Morgunblaðið - 13.09.2018, Síða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fréttamennvita að þaðer þeirra að
segja fréttir. En
mat á því hvað sé
frétt er ekki höggv-
ið í stein. Sumir
standast ekki þá freistingu að
flytja helst fréttir sem falla að
þeirra heimsmynd og tilfinn-
ingalífi. Það gæti dregið úr
óhollum áhrifum þessa að fjöl-
miðlar eru margir og misjafnir.
Þegar netið er talið með er
fjöldinn og fjölbreytnin óend-
anleg. En vandinn eykst á hinn
bóginn ef sams konar freisting
leggst á marga öfluga fjölmiðla
samtímis. Þá fylla afbakaðar
fréttir færiböndin.
Tvær fréttir eru lýsandi
dæmi. Fyrir nokkrum mánuð-
um varð ekki þverfótað fyrir
fréttum um að „hægriöfga-
menn“ og þjóðernissinnar
hefðu boðað til fundar í Banda-
ríkjunum. Var fullyrt að fund-
armenn væru litaðir af
tengslum við nasista og aðdá-
endur Suðurríkjanna sem
sögðu sig úr lögum við sam-
bandsríkið fyrir 160 árum.
Blaðamenn með Trump á sál-
inni klíndu fundarhöldunum
óspart utan í hann. Þótt sá karl
kalli ekki allt ömmu sína þá var
trumbuslátturinn slíkur að
hann lagði lykkju á sín tíst og
fordæmdi fundarhöldin. Sam-
tök góðviljaðri en önnur ákváðu
að boða til mót-
mælafunda gegn
fundarhöldunum.
Sjónvarpsstöðvar
mættu með ofurefli
liðs. Það gerði þeim
erfitt fyrir og
fréttamönnum sem komnir
voru víðs vegar að úr heiminum
að ekki var auðvelt að koma
auga á hægriöfgamenn og
áhangendur Suðurríkjanna í
mannhafi annarra hreyfinga,
fjölmiðlmanna og yfirvalda.
Þegar að samkundan fannst
loks þótti lögreglu fara best á
því að koma henni burt í lítilli
rútu. Slegið var á að fast að 30
manns hefðu mætt á fund óboð-
legra sjónarmiða. Horft til
fólksfjölda svarar það til þess
að stóratá einhvers hefði mætt
á Austurvöll til að andmæla því
að kaupmáttur lægstu launa
hefði ekki vaxið nema um 35%
síðustu ár á Íslandi.
En síðastliðinn þriðjudag var
boðað til mótmæla í Barselóna
og krafist sjálfstæðis og þess að
leiðtogar héraðsins yrðu látnir
lausir úr fangelsum í Madrid.
Þeir fáu miðlar sem sáu ástæðu
til að gera sér frétt úr þessu
segja að rúmlega ein milljón
manna hafi mætt til mótmæla
og loftmyndir sýna ótrúlegt
mannhaf. Ekki er vitað hvers
vegna þessi milljón fékk miklu
minni athygli fjölmiðla en þrjá-
tíu manna mótmælin vestra.
Virðulegir miðlar
farnir af líming-
unum og aðrir gera
það þá líka}
Smökkun á fréttamat
Lilja Alfreðs-dóttir
menntamálaráð-
herra kynnti í gær
hugmyndir um
stuðning við einka-
rekna fjölmiðla.
Þessar hugmyndir eiga sér
langan aðdraganda enda hefur
lengi verið ljóst að rekstrar-
umhverfi einkarekinna fjöl-
miðla er óviðunandi, ekki síst
vegna samkeppni við ríkið
sjálft en einnig vegna vaxandi
samkeppni að utan frá sam-
félagsmiðlum og leitarvélum.
Hugmyndir menntamála-
ráðherra snúa meðal annars
að hinni erlendu samkeppni.
Þar lýsir ráðherra áhuga á að
íslenskir miðlar njóti jafn-
ræðis við þá erlendu þegar
kemur að skattlagningu aug-
lýsinga. Samkeppnisstaðan að
þessu leyti hefur verið afar
skökk, erlendu keppinautarnir
hafa búið við forskot og með
kaupum á auglýsingum í er-
lendum miðlum hafa innlendir
aðilar sloppið við skatt-
greiðslur sem fylgja auglýs-
ingakaupum innanlands.
Áform menntamálaráðherra
lúta að því að skattleggja kaup
á erlendum netauglýsingum og
í tilkynningu ráðuneytisins
segir að horft sé
til nágrannalanda
og Evrópuríkja
sem hafi sambæri-
leg mál til skoð-
unar.
En það er ekki
aðeins þegar kemur að net-
auglýsingum sem horft er til
annarra landa. Menntamála-
ráðherra vekur athygli á því
að á Norðurlöndunum hafi
verið veittir ríkisstyrkir til
einkamiðla, einkum dagblaða,
um áratuga skeið. Sama
ábending kom fram í pistli
Helgu Völu Helgadóttur, al-
þingismanns Samfylking-
arinnar, hér á opnunni í gær.
Þar ræddi hún mikilvægi fjöl-
miðla, stuðning við þá erlend-
is, og benti meðal annars á að
dönsku dagblöðin Politiken,
Extra bladet og Berlingske
fengju hvert um sig yfir 300
milljónir íslenskra króna í
styrk á ári og Information
fengi 450 milljónir íslenskra
króna.
Sá stuðningur til íslensku
fjölmiðlanna sem nú hefur ver-
ið kynntur, samtals um 400
milljónir króna, er ekki hár í
þessum samanburði, en þessar
hugmyndir eru engu að síður
skref í rétta átt.
Stjórnvöld hyggjast
bregðast við erfiðu
rekstrarumhverfi
frjálsra fjölmiðla}
Jákvætt skref
F
járlagafrumvarp ríkisstjórn-
arinnar verður lagt fram á Al-
þingi í dag. Þingmenn hafa haft
stuttan tíma til þess að kynna
sér frumvarpið en tvennt vakti
sérstaka athygli mína í upphafi. Hinn mikli
áhugi Sjálfstæðisflokksins á því að þenja út
ríkisbáknið og það aðhaldsleysi sem ríkir hjá
ríkisstofnunum og ríkisstjórninni. Einmitt
hjá þeim sem eiga nú að sýna gott fordæmi.
Agi er forsenda velferðar. Það á við um
ríkissjóð eins og annað í lífinu. Í störfum
mínum í fjárlaganefnd Alþingis hef ég orðið
þess berlega var að það ríkir agaleysi á
mörgum sviðum í ríkisrekstrinum. Áætlanir
standast ekki, framúrkeyrslur eru regla
fremur en undantekning o.s.frv. Ríkisstofn-
anir og ráðuneyti koma fyrir fjárlaganefnd
og erindið er alltaf það sama, það vantar meiri peninga.
Svo er það ríkisstjórnin sjálf, sem hefur slegið met í
eyðslunni, með alla sína aðstoðarmenn og 636 milljónir í
launakostnað á ári. Hækkun um 175 milljónir milli ára.
Af þessu má sjá að ríkisbáknið heldur áfram að þenjast
út á vakt Sjálfstæðisflokksins. Fjármálaráðherra varðar
veginn og hefur hækkað fjárveitingar til aðalskrifstofu
fjármálaráðuneytisins um 120 milljónir frá 2017.
Sósíalismi smitandi innan ríkisstjórnarinnar
Ekkert er minnst á það í frumvarpinu að leggja niður
eða sameina ríkisstofnanir í sparnaðarskyni. Greinilegt
er að sósíalisminn er smitandi innan ríkisstjórnarinnar
og nýjar kynslóðir innan Sjálfstæðisflokks-
ins hafa gleymt uppruna sínum. Gleymt
grundvallarþáttunum í starfi og stefnu
flokksins.
Hækkun til utanríkisráðuneytisins milli
ára nemur rúmum 1,7 milljörðum. Rík-
isstjórnin hefur hækkað framlög til þessa
málaflokks um rúma 3,6 milljarða frá því að
hún tók við.
Hækkun til sendiráða nemur tæpum hálf-
um milljarði milli áranna 2018 og 2019.
Þessu standa sjálfstæðismenn fyrir þrátt
fyrir að það sé almenn skoðun innan gras-
rótar flokksins að fjölgun sendiráða og aukin
starfsemi þeirra sé óþörf.
Fleiri dæmi má taka um sinnaskipti sjálf-
stæðismanna þegar kemur að auknum rík-
isrekstri. Guðlaugur Þór Þórðarson, núver-
andi utanríkisráðherra, sagði árið 2010 að það væri
þjóðþrifamál að leggja niður Bankasýslu ríkisins, sem
hann taldi óþarfa stofnun. Nú 8 árum síðar heldur Sjálf-
stæðisflokkurinn enn lífi í Bankasýslunni og færir henni
60 milljónir í fjárlagafrumvarpinu fyrir 2019.
Óbyggðanefnd er fastur liður eins og venjulega á
fjárlögum. 114 milljónir fær þetta ríkisapparat á næsta
ári og er þá búið að lifa í 20 ár. Á þessum 20 árum hefur
Sjálfstæðisflokkurinn verið í ríkisstjórn í 16 ár. Hið
fræga slagorð Sjálfstæðismanna, báknið burt, eru hrein
öfugmæli.
Birgir
Þórarinsson
Pistill
Ríkisbáknið og Sjálfstæðisflokkurinn
Höfundur er þingmaður Miðflokksins
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Ríki Evrópu standa vel aðvígi í heilbrigðismálum,samkvæmt nýrri skýrsluAlþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar, WHO, þar
sem fjallað er um markmið heil-
brigðisstefnu stofnunarinnar, sem
nær til ársins 2020. Engu að síður
eru nokkur viðvörunarmerki á lofti,
einkum hvað varðar tóbaksreyk-
ingar og áfengisneyslu en Evr-
ópubúar neyta langmest af hvoru
tveggja, auk þess sem þróunin er sú
að offita og yfirþyngd séu að verða
algengari meðal Evrópubúa, ekki
síst ungmenna.
Á meðal markmiða WHO er að
það dragi úr fjölda þeirra sem deyi
fyrir aldur fram vegna fjögurra
helstu sjúkdómanna sem ekki eru
smitandi, en það eru hjarta- og æða-
sjúkdómar, krabbamein, sykursýki
og krónískir öndunarfærasjúk-
dómar.
Meðal þeirra áhættuþátta sem
stofnunin kannaði í tengslum við það
markmið var tóbaksneysla ung-
menna á aldrinum 11, 13 og 15 ára,
en mjög mismunandi var eftir ríkj-
um álfunnar hversu hátt hlutfall
ungmenna reykti á þessum aldri. Ís-
land var þó eitt af sjö ríkjum Evrópu
þar sem tóbaksneysla 11 ára barna
mældist engin, en í Grikklandi og
Ísrael voru allt að 9% drengja á
þessum aldri sem neyttu tóbaks
vikulega.
Yfirþyngd verður algengari
Annar áhættuþáttur var offita
og yfirþyngd meðal ungmenna, en
tölur stofnunarinnar benda til þess
að það sé að verða algengara að börn
og ungmenni séu yfir kjörþyngd
samkvæmt BMI-stuðli.
Þannig kom í ljós að nærri því
17,5% stúlkna og 26,8% ellefu ára
drengja voru yfir kjörþyngd árið
2014. Íslensk ungmenni voru þar
undir meðaltali, en samkvæmt tölum
stofnunarinnar voru um 14% stúlkna
og rúmlega 23% drengja á þessum
aldri yfir kjörþyngd.
Þegar Ísland er borið saman við
hin Norðurlöndin í þessum aldurs-
flokki voru einungis finnsk ung-
menni með hærra hlutfall en Íslend-
ingar. Þó má nefna að á Grænlandi
voru um 28% stúlkna og 39%
drengja á 11 ára aldri yfir kjör-
þyngd, og var það hæsta hlutfallið í
Evrópu. Dönsk ungmenni voru hins
vegar með lægsta hlutfallið í öllum
aldursflokkum.
Meðal 13 ára ungmenna í Evr-
ópu voru 15% stúlkna og 23,4%
drengja yfir kjörþyngd. Íslenskir
drengir á þessum aldri voru þar
svipaðir og meðaltalið, en um 16% ís-
lenskra stúlkna á þessum aldri
reyndust yfir kjörþyngd.
Þá var að lokum athugað hvern-
ig staðan væri meðal 15 ára ung-
menna, en að meðaltali voru 12,4%
stúlkna í Evrópu og 21,6% drengja á
þessum aldri yfir kjörþyngd. Íslensk
ungmenni voru hins vegar nokkuð
yfir þessu meðaltali hjá báðum kynj-
um, en 18% íslenskra stúlkna og
23% íslenskra drengja á 15 ára aldri
voru sögð yfir kjörþyngd í mæl-
ingum WHO.
Þróunin á Íslandi er því jákvæð
að því leyti til, að færri ungmenni
reynast yfir kjörþyngd í yngri ald-
ursflokkunum sem kannaðir voru en
í þeim eldri, öfugt við þróunina víðs-
vegar annars staðar í Evrópu.
Algengara að vera
yfir kjörþyngd
Eitt af því sem fjallað er um í
skýrslu Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unarinnar eru bólusetningar, en
fram kemur að hlutfall þeirra
barna sem bólusett eru í Evrópu
sé almennt hátt, en þó sé ástæða
til þess að halda vöku sinni, sér í
lagi þar sem mikið af röngum
upplýsingum um skaðsemi bólu-
setninga sé nú í umferð.
Í skýrslunni er sérstaklega
nefnt að til þess að hjarðónæmi
haldist gagnvart mislingum og
rauðum hundum þurfi minnst
95% af hverjum árgangi að vera
bólusett gegn þessum sjúkdóm-
um. Í því samhengi er athyglis-
vert er að samkvæmt skýrslunni
er 91% íslenskra barna sagt
bólusett gegn mislingum, en
meðaltalið í ríkjum Evrópu er
94,3%
91% bólusett á Íslandi
MISLINGAR
Morgunblaðið/Ómar
Líkamsrækt Ný skýrsla Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar bendir til
þess að ríki Evrópu standi vel að vígi í heilbrigðismálum.