast á hinn veginn. Eftir að hópurinn kom á
Grímsfjall var strax tekið til við rannsóknir ferðarinn-
ar. Allt gekk vel og og á þriðjudagskvöld voru verkin
komin vel á veg. Á miðvikudag lentum við í innisetu
vegna veðurs en á fimmtudag gerði meirihluti hóps-
ins góða ferð í Kverkfjöll en sex manns fóru austur á
Hoffells-, Skálafells- og Brúarjökla þennan dag.
Á Grímsfjalli var í fyrsta sinn í vorferð notuð hin
nýja og fullkomna rafstöð sem komið var upp fyrir
styrk frá Alcan á Íslandi (Álverinu í Straumsvík). Er
vélin til mikilla þæginda við hleðslu mælitækja og
aðra vinnu. Til stóð að bera fúavörn á hús bæði á
Grímsfjalli og í Kverkfjöllum en það tókst ekki þar
sem aldrei þornaði nægilega til slíks.
RANNSÓKNIR
Helstu verkefni ferðarinnar og bráðabirgðaniðurstöð-
ur eru eftirfarandi:
1.Vatnshæð Grímsvatna mældist 1355 m. Sírennsli
virðist vera úr vötnunum eins og oft undanfarin ár.
Vatnsmagn í Grímsvötnum er óverulegt við þessa lágu
vatnsstöðu og þaðan koma ekki hlaup svo heitið geti
meðan þetta ástand varir.
2.Vetrarafkoma var mæld í Grímsvötnum, á Bárðar-
bungu, Háubungu, Kverkfjöllum og norðan Gríms-
vatna. Í Grímsvötnum var árlagið 7,4 m á þykkt og
vatnsgildi um 4000 mm. Er þetta mesta vetrarafkoma
semmælst hefur niðri í Grímsvötnumen SigurjónRist
mældi 4320 mm í Grímsvatnaskarði í júní 1954.
3.Gígsvæðið frá 1998 var rannsakað eins og undan-
farin ár, ekki síst til að kanna hraða móbergsmyndun-
ar. Vestasti hluti gígsvæðisins er nú óaðgengilegur þar
sem gosefnin hafa fallið sem skriður niður í lónið vest-
an þeirra og brött hjarnfönn og hengjur hafa mynd-
ast þar sem áður var sléttur pallur gerður af gjósku úr
gosinu. Hitamælt var í vesturbarmi megingígsins og
í lóninu vestan gosstöðvanna. Enn er verulegur hiti í
gígbarminum.
JÖKULL No. 53, 2003 71