Dagblaðið Vísir - DV - 31.08.2018, Blaðsíða 48

48 31. águst 2018
A
ntonio Lopez de Santa
Anna var einn áhrifa-
mesti stjórnmálamaður
Mexíkó á mótunarárum
landsins. Hann var einnig þekkt-
ur sem herforinginn sem sigraði
Davy Crockett og félaga í orrust-
unni um Alamo árið 1836 en var
handsamaður og tapaði Texas til
Bandaríkjanna nokkru seinna.
Santa Anna leit stórt á sig, svo
stórt að þegar hann missti fót
sinn lét hann grafa hann að her-
mannasið.
Missti fót í bakkelsisstríði
Tveimur árum eftir orrustuna um
Alamo hófst stríð milli Mexíkó og
Frakklands sem fékk hið óvenju-
lega nafn bakkelsisstríðið. Á upp-
hafsárum sjálfstæðis Mexíkó var
mikil ringulreið í landinu, skær-
ur, rán og gripdeildir milli ýmissa
hópa, þar á meðal innflytjenda
frá Evrópu. Frakkar kröfðust
þess að mexíkóska ríkið greiddi
Frökkum í landinu skaðabæt-
ur fyrir það tjón sem þeir máttu
þola en ríkisstjórn Mexíkó hafn-
aði því.
Franskur bakari, herra
Remontel, búsettur í Tacubaya í
Mexíkó, sendi árið 1832 kvörtun
til Loðvíks Filippusar konungs
þess efnis að mexíkóskir her-
menn hefðu rænt bakaríið hans
og heimtaði bætur. Fleiri kvart-
anir fylgdu í kjölfarið og árið 1838
var franski sjóherinn mættur á
svæðið til að halda höfnum í sjó-
kví og mexíkóski flotinn kom til
varnar.
Santa Anna var sestur í helgan
stein þegar stríðið braust út og
var á sveitabýli sínu í Xalpa þegar
hann var kallaður til að verjast
Frökkum við borgina Veracruz.
Fékk hann þau skilaboð frá for-
seta landsins að gefa ekkert eftir í
orrustunni og hann stóð við það.
Santa Anna barðist með
mönnum sínum en lítil fallbys-
sukúla hæfði hann í annan fót-
legginn. Hann var færður und-
ir læknishendur en sárið var svo
alvarlegt að þeir þurftu að fjar-
lægja fótinn. Í kjölfarið gáfust
Mexíkóar upp og samþykktu að
greiða Frökkum bætur.
Gervifótur notaður sem hafna-
boltakylfa
Fótleggurinn var grafinn og smíð-
aður var gervifótur úr korki fyr-
ir Santa Anna. En herforingjan-
um var annt um fótinn og fannst
honum ekki hafa verið sýnd
nægileg virðing. Fjórum árum
eftir orrustuna um Veracruz lét
Santa Anna grafa fótinn upp og
grafa hann á ný að hermannasið.
Skotið var úr fallbyssum, bæn-
ir sagðar og langar ræður haldn-
ar yfir rotnandi útlimnum sem
geymdur var í kristalsvasa. Stórt
og dýrt minnismerki var reist yfir
fótinn í kirkjugarðinum í Santa
Paula í Kaliforníu.
Santa Anna nýtti sér fótarmis-
sinn og Mexíkóar dáðust að fórn-
fýsi hans. Um tíma var hann for-
seti landsins. Þegar hann kom
fram opinberlega tók hann af sér
gervifótinn og veifaði honum fyr-
ir mannfjöldann.
Santa Anna lét fótarmissinn
ekki stöðva sig á vígvellinum
og stýrði herjum í stríðinu við
Bandaríkjamenn árið 1846. Í
einni orrustunni náðu banda-
rískir dátar að stela fætinum
og fluttu hann sigri hrósandi til
Bandaríkjanna en hann er nú
geymdur á safni í Springfield-
borg í Bandaríkjunum. Sjálfur
slapp Santa Anna naumlega,
komst á hest og reið út í sólsetrið.
Smíðaður var annar fótleggur
og aftur náðu dátarnir honum,
meira að segja úr sömu her-
deild. Þeim fæti var ekki sýnd
meiri virðing en svo að hann
var notaður sem hafnabolta-
kylfa í herdeildinni. Þriðja fætin-
um náði Santa Anna að forða frá
dátunum og er sá fótur til sýnis
í þjóðminjasafni Mexíkó. Her-
foringinn „margfætti“ lést árið
1876. n
TÍMAVÉLIN
ERT ÞÚ AÐ SMÍÐA PALL ?
Pallinn upp á
einfaldari hátt með
jarðvegsskrúfum
S
kip James var goðsögn í blús-
heiminum, einn af hinum
svokölluðu Delta-blúsurum
sem heilluðu fólk með gít-
arstíl sínum og einlægum söng. En
snilli hans var ekki metin að verð-
leikum fyrr en hann fannst á spítala
árið 1964 eftir að hafa verið týndur
og gleymdur í áratugi.
Seldi sprútt og spilaði á knæpum
Nehemiah „Skip“ James var fæddur
í djúpa suðrinu, í bænum Bentonia
í Mississippi-fylki, árið 1902. Faðir-
inn, sem var sprúttsali og gítarleik-
ari, yfirgaf fjölskylduna þegar Skip
var aðeins fimm ára og ólst hann
því upp í sárri fátækt á plantekru.
Seinna gerðist faðir hans predikari
en var Skip þó aldrei faðir í raun og
veru.
Skip ákvað að feta sömu slóð og
faðir hans og lærði að spila á gítar
og orgel. Þegar hann óx úr grasi
starfaði hann sem skógarhöggs-
maður á daginn og spilaði á knæp-
um á kvöldin. Fljótlega hætti hann
að vinna löglega vinnu og seldi
sprútt.
Skip hafði einstaka hæfileika,
bæði sem gítarleikari og söngvari,
og rödd hans var há og ásækjandi.
Árið 1931, þegar Skip var tæplega
þrítugur, ferðaðist hann til borgar-
innar Grafton í Wisconsin-fylki til
þess að taka upp plötu í fyrsta skipt-
ið, hjá Paramount-útgáfunni. Sum
lögin spilaði hann á gítar en önnur
á píanó og þarna mátti finna gim-
steina á borð við „Hard Time Kill-
ing Floor Blues“ og „Devil Got My
Woman.“
En almenningur kveikti ekki á
snilld Skip James og platan seldist
mjög illa. Því ákvað hann að halda
áfram að feta slóð föður síns, flutt-
ist til Dallas og gerðist predikari.
Hann stofnaði gospelhljómsveit og
ferðaðist um Suðurríkin en gekk
illa að framfleyta sér. Árið 1937
var hann kominn á framfærslu
Miss i ssippi-fylkis og skömmu eftir
stríðið gufaði hann upp. Hann var
algerlega gleymdur maður og virtist
ætla að verða lítið áberandi neðan-
málsgrein í blússögunni.
Hafði engu gleymt
Víkur sögunni til ársins 1964 þegar
blúsáhugamenn víða um Banda-
ríkin voru að grafa upp sjaldgæfar
plötur og áttuðu margir sig á
snilldinni bak við plötu Skip frá
árinu 1931. Eintökin ruku upp í
verði en enginn vissi hins vegar
hvað hafði orðið um hann. Þrír há-
skólanemar frá Kaliforníu, John
Fahey, Bill Barth og Henry Vestine,
héldu til Suðurríkjanna, staðráðn-
ir í að finna snillinginn en þeir vissu
ekki einu sinni hvort hann var á
lífi. Þeir ræddu við fólk sem hafði
þekkt til hans og fundu hann loks-
ins á spítala í bænum Tunica í Miss-
issippi. Þá var hann 62 ára gamall,
gleymdur af samfélagi sínu og skel
af manni. Hann átti ekki lengur gít-
ar og hafði ekki spilað í mörg, mörg
ár.
Nemarnir réttu honum gítar
sem hann tók við og spilaði líkt og
árið væri 1931. Röddin orðin aðeins
hærri en snilldin enn til staðar. Þeir
áttu ekki til orð og töldu að heimur-
inn yrði að fá að njóta Skip James.
Þeir borguðu sjúkrahúsreikninginn
hans og keyrðu með hann norður
til Washington-borgar þar sem
hann settist að, komst í kynni við
aðra blúsmenn og gat lifað af tón-
listinni.
Þetta sama ár kom Skip James
fram á Newport-þjóðlagahátíð-
inni á Rhode Island og áhorfend-
ur göptu af hrifningu. Eftir það gaf
hann út fjórar plötur og breska
rokksveitin Cream flutti lag hans
„I’m So Glad“ árið 1966. Skip var
hins vegar áfram við slæma heilsu
og lést árið 1969. Í dag er hans
minnst sem eins áhrifamesta blús-
manni allra tíma. n
Snillingur sem fannst á spítala
eftir áratuga gleymsku
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Lét grafa fótlegg sinn
að hermannasið
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Gervifótur Santa Anna til sýnis