Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.09.2018, Blaðsíða 31

yfirvalda gagnvart sakborningum hefði aldrei getað
farið svo úr böndum, eins og nú er vitað að varð, nema
að verjendur a.m.k. sumra sakborninga hefðu al-
gjörlega brugðist sínum skjólstæðingum.
Þegar bréfritari hafði í þinginu sem forsætisráðherra
opinberað með mjög afgerandi hætti efasemdir sínar
um framgang Guðmundar- og Geirsfinnsmáls veittist
einn af verjendum sakborninga að honum í fjölmiðlum
og sagði efnislega að forsætisráðherrann færi með
fleipur. Hans skjólstæðingur hefði verið réttilega
dæmdur enda játað á sig glæpinn.
Nú hefur sá maður verið sýknaður af einhuga
Hæstarétti 5 dómara og það sem er óvenjulegra í fram-
haldi af samdóma áliti ákæruvalds og verjenda!
Ábendingar Dershowitz
Lögfræðingurinn Alan Dershowitz er einn þekktasti
verjandi Bandaríkjanna og fræðimaður við virtustu
lögvísindastofnanir. Hann er afkastamikill fræðimað-
ur. Oft hefur verið fullyrt vestra að lögregla hagræði
sönnunargögnum til að tryggja að saklausir menn fáist
dæmdir. Dershowitz var einn af verjendum O.J. Simp-
son, leikara og íþróttahetju. Lítill vafi var á að lög-
reglan hagræddi sönnunargögnum til að fá Simpson
sakfelldan, sem tókst ekki. Margir Bandaríkjamenn
eru þó enn sannfærðir um sekt hans.
En Dershowitz segir að ekki sé rétt að fullyrða að
lögregla og ákæruvald falsi og hagræði sakargögnum
til að koma saklausum mönnum á bak við lás og slá.
Hann sé sjálfur sannfærður um að sú fullyrðing fái
ekki staðist.
En það mál horfi öðruvísi við snúist fullyrðingin um
það, að telji lögregla sig algjörlega vissa um að sakborn-
ingur hafi framið glæpinn sem er til rannsóknar, þótt
sannanir skorti, þá freistist hún stundum til að hagræða
sönnunargögnum í þeim „góða tilgangi“ að tryggja að sá
seki sleppi ekki frá refsingu fyrir glæp sinn.
En Dershowitz bætti því við í bók sinni um efnið að
óhjákvæmilegt væri að taka jafn hart á því að reynt
væri að falsa sönnunargögn varðandi menn sem veru-
legar líkur bentu til að væru sekir og þegar alsaklausir
menn sættu slíkri misbeitingu opinbers valds. Ein-
hverjir teldu að réttlæta mætti að sveigja sönnunar-
byrði þegar í hlut ættu menn sem margt benti til að
væru sekir, en alls ekki þegar alsaklausir menn fengju
þunga dóma fyrir ólögmætan atbeina trúnaðarmanna
almennings.
Dershowitz sagði að tækju dómstólar og almenn-
ingur upp á því að umbera fyrra tilvikið yrði stutt í að
lögreglumenn freistuðust oftar til að haga sér eins
gagnvart alsaklausum mönnum. Í skilningi laganna
væru þeir menn saklausir sem ekki hefði verið sannað
að framið hefðu glæp og þær sannanir væru umfram
eðlilegar efasemdir um sönnunarfærslu. Þess vegna
var ekki tækt að gera þá kröfu til Hæstaréttar nú að
hann úrskurðaði að allir hinir ákærðu væru alsaklausir
um glæpina sem þeir höfðu verið dæmdir fyrir. Um það
getur Hæstiréttur ekkert fullyrt, þótt hann úrskurði að
ákærur um slíkt hafi ekki verið sannaðar og því sé
sýknað. Óumdeilt er að þegar þannig háttar til þá telst
viðkomandi maður saklaus.
Önnur leið
Þótt ákvörðun skipaðs saksóknara um að krefjast
sýknu sé ekki gagnrýnd hér, þá má segja að hugsan-
legt hefði verið af hans hálfu að leggja til að dómurinn
stæði vegna játninga og annarra atriða, þótt saksókn-
arinn gerði ekki athugasemd við endurupptöku og við-
urkenndi fjölmarga annmarka á játningum og öðrum
málatilbúnaði.
Hefði ákæruvaldið valið þá leið, sem var ekki auðvelt
eins og á stendur, þá hefði Hæstiréttur orðið að fara
rækilega efnislega yfir málið, sem gæti hafa verið gott
fyrir það og sakborninga. Ekki er ástæða til að ætla að
Hæstiréttur hefði ekki sýknað við þær aðstæður.
En eins og málið var lagt fyrir réttinn stóðu ekki efni
til þess.
Vangaveltur um þetta skipta þó litlu máli nú. Mestu
skiptir fyrir æru og minningu þeirra dæmdu manna
sem látnir eru og hinna sem enn lifa og ættingja þeirra
og vina að þeir unnu þann fullnaðarsigur sem hægt var
að vinna.
Það er einnig fagnaðarefni að ríkisstjórn Íslands hef-
ur brugðist við þessum dómi og ætlar að fylgja honum
eftir fyrir sitt leyti.
Það er viðeigandi.
Morgunblaðið/RAX
’En viðurkenna verður að tröll voru til fyr-ir daga netsins. Rúm 40 ár eru frá því aðGeirfinns- og Guðmundarmál hófust. Mörgokkar minnast umræðunnar sem var í kring-
um þau mál og í aðdraganda þeirra og þann
þrýsting sem lögregluyfirvöld voru undir.
30.9. 2018 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31