Dagblaðið Vísir - DV - 31.08.2018, Blaðsíða 42

42 31. ágúst 2018
velkomnir. En nú er staðan breytt
og Svíþjóðardemókratarnir eru
komnir inn í hlýjuna á bæði nor-
rænum og evrópskum vettvangi.
Á síðasta ári stofnuðu Svíþjóðar-
demókratarnir, Sannir Finnar og
Danski þjóðarflokkurinn sinn eig-
in hóp hjá Norðurlandaráði. Að-
eins tveimur árum áður höfðu
síðarnefndu flokkarnir tveir verið
mjög gagnrýnir í tali um Svíþjóðar-
demókratana. Á Evrópuþinginu
eru báðir þingmenn Svíþjóðar-
demókratanna nú komnir í hóp
með norrænu systurflokkun-
um sem mynda hóp með íhalds-
flokkum undir forystu Breta. Áður
höfðu Svíþjóðardemókratarnir
verið í hópi með ítölsku Fimm-
stjörnuhreyfingunni
og UKIP á Bret-
landi.
Eftir margra ára deildur og
klofning eru evrópskir flokkar,
sem eru efins um stefnuna í inn-
flytjendamálum og ESB, að ná
saman og ef þeim tekst að halda
samstöðunni eiga þeir raunhæfa
möguleika á að verða stærsti
hópurinn á Evrópuþinginu að
kosningum loknum á næsta ári.
Ef svo fer verða þeir áhrifamik-
ill hópur á Evrópuþinginu, hóp-
ur sem ekki verður hægt að snið-
ganga. Líklegt má teljast að hægri
vængurinn á Evrópuþinginu, allt
frá þjóðernissinnuðum íhalds-
mönnum til popúlista verði öfl-
ugur á Evrópuþinginu eftir næstu
kosningar. Popúlistar eru orðnir
reynslumeiri en áður og vita
nú að þeir geta náð betri
árangri ef þeir vinna með
öðrum popúlistum.
Þá er spurning hvaða
áhrif það mun hafa
á gengi evrópskra
popúlista í kosn-
ingunum í maí á
næsta ári að Steve
Bannon, fyrrver-
andi kosninga-
stjóri og hug-
myndafræðingur
Donalds Trump,
ætlar að beita sér
í baráttunni fyrir
flokka sem eru
andsnúnir ESB.
„Þetta eru fyrstu raunverulegu
átök popúlisma og flokksins frá
Davos,“ sagði Bannon þegar hann
nefndi hina frjálslyndu, verald-
lega sinnuðu elítu eftir svissneska
bænum Davos þar sem World
Economic Forum fundar árlega
en þangað er áhrifafólki og frægu
fólki boðið til umræðna.
Nokkrum dögum fyrir kosn-
ingarnar á Ítalíu í mars skýrði
dagblaðið La Stampa frá því að
Bannon væri í landinu til að fylgj-
ast með kosningunum og þá sér-
staklega Lega-flokknum og leið-
toga hans, Matteo Salvini. Salvini
er nú innanríkisráðherra á Ítalíu
en kosningabarátta hans var und-
ir miklum áhrifum frá Donald
Trump. „Ítalir fyrst“ sagði hann
og fetaði þar í fótspor Trump sem
rak kosningabaráttu sína undir
slagorðinu „America First“. Einnig
hefur Salvini verið iðinn við að
birta myndir af sér með Trump.
Hann lætur fá tækifæri líða hjá til
að gagnrýna ESB og stóru ESB-rík-
in Þýskaland og Frakkland.
Hægriflokkarnir hafa áður
reynt að ná samstöðu á Evrópu-
þinginu en það hefur ekki tekist vel
hjá þeim. Fyrir kosningarnar 2014
sögðu Marine Le Pen og Geert
Wilders að þau ætluðu að mynda
„ofurhóp“ á þinginu en það tókst
ekki. Tvennt hefur verið nefnt til
sögunnar sem ástæða þess að
þetta hefur ekki tekist. Annað er
að hugmyndafræði flokkanna
er ólík en sumir þeirra telja hina
vera of róttæka. Hin ástæðan er
að formenn flokkanna eru sterkir
persónuleikar sem vilja ekki gefa
þumlung eftir af áhrifum sínum
og völdum. Nú eru þeir flokkar á
Evrópuþinginu sem eru andsnún-
ir ESB og gagnrýnir á innflytj-
endastefnuna í þremur hópum á
þinginu sem dregur óneitanlega
úr slagkrafti þeirra og áhrifum.
Íslenskir popúlistar
Popúlistaflokkar hafa reynt fyrir
sér á stjórnmálasviðinu hér-
lendis í gegnum tíðina. Sá
flokkur sem hefur náð best-
um árangri var Frjálslyndi
flokkurinn. Ein helstu
stefnumál flokksins voru
að vera á móti kvótakerfinu og
að hefta straum innflytjenda til
landsins. Flokkurinn átti ágætu
gengi að fagna um hríð og var með
þingmenn frá 1999 til 2009 en þá
beið flokkurinn afhroð í kosning-
um og hefur ekki verið mjög sýni-
legur eftir það. Það féll vel í kramið
hjá mörgum kjósendum að flokk-
urinn var á móti kvótakerfinu en
það hefur lengi verið þyrnir í aug-
um margra og tengt við elítuna,
hina ráðandi stétt efnafólks í
landinu. Einnig féllu innflytjenda-
málin vel í kramið hjá mörgum.
Íslenska þjóðfylkingin hefur
verið að rembast við framboð frá
2016 en uppskeran hefur verið
heldur rýr. Flokkurinn vill endur-
skoða aðildina að EES og hætta
þátttöku í Schengen-samstarf-
inu. Flokkurinn leggur áherslu
á vernd íslenskrar þjóðmenn-
ingar og fullveldi landsins. Flokk-
urinn hafnar fjölmenningu, er
andsnúinn innflytjendum og
leggst alfarið gegn því að moskur
verði reistar hér á landi. Flokk-
urinn reyndi að bjóða fram í öllum
kjördæmum í alþingiskosningun-
um 2016 en deilur ollu því að
ekkert varð úr framboði í Reykja-
víkurkjördæmunum. Ekki náðist
að setja saman lista í Norðaustur-
kjördæmi og ekki var boðið fram
í Suðvesturkjördæmi þar sem
ekki náðist að fá nægilega marga
meðmælendur með framboðinu.
Flokkurinn fékk 0,2 prósent at-
kvæða í kosningunum. Flokk-
urinn ætlaði að bjóða fram í síð-
ustu þingkosningum en það gekk
heldur illa og neyddist hann til að
draga framboð sitt til baka vegna
meintrar fölsunar á undirskriftum
á meðmælendalistum.
Hugsanlega má segja að Fram-
sóknarflokkurinn hafi daðrað
við popúlisma þegar Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson var formað-
ur. Þegar Icesave-samningarnir
voru í hámæli og hávær umræða
um þá á meðal þjóðarinnar stillti
Sigmundur sér upp sem harðasti
andstæðingur samninganna og
málsvari almennings og nýtti sér
andstöðu almennings við samn-
ingana. Afstaðan var að vissu leyti
popúlísk því hún beindist gegn
elítum og menntafólki. Fram-
sóknarflokkurinn flaut á þessari
bylgju í gegnum þingkosningarn-
ar 2013 og vann góðan sigur. Sig-
mundur var þjóðernissinnaður
í tali og ræddi meðal annars um
gæði íslensks kjötmetis og hætt-
una af erlendu kjöti og sagði að
fólk gæti orðið fyrir persónuleika-
breytingum við að borða erlent
kjöt vegna sníkjudýra sem væru
hugsanlega í því.
Sigmundur hefur gagnrýnt fjöl-
miðla harðlega og er hann þar á
sama báti og Donald Trump. Ef
þeim líkar ekki eitthvað sem fjöl-
miðlar segja þá eru þeir sagðir
snúa út úr orðum þeirra, flytja fals-
fréttir eða vinna fyrir elítuna sem
vill koma höggi á þá. Sigmundur
neitaði að ræða við fjölmiðla ef
þeir höfðu fjallað á gagnrýninn
hátt um hann. Sigmundur hrökk-
laðist úr embætti sem formaður
Framsóknarflokksins í kjölfar hins
fræga viðtals fréttamanna Sænska
ríkisútvarpsins við hann þar sem
hann neyddist til að svara fyr-
ir Wintris-málið. Um ári síðar
stofnaði hann Miðflokkinn ásamt
stuðningsfólki sínu úr Fram-
sóknarflokknum. Flokkurinn náði
góðum árangri í þingkosningun-
um 2017 og fékk fleiri atkvæði en
Framsóknarflokkurinn. Kosn-
ingabaráttan snerist að miklu leyti
um persónu Sigmundar. Stefnu-
skrá flokksins var ekki birt fyrr en
nokkrum dögum fyrir kosningar
en samt sem áður hlaut flokkurinn
góða kosningu.
Í borgarstjórnarkosningunum
á þessu ári fékk Miðflokkurinn
borgarfulltrúa kjörinn en Fram-
sóknarflokkurinn ekki. Vigdís
Hauksdóttir, fyrrverandi þing-
maður Framsóknarflokksins, var
kjörin í borgarstjórn. Hún vakti
töluverða athygli í kosningabar-
áttunni og má auðveldlega greina
popúlísk áhrif í kosningabaráttu
hennar. Hún var nær alltaf mót-
fallin því sem meirihlutinn hafði
að segja, hún lofaði að finna 10–
15 milljarða í borgarkerfinu með
því að „taka til“ og fækka stjórn-
unarstöðum í borgarkerfinu. Með
þessu taldi hún að hægt yrði að
lækka útsvarið. Miðflokkurinn dró
upp þá mynd að hann væri flokk-
ur þeirra sem búa í úthverfunum.
Fleiri hafa daðrað við popúl-
isma í íslenskri pólitík, má þar
nefna Ásmund Friðriksson, þing-
mann Sjálfstæðisflokksins, sem
hefur rætt um kostnaðinn sem
hlýst af móttöku hælisleitenda.
Hann hefur einnig varpað þeirri
spurningu fram hvort bakgrunnur
þeirra múslima sem búa á Íslandi
hafi verið kannaður til að kanna
hvort þeir hafi hlotið þjálfun hjá
hryðjuverkamönnum eða barist í
löndum þar sem átök eru.
Framtíðin
Hvort sem fólki líkar betur eða verr
eru popúlistar komnir til að vera í
stjórnmálum, hér á landi sem er-
lendis. Kjósendur þjást af langvar-
andi stjórnmálaleiða og leiða á
stjórnmálamönnum sem þeim
finnst hafa svikið sig ítrekað. Á
meðan þessi tilfinning er til stað-
ar hjá kjósendum er frjór jarðveg-
ur fyrir popúlista sem spila á óá-
nægju fólks og stilla sér upp sem
þeim sem hafa lausnina á því sem
á bjátar að mati kjósenda.
Hinir hefðbundnu stjórnmála-
flokkar hafa ekki náð að laga sig
að nýjum tímum hvað varðar sam-
skiptin við kjósendur en margir
popúlistaflokkar hafa fyrir löngu
áttað sig á mætti samfélagsmiðla
og nota þá duglega í baráttu sinni.
Popúlistaflokkarnir eru einnig
miklu sveigjanlegri og ófeimn-
ir við að breyta um stefnu og laga
hana að þeim viðhorfum sem eru
ríkjandi hverju sinni. n
ERLENT
LEIÐANDI Í GREIÐSLULAUSNUM
Greiðslulausnir tengdar
helstu afgreiðslukerfum
Sjálfstandandi greiðslulausnir
og handfrjálsir posar
Hlíðasmára 12 201 Kópavogi verifone@verifone.is S: 544 5060
Mattias Karlsson
Vigdís Hauksdóttir