Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.09.2018, Blaðsíða 34

34 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.9. 2018
LESBÓK
Af 50 lögum í Söngbók Tómasar R,splunkunýrri nótnabók með úrvalisönglaga Tómasar R. Einarssonar, tón-
skálds og kontrabassaleikara, samdi hann 48 við
íslensk ljóð. Hin tvö eru við ljóð breska skálds-
ins W.H. Auden, sem kom til Íslands árið 1936
og skrifaði ferðabókina Letters from Iceland.
„Flest laganna eru við ljóð ólíkra 20. og 21. ald-
ar íslenskra höfunda og ort á eitt hundrað ára
tímabili fullveldisins, frá 1918 til 2018. Eitt 19.
aldar skáld, Sigurður Breiðfjörð, laumaði sér þó
í hópinn með þeim Halldóri Laxness, Ingi-
björgu Haraldsdóttur, Lindu Vilhjálmsdóttur,
Sveinbirni I. Baldvinssyni og Kristínu Svövu
Tómasdóttur, svo ég nefni aðeins nokkur nöfn,“
segir Tómas. Og, já, – ef einhver skyldi spyrja -
Kristín Svava er dóttir hans og efalítið yngsta
ljóðskáldið í hópnum.
Krot og kaffiblettir
Tómas hefur verið eitt afkastamesta tónskáld
landsins í aldarþriðjung, eða allt frá því hann
samdi megnið af efninu á geisladisknum Þessi
ófétis jazz, sem kom út árið 1985. Síðan hefur
hann gefið út hátt á þriðja tug geisladiska með
eigin tónlist að langstærstum hluta. Sá nýjasti,
Innst inni, sem hann gerði með Eyþóri Gunn-
arssyni, kom út síðastliðið haust.
Og nú hefur hann sent frá sér nótnabók,
raunar ekki þá fyrstu því Söngbók Tómasar R.
á sér bæði fyrirrennara og forsögu. Djassbiblía
frá árinu 2004 hefur að geyma 80 lög eftir hann,
flest ósungin, auk 11 laga úr sama ranni í píanó-
útsetningum Gunnars Gunnarssonar. Áratug
síðar gáfu þeir félagar út nótnabók með 18 lög-
um Tómasar, sem Gunnar útsetti fyrir bland-
aðan kór.
„Eintökum af nótnabókunum hafði fækkað
töluvert í áranna rás og að sama skapi færðist í
vöxt að ungt tónlistarfólk leitaði til mín og fal-
aðist eftir nótum af lögum á plötunum mínum.
Mér var farið að þykja svolítið leiðinlegt að geta
ekki boðið því upp á annað en útkrotuð handrit
með athugasemdum og kaffiblettum. Þetta rak
svolítið á eftir mér að fara í gegnum allan pakk-
ann og koma nótunum í skikkanlegt horf. Auk
þess langaði mig einfaldlega til að hafa helstu
sönglögin frá tónlistarferlinum saman í að-
gengilegri nótnabók.“
Undanfarið hefur Tómas, ásamt Aðalheiði
Þorsteinsdóttur, útsetjara og píanóleikara, ver-
ið önnum kafinn við undirbúning útgáfunnar;
farið í gegnum nótnahandrit, borið þau saman
við upptökur og fleira í þeim dúr. Af nógu var að
taka. „Elsta lagið í bókinni er Stolin stef, sem ég
gaf út með djasssveitinni Nýja kompaníinu árið
1982, spilað lag, sem Kjartan Ragnarsson, leik-
hússmaður, gerði texta við og Kór Leikfélags
Reykjavíkur söng ári síðar. Sjálfur samdi ég
seinna texta við lagið, sem komið hefur út í fjór-
tán útgáfum með ýmsum kórum. Hins vegar
hafa tvö nýjustu lögin í nótnabókinni ekki ennþá
verið hljóðrituð.“
Í tilefni af útgáfunni verða haldnir tvennir
tónleikar kl. 17 og 21 í Kaldalóni í Hörpu sunnu-
daginn 30. september. Þar verður vitaskuld allt
eftir bókinni. Tómas R. spilar á kontrabassa,
Ómar Guðjónsson á gítar, Óskar Guðjónsson á
saxófón, Magnús Trygvason Eliassen á tromm-
ur og Sigtryggur Baldursson á slagverk. Söngv-
arar eru Sigríður Thorlacius, Ragnheiður Grön-
dal, Kristjana Stefánsdóttir, Ólafía Hrönn
Jónsdóttir og Bógómíl Font.
Fjölbreyttur stíll
Spurður hvað eða hvort lögin í nótnabókinni eigi
eitthvað sameiginlegt, svarar Tómas að bragði
að þau séu náttúrlega öll eftir hann sjálfan.
„Stíllinn er mjög fjölbreyttur; hljómríkar
dramatískar ballöður, latíntónlist, klassískar
djassballöður og hraðari lög í sveiflu- og sving-
takti sem og valsar. Einnig bóleró í hægum lat-
íntakti og mambó, sem eru hraðari lög og nutu
mikillar hylli á Bongó geisladisknum, sem kom
út fyrir tveimur árum. Í rauninni hef ég ekki
gefið mér tíma til að greina sjálfan mig og
hvernig tónlist mín hefur þróast, en held þó að
ég hafi verið mun hallari undir ómstríða hljóma
hér áður fyrr. Í seinni tíð hef ég reynt að ein-
falda hlutina.“
– En er tónlist þín ekki almennt í fjörugari
kantinum?
„Það er nú bæði og. Mér hefur alltaf reynst
erfiðara að búa til sönglög sem eru millihröð eða
hröð. Ég er eins og gamall traktor að því leytinu
að ég kemst ekki mjög hratt. Ég hugsa sér-
staklega hægt þegar kemur að því að semja tón-
list við ljóð. Ljóðin eru svo innhverf og persónu-
leg að það leiðir einhvern veginn af sjálfu sér að
fara ekki fram með djöfulgangi og hraða.“
Tómas viðurkennir að heilmikil saga liggi á
bak við lögin, þau hafi tilfinningalegt gildi fyrir
hann og séu oft tileinkuð þeim sem honum eru
kærastir. „Allt of mikið mál að fara út í smáat-
riði, ævisaga mín kæmist hvort eð er ekki fyrir í
þessu viðtali,“ segir hann sposkur og heldur
áfram: „Ég rekst ekki bara á eitthvert kvæði í
bók, sest niður við píanó og er búinn að afgreiða
málin eftir tvo tíma. Oftast hef ég verið að líta á
kvæðin og lesa í mörg ár og þekki þau því mjög
vel. Svo kalla þau á mann og þá tekur mig jafn-
an dágóðan tíma að finna hinn rétta tónlistar-
anda, sem hæfir kvæðinu. Því næst er að setja
lagið saman, en með annarri vinnu get ég verið í
marga mánuði að hnika til nótu hér eða þar
þangað til ég er ánægður með niðurstöðuna.
Vissulega er öll þessi vinna tengd tilfinningalíf-
inu. Ég hef aldrei stundað verksmiðjuvinnu
þegar músik er annars vegar.“
Handlama fararstjóri
– Þú ert ekki síst þekktur fyrir latíntónlist, hve-
nær kviknaði sá áhugi?
„Sem ungur maður dvaldi ég á Spáni þar sem
ég lærði spænsku og ferðaðist mikið um Suður-
Ameríku. Ég þekkti því dálítið til menningar-
innar á þessum slóðum; bókmennta og tónlistar,
og hafði lesið töluvert um byltinguna á Kúbu. Á
níunda áratugnum þýddi ég bækur eftir suður-
ameríska höfunda, til dæmis Isabel Allende og
Gabriel García Márquez, áður en latínáhrifin í
tónlistinni leystust úr læðingi fyrir tuttugu ár-
um.“
– Ertu enn að dunda þér við að þýða bækur?
„Ég hef ekki þýtt bækur í meira en tíu ár,
sem þýðir að ég hef getað verið bara í tónlist-
inni. Og það er ást númer eitt.“
Í vetur bauðst Tómasi að fara nokkrar ferðir
með hópa Íslendinga til Kúbu til að kynna þeim
kúbanska tónlist. Hann tók boðinu fegins hendi,
þótt aum væri, eftir að hafa verið neyddur í
þriggja mánaða spilahlé vegna lófakreppu. „Það
var skorið í lúkuna á mér,“ útskýrir hann og
kveðst löngu vera gróinn sára sinna.
– Hvað er næst á döfinni?
„Eftir tónleikana í Hörpu fer ég ásamt Sig-
tryggi Baldurssyni, Ómari Guðjónssyni og Sig-
ríði Thorlacius, til Kaupmannahafnar þar sem
við komum fram á 100 ára afmælishátíð full-
veldis Íslands í Dönsku óperunni. Danir halda
hátíðina og meðal áheyrenda verða drottningin,
danska þingið og ríkisstjórnin og ábyggilega
góður hópur frá Íslandi. Við verðum „partur af
programmet“ í átta mínútur.“
Tómas R. Einarsson segist
hafa verið hallari undir
ómstríða hljóma hér áður
fyrr, en hafa í seinni tíð
reynt að einfalda hlutina.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Aldrei stundað verksmiðjuvinnu
Tómas R. Einarsson, tónskáld og kontrabassaleikari, heldur tvenna tónleika í Kaldalóni í Hörpu í tilefni af útgáfu nótnabókar-
innar Söngbók Tómasar R. Klassískar djassballöður og aðrar hljómríkar og dramatískar, latíntónlist, sveiflur, bóleró og mambó.
Valgerður Þ. Jónsdóttir vjon@mbl.is
’Ég er eins og gamall traktorað því leytinu að ég kemstekki mjög hratt. Ég hugsa sér-staklega hægt þegar kemur að
því að semja tónlist við ljóð.
Ljóðin eru svo innhverf og per-
sónuleg að það leiðir einhvern
veginn af sjálfu sér að fara ekki
fram með djöfulgangi og hraða.“
Miðasala á tónleikana í Kaldalóni eru í
Hörpu og á tix.is.