Fréttablaðið - 08.12.2018, Blaðsíða 40

Undarleg staða er komin upp í srí-lönskum stjórn-málum. Ríkisstjórn var leyst upp og gamall forseti tók
við forsætisráðuneytinu. Nú síðast
á þriðjudaginn ákvað þessi nýi for-
sætisráðherra að áfrýja til hæstarétt-
ar niðurstöðu áfrýjunardómstóls
frá því degi fyrr þar sem honum var
einfaldlega bannað að nýta völd sín
sem forsætisráðherra. Honum var
þó ekki vikið úr embætti. Hann má
bara einfaldlega ekki gera neitt, að
minnsta kosti ekki í bili.
Stjórnarskrárkrísa er trúlega
besta orðið til að lýsa þessu ástandi.
Og krísan hefur dregið dilk á eftir
sér. Reuters greindi frá því á fimmtu-
dag að srílönsk ferðaþjónusta kæmi
illa út úr málinu. Ferðamenn væru
að afbóka ferðir sínar til eyríkisins
í stórum stíl.
Fornir fjendur
Til þess að útskýra stöðuna ber
fyrst að kynna til leiks persónur og
leikendur. Það eru einna helst þrír
menn sem hafa drifið atburðarásina
áfram.
Sá fyrsti er jafnaðarmaðurinn
Maithripala Sirisena. Hann er for-
seti Srí Lanka og hefur verið frá því í
byrjun árs 2015. Samhliða því stýrir
hann varnarmála- og umhverfis-
ráðuneytum ríkisins. Sirisena er
frá Miðnorðurfylki Srí Lanka og er
fyrsti forsetinn þaðan. Þá tilheyrir
hann ekki hinni hefðbundnu srí-
lönsku stjórnmálaelítu, að því er
kom fram í umfjöllun The Guardian
eftir kjör hans. Sirisena er flokks-
maður Frelsisflokks Srí Lanka.
Annar á svið er íhaldsmaðurinn
Ranil Wickremesinghe. Hann varð
forsætisráðherra í janúar 2015, á
sama tíma og Sirisena tók við for-
setaembættinu, og hefur gegnt
formennsku í Sameinuðu þjóð-
fylkingunni frá árinu 2009. Hann
hafði áður verið forsætisráðherra
árin 1993 og 1994 sem og frá 2001
til 2004 og er því rótgróin fígúra í
srílönsku stjórnmálalífi.
Síðastur en ekki sístur er svo
jafnaðarmaðurinn og Sinhalese-
þjóðernishyggjumaðurinn Mah-
inda Rajapaksa. Sá leiðir Srílönsku
þjóðfylkinguna. Hann var forsætis-
ráðherra 2004 til 2005 og forseti
frá 2005 til 2015. Hann tapaði for-
setakosningum fyrir Sirisena árið
2015. Þá tókst honum ekki heldur
að verða forsætisráðherra eftir þing-
kosningar en náði þó kjöri á þing.
Þeir Sirisena og Wickremesinghe
höfðu tekið höndum saman og
komið Rajapaksa frá völdum.
Frændhygli
og mannréttindabrot
Forsetatíð Rajapaksa var síður en
svo lýtalaus. Asíuútgáfa The New
York Times lýsti honum sem vin-
sælum leiðtoga „sem var sakaður
um mannréttindabrot, forkastan-
lega frændhygli og afar náin tengsl
við yfirvöld í Kína“.
Álíka dóm fékk Rajapaksa í rit-
stjórnargrein sem birtist í The
Guardian eftir að Sirisena náði
kjöri í janúar 2015. Þar sagði að
„Rajapaksa-klanið“ hefði í valdatíð
sinni stórskaðað sjálft lýðræðið með
alræðistöktum sínum og virðingar-
leysi fyrir stjórnarskránni.
Þá minnti The Guardian á að
Rajapaksa hefði sett tjáningarfrels-
inu skorður, ákært forseta hæsta-
réttar til embættismissis, breytt
lögum um hversu lengi mætti sitja
á forsetastóli til þess að geta setið
lengur, hundelt gagnrýnendur sína
og beitt ofbeldi gegn mótmælend-
um, svo fátt eitt sé nefnt.
Ný stjórn
Það glöddust því margir þegar Sir-
isena hafði betur gegn Rajapaksa í
forsetakosningunum í upphafi árs
2015. Sirisena fékk 51,28 prósent
atkvæða en Rajapaksa 47,58 pró-
sent. Þingkosningar fylgdu í kjöl-
Stjórnarskrárkrísa
á Srí Lanka
Þrír menn hafa sett á svið ótrúlega atburðarás í eyríkinu við Ind-
landsstrendur. Spilling og fyrirhugað tilræði við forsetann ollu
stjórnarskrárkrísu sem ekki hefur tekist að greiða úr.
Sirisena forseti og Wickremesinghe, fyrrverandi forsætisráðherra, á meðan allt lék í lyndi. NORDICPHOTOS/AFP
Sirisena forseti og Rajapaksa, nýi forsætisráðherrann, í þann skamma tíma sem þeir voru perluvinir. NORDICPHOTOS/AFP
Þórgnýr Einar
Albertsson
thorgnyr@frettabladid.is
farið og þar náði Rajapaksa ekki
heldur að komast til valda.
Sirisena hamraði saman þjóð-
stjórn eftir þingkosningarnar. Sú
stjórn innleiddi nítjánda viðauk-
ann við srílönsku stjórnarskrána
skömmu síðar. Hann kveður á um
að forsætisráðherra skuli gegna sínu
embætti svo lengi sem stjórn hans er
starfhæf eða þangað til hann segir af
sér eða hættir á þingi.
Þessari nýja ríkisstjórn Sirisena
og Wickremesinghe fór hins vegar
hægt af stað. Henni gekk illa að
greiða niður skuldir sem stofnað
hafði verið til í forsetatíð Rajapaksa.
Sá hafði fengið lán frá Kínverjum til
þess að ráðast í byggingu ýmissa
innviða.
Stjórnin fékk svo þungt högg í
febrúar þegar flokkur Rajapaksa
vann stórsigur í sveitarstjórnakosn-
ingum. Í kjölfar kosninganna sagði
Rajitha Senaratne, upplýsingafull-
trúi ríkisstjórnarinnar, við Reuters
að Rajapaksa myndi nota þennan
sigur sinn til þess að reyna að koma
ríkisstjórnarsamstarfinu úr jafn-
vægi og hylma yfir spillingarmál sín.
Rajapaksa og fjölskylda hans höfðu
þá verið ákærð fyrir ýmis spillingar-
mál.
Og í október var öllum ljóst að
gjá hafði myndast á milli Sirisena
og Wickremesinghe. Forsetinn
greindi þjóðinni frá því að mikill
ágreiningur hefði verið um stefnu
ríkisins á milli þeirra félaga allt frá
því þeir tóku við forystu landsins.
Þá sagði Sirisena að forsætisráð-
herrann hefði átt þátt í umdeildri
sölu skuldabréfa seðlabanka ríkis-
ins sem sögð er hafa leitt til um átta
milljarða króna taps fyrir ríkissjóð.
Wickremesinghe sparkað
Gjáin varð fljótt að hyldýpi. Þann
26. október síðastliðinn sagði
UPFA, flokkabandalagið sem Sir-
isena stýrir, sig úr stjórnarsamstarf-
inu. Hann ýjaði sömuleiðis að því
að ráðherra, sem hann nefndi ekki
á nafn, tengdist tilræði við líf sitt en
greint var frá því að Nalaka de Silva,
yfirmaður lögreglu, væri sakaður
um að leggja á ráðin um að myrða
forsetann í september. Þetta fyrir-
hugaða tilræði var meginástæðan
fyrir gjörðum Sirisena, samkvæmt
forsetanum sjálfum.
Síðar þennan sama dag kom
Sirisena landsmönnum rækilega á
óvart með því að skipa andstæðing
sinn, Mahinda Rajapaksa, nýjan
forsætisráðherra í beinni sjón-
varpsútsendingu. Þetta gerði hann
án þess að hafa komið Wickremes-
inghe frá völdum og má því segja að
á þessum tímapunkti hafi Srí Lanka
verið komið með forsætisráðherra.
Wickremesinhe var skiljanlega
ósáttur og sagði í ávarpi að hann
væri enn forsætisráðherra, þingið
stæði á bak við hann. Fjármálaráð-
herrann Mangala Samaraweera tók
undir með honum og sagði skipan
Rajapaksa brot gegn stjórnar-
skránni. Ekki væri hægt að setja
Wickremesinghe af þar sem hann
leiddi enn starfhæfa stjórn.
Þá kallaði Wickremesinghe
sömuleiðis eftir því að þingið yrði
kallað saman hið snarasta, vildi
sanna að hann hefði enn þá meiri-
hluta á bak við sig. Degi síðar,
þann 27. október, ákvað Sirisena
hins vegar að fresta því að þingið
kæmi saman. Þingið átti upphaf-
lega að koma saman 5. nóvember
en því var þar með seinkað um ell-
efu daga.
En eftir því sem klukkutímarnir
og dagarnir liðu varð ljóst að hvort
sem það var löglegt eða ekki hefði
Wickremesinghe verið sparkað.
Öryggisverðirnir voru teknir af
honum og sendir til Rajapaksa. Þá
óskuðu leiðtogar grannríkjanna
Rajapaksa opinberlega til ham-
ingju með nýja starfið.
Þingið leyst upp
Þingfundurinn sem Wickremes-
inghe hlakkaði svo til lét bíða eftir
sér. Sirisena tilkynnti um það að
þingið væri leyst upp þann 9. nóv-
ember og boðaði til nýrra kosninga
þann 5. janúar. Þessi ákvörðun fór
illa í samflokksmenn Wickremes-
inghe sem sökuðu Sirisena um að
hreinlega ræna lýðræðinu af srí-
lönsku þjóðinni og um brot gegn
fyrrnefndum nítjánda viðauka
stjórnarskrárinnar.
Þarna nýtti Rajapaksa tækifærið.
Með kosningar í augnsýn ákváðu
hann og 44 aðrir þingmenn að segja
sig úr Frelsisflokki Srí Lanka, flokki
forsetans sem Rajapaksa hafði
gengið til liðs við. Þess í stað gengu
þingmennirnir 45 í Srílönsku þjóð-
fylkinguna.
En hæstiréttur Srí Lanka var ekki
sáttur. Nokkrir flokkar, þar á meðal
flokkur Wickremesinghe, og kjör-
stjórn ríkisins fóru þann 12. nóvem-
ber fram á að staðan yrði færð aftur
í það horf sem var fyrir 26. október
þar sem gjörðir Sirisena væru brot
gegn stjórnarskránni. Á þetta féllst
hæstiréttur reyndar ekki en í öðru
máli sem kom fyrir dómstólinn
sama dag var tilskipun Sirisena um
upplausn þingsins sett á ís.
Vantraust
Þingið kom svo loks saman þann
14. nóvember. Strax á þessum
fyrsta degi þings greiddu 122 þing-
menn af 225, sum sé meirihluti,
atkvæði með að lýsa vantrausti á
stjórn Rajapaksas. Þetta var svo
endurtekið tveimur dögum síðar
með sömu niðurstöðu. Sirisena
neitaði að viðurkenna að vantraust
væri á Rajapaksa og kallaði eftir
þriðju atkvæðagreiðslunni.
Þessir 122 þingmenn fóru svo
fram á við áfrýjunardómstól að
öll völd yrðu tekin af Rajapaksa og
ráðherrum hans. Á það féllst dóm-
stóllinn síðastliðinn mánudag til
bráðabirgða og hefur Rajapaksa
áfrýjað málinu til hæstaréttar.
EFTIR AÐ HAFA TAPAÐ Í
BÆÐI FORSETA- OG ÞING-
KOSNINGUM ÁRIÐ 2015 ER
MAHINDA RAJAPAKSA NÚ
KOMINN AFTUR TIL VALDA
Á SRÍ LANKA.
8 . D E S E M B E R 2 0 1 8 L A U G A R D A G U R40 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
8
-1
2
-2
0
1
8

0
4
:1
4
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
A
F
-F
1
1
0
2
1
A
F
-E
F
D
4
2
1
A
F
-E
E
9
8
2
1
A
F
-E
D
5
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
7
B

F
B
1
2
0
s
_
7
_
1
2
_
2
0
1
8
C
M
Y
K