Ljósmæðrablaðið - 01.12.2017, Blaðsíða 17

17LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2017
3,1, sem þýðir að þátttakendur telja sig vel uppfylla menningarbundnar
væntingar um líkama sinn.
Meðalaldur við fyrstu blæðingar var 12,8 ár, og töldu 31,9% sig
hafa byrjað eitthvað fyrr en jafnöldrur, 48,5% höfðu enga eða litla
þekkingu á blæðingum við fyrstu blæðingar og 57,5% voru algerlega
óundirbúnar eða lítið undirbúnar fyrir þær. Blæðingar voru frekar
reglulegar hjá 35,9% þátttakenda og var meðallengd tíðahringsins 28,5
dagar og blæðinga 5,1 dagur. Verkjalyf vegna verkjanna voru notuð oft
af 26,9% kvennanna.
Líkamsþyngdarstuðull (M=25,9) er aðeins í efri mörkum eðlilegrar
þyngdar, og meðaltal svara sem snúa að því að hugsa of mikið um mat
(M=3,0) og að hafa samviskubit yfir því að borða of mikið aðeins yfir
meðallagi. Meirihluti stundar líkamsrækt vikulega eða oftar (73,8%),
borðar þrjár máltíðir á dag 5 til 7 sinnum í viku (77,5%) og minnihluti
(42,4%) telur sig of þungan miðað við hæð og þyngd.
Marktækur munur á konum með tíðaverki og konum án tíðaverkja
Konur, sem greindu frá því að þær fengju tíðaverki, voru með hærri
meðalstigafjölda á bæði líkamlega og sálræna heilsufarskvarða SF-
36v2, á tveimur af undirþáttum BATM, þ.e. Skapraun og Fordæmingu
og forskrift, á einum af undirþáttum OBSC, þ.e. Líkamsskömm, og
greindu jafnframt frá meiri áhrifum tíðaverkja á líf sitt (sjá töflu 1). Þetta
þýðir að konur með tíðaverki hafa verri líkamleg og sálræn lífsgæði,
að þeim er frekar skapraun að blæðingum og þær eru líklegri til að
fordæma þær samhliða því að hegða sér á ákveðinn hátt meðan þær eru
á blæðingum. Auk þess greina þær frekar frá skömm á líkamanum og
finnst tíðaverkir hafa meiri áhrif á líf sitt. Þá greindu marktækt fleiri
frá því að þeim liði illa á blæðingum, að þær notuðu verkjalyf vegna
tíðaverkja og að þær töpuðu úr vinnu eða skóla vegna verkjanna (sjá
töflu 2).
Marktæk tengsl breyta rannsóknarinnar við styrk tíðaverkja hjá
konum með verki og línuleg aðhvarfsgreining til að spá fyrir um styrk
tíðaverkja
Eftirtaldar breytur voru með marktækt samband við tíðaverki hjá
konum sem voru með verki (p<0,05, Spearmans-rho-fylgnistuðull
á bilinu 0,15 til 0,70): Fordæming og forskrift, Skapraun, Eftirlit,
Líkamsskömm, lengd blæðinga, sálrænt heilsufar og aldur. Tvígildar
breytur fegnu gildið 0 og 1 áður en þær voru settar inn í líkanið:
Hversu reglulegar eru blæðingar (mjög/frekar reglulegar=0; mjög/
frekar óreglulegar=1), tap úr skóla/vinnu (aldrei/sjaldan=0; stundum/
oft/mjög oft=1), áhrif tíðaverkja á líf (aldrei/sjaldan/stundum=0; oft/
mjög oft=1), líða illa á blæðingum (aldrei/sjaldan/stundum=0; oft/mjög
oft=1), notkun verkjalyfja vegna tíðaverkja (aldrei/sjaldan/stundum=0;
oft/mjög oft=1), börn á heimili (ekkert barn=0; eitt eða fleiri=1) og
menntun (framhaldsskólamenntun=0; háskólamenntun=1).
Þessar breytur voru settar inn í línulega aðhvarfsgreiningu í þrepum
(stepwise forward regression). Í töflu 3 má sjá lokalíkanið, en alls
skýrðu fjórar breytur saman 55,6% af breytileika í styrk tíðaverkja
(R2=0,556). Því meiri áhrif, sem konur töldu tíðarveki hafa á líf sitt,
þeim mun líklegri voru þær til að meta styrk tíðaverkja hærri þegar
stjórnað var fyrir áhrifum frá öðrum breytum í líkaninu. Konur sem
notuðu verkjalyf oft eða mjög oft og konur með mjög eða frekar
óreglulegar blæðingar voru líklegri til að meta styrk tíðaverkja hærri.
Eins voru yngri konur líklegri en eldri til að meta styrk tíðaverkja minni.
UMRÆÐUR
Meirihluti þátttakenda fann fyrir tíðaverkjum og er það í samræmi
við niðurstöður annarra rannsókna. Túlka má styrk verkjanna sem
meðalslæma en verkir af þeim styrk geta truflað persónulegt og
félagslegt líf kvenna (Weissman, 2004).
Nýnæmi rannsóknarinnar fólst í að skoða tengsl tíðaverkja við HL,
hlutgervingu og viðhorf til blæðinga. Niðurstöðurnar sýna að tengsl
eru til staðar, þ.e. konur með tíðaverki greina frekar frá líkamsskömm,
hafa lélegri HL og neikvæðara viðhorf til blæðinga. Orsakir tíðaverkja,
sem hafa ekki þekktar meinafræðilegar orsakir, eru ekki kunnar
og það að samband sé á milli þessara þátta er mikilvæg viðbót í
þekkingargrunn um tíðaverki. Líkamsskömm hefur í rannsóknum
verið tengd við verri geðheilsu, átröskun og þunglyndiseinkenni
(Choma, Shove, Busseri, Sadava og Hosker, 2009; Greenleaf og
McGreer, 2006; Noll og Fredrickson 1998; Tiggemann og Kuring,
2

Tafla 2. Lýsandi niðurstöður fyrir flokkabreytur rannsóknarinnar og marktækur munur á flokkum út frá tilvist tíðaverkja.

Breytur
n %
(N = 320)

Marktækni*
Lýðfræði
Sambúð em
Já 226 70,6%
Nei 93 29,1%
Börn undir 18 ára aldri á heimili em
Já 189 59,1%
Nei 131 40,9%
Háskólamenntun em
Já 168 52,5%
Nei 151 47,2%
Í starfi og eða námi em
Já 277 86,6%
Nei 41 12,8%
Fyrstu blæðingar
Samanborið við aðrar stelpur fékk fyrstu
blæðingur
em
Miklu fyrr/eitthvað fyrr 102 31,9%
Á svipuðum tíma 137 42,8%
Eitthvað seinna/miklu seinna 74 23,1%
Þekking á blæðingum við fyrstu blæðingar em
Engin/mjög lítil 155 48,5%
Nokkur 95 29,7%
Mikil/mjög mikil 61 19,1%
Undirbúningur fyrir fyrstu blæðingar em
Algerlega óundirbúin/lítið undirbúin 184 57,5%
Nokkuð vel undirbúin 92 28,8%
Mjög vel undirbúin 29 9,1%
Núverandi blæðingar
Hversu reglulegar eru blæðingarnar em
Mjög reglulegar 147 45,9%
Frekar reglulegar 115 35,9%
Frekar/mjög óreglulegar 52 16,3%
Líður illa á blæðingum P<0,001
Aldrei/sjaldan 127 39,7%
Stundum 118 36,9%
Oft/mjög oft 73 22,9%
Notar verkjalyf vegna tíðaverkja P<0,001
Aldrei/sjaldan 163 51,0%
Stundum 69 21,6%
Oft/mjög oft 86 26,9%
Tap úr skóla/vinnu vegna tíðaverkja P<0,001
Aldrei 231 72,2%
Stundum/sjaldan 33 24,7%
Oft/mjög oft 8 2,5%
Lifnaðarhættir
Líkamsrækt em
Daglega/3-5 sinnum í viku 134 41,9%
1-2 sinnum í viku 102 31,9%
Sjaldnar en einu sinni í viku 82 25,6%
Borðar þrjár máltíðir á dag em
5 til 7 daga vikunnar 248 77,5%
1 til 4 daga vikunnar 56 17,5%
Næstum aldrei/nokkrum sinnum í mánuði 16 5,0%
Mat á þyngd miðað við hæð og þyngd em
Alltof þung 39 12,2%
Aðeins eða nokkuð of þung 135 42,4%
Af eðlilegri þyngd 132 41,3%
Aðeins/alltof létt 11 3,4%
* Notað er Fisher-próf ef flokkarnir eru tveir en krosspróf þegar þeir eru fleiri.

Tafla 2. Lýsandi niðurstöður fyrir flokkabreytur rannsóknarinnar og marktækur munur
á flokkum út frá tilvist tíðaverkja.
3

Tafla 3. Tengsl styrks tíðaverkja við viðhorf til áhrifa tíðaverkja, notkun verkjalyfja, aldurs og hvort blæðingar eru reglulegar. Lokalíkan línulegrar aðhvarfsgreiningar í
þrepum.

Óstöðluð hallatala
Stöðluð
hallatala

Spáþættir um styrk tíðaverkja* B Std. error β t. Sig.
(Constant) 4,428 0,461 9,603 0,000
Áhrif tíðaverkja á líf (á kvarðanum 0-10) 0,568 0,044 0,600 13,015 0,000
Notar verkjalyf oft/mjög oft vegna tðaverkja 1,092 0,236 0,215 4,636 0,000
Aldur (í árum) -0,042 0,014 -0,123 -2,916 0,004
Óreglulegar blæðingar 0,535 0,262 0,085 2,041 0,042
R2=0,556; adjusted R2=0,549

Tafla 3. Tengsl styrks tíðaverkja við viðhorf til áhrifa tíðaverkja, notkun verkjalyfja, aldurs
og hvort blæðingar eru reglulegar. Lokalíkan línulegrar aðhvarfsgreiningar í þrepum.
*Eftirtaldar breytur voru endurflokkaðar og útbúnar leppbreytur: Notar verkjalyf vegna tíðaverkja (aldrei/sjaldan/stundum=0; oft/mjög oft=1);
Hversu reglulegar eru blæðingarnar (mjög/frekar reglulegar=0; mjög/frekar óreglulegar=1)