Morgunblaðið - 13.09.2018, Qupperneq 46

46 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2018
SJÓNMÆLINGAR ERU OKKAR FAG
Tímapantanir:
Optical Studio í Leifsstöð, 4250500
Optical Studio í Smáralind, 5288500
Optical Studio í Keflavík, 4213811
Vegna umræðu um
að HPV-bólusetning
kunni að draga úr vægi
miðlægrar stýringar
leghálskrabbameins-
leitar þykir nauðsyn-
legt að gefa yfirsýn yf-
ir samspil þessara
þátta í hinu mikilvæga
forvarnarstarfi sem
Leitarstöð Krabba-
meinsfélagsins hefur
staðið fyrir frá 1964.
Norræn rannsókn með HPV
16/18-bóluefni
Á árunum 2002-2003 tóku 5.492
norrænar konur á aldrinum 16-23
ára þátt í HPV-bólusetningarrann-
sókn (Future 2) á vegum lyfjafyr-
irtækisins Merck og heilbrigðisyf-
irvalda þessara landa. Konurnar
voru frá Danmörku, Íslandi, Noregi
og Svíþjóð og voru 710 þeirra frá Ís-
landi á aldrinum 18-23 ára við fyrstu
bólusetningu. Hér á landi var fram-
kvæmd rannsóknarinnar á vegum
Krabbameinsfélagsins og sótt-
varnalæknis.
Um helmingur þessara norrænu
kvenna (2.650 konur)
fékk þrjár sprautur
með virku bóluefni
gegn HPV-stofnum 6/
11/16/18 (Gardasil) og
um helmingur fékk
bóluefnislíki án HPV-
mótefnis (viðmið-
unarhópur). Rann-
sóknin var tvíblind
hendingavalsrannsókn
sem merkir að hvorki
konurnar né heil-
brigðisyfirvöld vissu
fyrr en eftir að rann-
sóknin var opnuð á
árinu 2007 hver af þessum konum
hafði fengið virkt bóluefni.
Langtímaeftirlit með árangri
þessarar rannsóknar er á hendi
krabbameinsskráa þessara norrænu
landa allt þar til konurnar verða 30-
37 ára gamlar. Þetta eftirlit nefnist
LTFU (long term follow-up) rann-
sókn þar sem fylgst er með þeim
konum sem fengu allar þrjár bólu-
setningarnar og uppfylla að auki öll
frumskilyrði rannsóknarinnar m.a.
hvað varðar fjölda rekkjunauta
(2.195 konur, nefndar PPE (per-
protocol effectiveness) konur)).
Árangur bólusetningarinnar er
metinn með því að bera saman
fjölda alvarlegra forstigsbreytinga
og fjölda krabbameina, sem greinast
hjá óbólusettum (viðmiðunarhópur)
og bólusettum konum, á tilteknum
eftirlitstíma, og uppfylla PPE-
skilyrði rannsóknarinnar. Við nýlegt
12 ára eftirlit uppfylltu 2.084 konur
þessi skilyrði (https://
doi.org/10.1093/cid/cix797).
Ekki reyndist þó unnt að nota
þann hluta rannsóknarhópsins sem
ekki fékk virkt bóluefni sem viðmið-
unarhóp þar sem þeim hafði af sið-
ferðislegum ástæðum verið boðin
bólusetning eftir að árangur fyrsta
uppgjörs rannsóknarinnar lá fyrir á
árinu 2007. Áætluð tíðni alvarlegra
forstigsbreytinga og annarra breyt-
inga sem tengjast HPV 16/18-smiti
var því miðuð við niðurstöður ann-
arra samtíma norrænna rannsókna
á óbólusettum konum.
Framreiknuð tíðni í viðmiðunar-
hópnum reiknast samsvara grein-
ingu 72 kvenna með HPV-tengdar
breytingar, þar af 40 konur vegna
HPV 16/18-smits. Út frá þessum töl-
um í viðmiðunarhópnum var reiknað
út að við 12 ára eftirlitið myndu í
bólusetningarhópnum greinast fjög-
ur tilfelli af alvarlegum forstigs-
breytingum vegna smits með
HPV16/18 en reyndin varð sú að
engin bólusett kona greindist í þeim
hópi með alvarlegar forstigsbreyt-
ingar eða krabbamein vegna HPV
16/18-smits og lofar það góðu hvað
þetta bóluefni varðar.
Breiðvirkari HPV-bóluefni
Íslensk rannsókn á tíðni HPV-
stofna í alvarlegum forstigsbreyt-
ingum og leghálskrabbameinum á
tveimur tímabilum gaf til kynna að
bóluefni gegn tólf krabbameinsvald-
andi HPV-stofnum (HPV 16/18/31/
33/35/39/45/51/52/56/58/59) myndi
auka forvarnaráhrif HPV-bólusetn-
ingar í 95% hvað varðar alvarlegar
forstigsbreytingar og 92% hvað leg-
hálskrabbamein varðar (Int. J. Can-
cer 2007; 121: 2682-2687).
Merck hefur sett á markað
Gardasil 9 sem virkar gegn sex af
þessum stofnum (16/18/31/33/45/52/
58). Gardasil inniheldur einnig mót-
efni gegn HPV-stofnunum 6/11 sem
orsaka kynfæravörtur og hafa rann-
sóknir staðfest lækkandi tíðni
kynfæravarta meðal kvenna sem
bólusettar hafa verið með bóluefn-
inu. Það er því greinilegt að Garda-
sil og Gardasil 9 eru áhrifameiri
bóluefni en Cervarix (HPV 16/18)
sem notað er hér á landi.
Ætluð áhrif bólusetningar
á leitarstarfið
Hér á landi hófst almenn bólu-
setning 12 ára stúlkna með bóluefn-
inu Cervarix (Glaxo-Smith-Klein) á
árinu 2011 og hefur þátttakan verið
með ágætum eða um 90%. Á tíma-
bilinu 2010-2012 voru konur á aldr-
inum 20-69 ára boðaðar til legháls-
krabbameinsleitar hér á landi.
Samkvæmt ársskýrslum Leitar-
stöðvar greindust á þessu tímabili
árlega að meðaltali um 18 legháls-
krabbamein auk 334 alvarlegra for-
stigsbreytinga (þar af 52% undir 30
ára aldri). Ef gengið er út frá 90%
þátttökuhlutfalli og því að bóluefni
gegn HPV 16/18 leiði til 55% lækk-
unar alvarlegra forstigsbreytinga
og 70% lækkunar leghálskrabba-
meina þá mun bólusetning með
Cervarix að meðaltali ekki koma í
veg fyrir um 170 tilfelli alvarlegra
forstigsbreytinga og sjö tilfelli leg-
hálskrabbameina á ári. Eins mun
taka nokkra áratugi áður en áhrif
bólusetningar ná til eldri aldurshóp-
anna.
Niðurstaða
Áhrif HPV-bólusetninga á tíðni
HPV-tengdra breytinga, greining-
arferli HPV-há-áhættu stofna og
tækniframfarir, m.a. í formi vökva-
sýna, skerpa þörfina á skilvirkri
miðlægri stjórnun og eftirliti með
leitarstarfinu (Cytopathology 2010
Aug; 21(4):213-22). Þó flestir séu
vafalaust sammála um nauðsyn þess
að finna leitarstarfinu til framtíðar
fastan farveg innan heilbrigðiskerf-
isins þá sanna dæmin að stíga þarf
varlega til jarðar við slíka endur-
skipulagningu.
Samspil HPV-bólusetningar
og leghálskrabbameinsleitar
Eftir Kristján
Sigurðsson » Áhrif bólusetningar
og ýmsar tækni-
framfarir skerpa þörf-
ina á miðlægri stjórnun
og eftirliti með leitar-
starfinu
Kristján
Sigurðsson
Höfundur er fyrrverandi yfirlæknir
Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins
og fyrrverandi eftirlitsaðili Future 2 á
Íslandi.
kiddos@simnet.is
Atvinna