Jökull - 01.12.2003, Síða 79

Society report
Jarðhitinn á Grímsfjalli
Magnús Tumi Guðmundsson
Raunvísindastofnun Háskólans, Náttúrufræðahúsi, Sturlugötu 7, 107 Reykjavík; mtg@raunvis.hi.is
Undanfarin ár hafa orðið töluverðar breytingar á jarð-
hita á austanverðu Grímsfjalli í Vatnajökli, nærri skál-
um Jöklarannsóknafélagsins á Eystri Svíahnúk. Um
miðjan síðasta áratug var greinilegt að hiti fór vaxandi
í ketilsigunum suðvestan við Saltarann. Þá lagðist af
ökuleið úr vestri norðan siganna, meðfram Saltaran-
um að skálum JÖRFÍ. Hún þótti ekki lengur örugg.
Í staðin var farið að aka sunnan siganna og þaðan í
norður, upp milli Saltarans og Eystri Svíahnúks. Eftir
gosið í Grímsvötnum í desember 1998 varð stórfelld
aukning í jarðhita í austanverðri norðurhlíð Gríms-
fjalls. Þá mynduðust stórir sigkatlar upp við fjallið
í Grímsvatnaskarði. Svo stórfelldar voru breytingarn-
ar að þar sem áður var yfir 200 m þykkur ís myndaðist
mörg hundruð metra víður sigketill með vatni í botni
og skín í beran klettinn rétt ofan vatnsborðs (1. mynd).
Uppi á Grímsfjalli eru breytingarnar ekki eins miklar
en eigi að síður hefur jökullinn vestan við Saltarann
lækkað um allmarga metra á nokkrum árum. Þar er
nú langur fjallshryggur kominn upp úr jöklinum og
umhverfis hann eru sigdældir og göt í jökulinn. Jökla-
menn urðu einnig varir við að gufubað Grímsvatna-
hrepps á Eystri Svíahnúk, Sverrisvíti, hitnaði mjög ár-
ið eftir gosið.
Þann 27. október 2002 var gott skyggni yfir Vatna-
jökli. Samkvæmt upplýsingum frá Trausta Jónssyni á
Veðurstofunni var hægur andvari af norðri eða norð-
vestri og líklega um 15 stiga frost, sem eru kjörað-
stæður fyrir gufubólstra. Á 2. mynd, sem tekin er
úr flugvél yfir Vestari Svíahnúk, er horft í austur til
Gríðahorns og Eystri Svíahnúks. Gufa stígur upp úr
Fjallinu á mörgum stöðum. Sól er lágt á lofti enda
komið fram undir kvöld þegar myndin er tekin. Sig-
in suðvestan Saltarans mynda línu til norðausturs og
sést vel á myndinni að þau halda áfram norðan hans
allt fram á brún Grímsfjalls. Handan Eystri Svíahnúks
rís heilmikill gufubólstur upp úr austasta sigkatlinum í
Grímsvatnaskarði. Ketillinn er tæpum kílómetra aust-
ar en sá sem sést á 1. mynd. Austasti sigketillinn er
nú meira en hundrað metra djúpur með vatni í botni.
Hann hefur myndast á undanförnum árum en allt fram
til 1996 lá leiðin á Grímsfjall úr austri þar sem ketill-
inn er nú. Grímsvötn eru í skugga vinstra megin á
myndinni. Skugginn af Grímsfjalli og gufubólstrun-
um teygir sig austur á jökulinn.
1. mynd. Flugmynd af sigkatli norðan í Grímsfjalli
austanverðu 31. maí 2001. Ketillinn tók að myndast í
kjölfar gossins í desember 1998. – Ice cauldron for-
med following the 1998 eruption in Grímsvötn, 3 km
east of the eruption site. Ljósmynd/Photo. Magnús
Tumi Guðmundsson.
Summary
Geothermal activity has increased conserably over the
last 6-8 years on the eastnmost part of Grímsfjall, the
southern rim of the Grímsvötn caldera. This has lead
to new geothermal cauldrons forming (Figure 1) and
local lowering of the ice surface in places. Figure 2
shows geothermal steam rising from various parts of
Grímsfjall on October 27, 2002. Steaming was un-
usually intense due to calm and cold weather. The
huts of the Glaciological society are located on Eystri
Svíahnúkur (Figure 2).
JÖKULL No. 53, 2003 77