Morgunblaðið - 03.03.2018, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. OKTÓBER 2018
VÖNDUÐ JEPPADEKK
Á FRÁBÆRU VERÐI
STÆRÐ 315/70R17
49.600,- kr.
STÆRÐ 285/70R17
46.900,- kr.
ARCTIC TRUCKS | KLETTHÁLSI 3 | 110 REYKJAVÍK | 540 4900
WWW.ARCTICTRUCKS.IS
ÞÚ FÆRÐ JEPPADEKKIN HJÁ OKKUR!
Á vordögum fjallaði
fréttaþátturinn Kveik-
ur, sem sýndur er í Rík-
issjónvarpinu, ítarlega
um flutninga Flug-
félagsins Atlanta með
birgðir og hergögn til
Sádí-Arabíu. Var þar
dregin upp svört mynd
af umræddum flutn-
ingum og ítrekað gefið í
skyn „líklega“ væri um
ólöglega flutninga að ræða, þrátt fyr-
ir að leiðbeiningum yfirvalda og al-
þjóða lögum væri fylgt í hvívetna og
að engar haldbærar sannanir þess
efnis lægju fyrir. Í framhaldi af um-
fjöllun Kveiks fylgdu aðrir fjölmiðlar
eftir og birtu samskonar fréttir af
flutningum félagsins.
Hart var gengið að forsvars-
mönnum félagsins og var öllum
spurningum sem ekki fólu í sér brot á
trúnaði við viðskiptavini svarað skrif-
lega. Skýrt kom fram í svörum Atl-
anta til fjölmiðla að félagið hefur
ávallt kappkostað að fara eftir öllum
þeim lögum og reglum sem gilda um
flutning hergagna og unnið allar um-
sóknir um slíka flutninga í nánu sam-
bandi við íslensk og erlend yfirvöld
sem málið varðar, þ.e. yfirvöld þeirra
landa þar sem farmurinn er upprunn-
inn, þangað sem hann er fluttur og
þau lönd sem flogið er yfir í hvert og
eitt skipti. Þannig mátti vera ljóst að
umræddir flutningar fara ætíð fram
með samþykki og vitund allra yfir-
valda og opinberra aðila sem málið
varðar.
Þá voru raktir fyrir fréttamönnum
þeir verkferlar og alþjóðlegar reglur
(t.a.m. SÞ, ICAO, IATA) sem gilda.
Þá benti Atlanta á að þeir flutningar
sem fréttamenn beindu sjónum sín-
um að voru aðeins um 0,09% af öllum
flugferðum félagsins á árinu 2017 og
því ljóst að þeir höfðu afar lítil fjár-
hagsleg áhrif. Hafa ber í huga að við-
skiptavinir félagsins greiða ekki
meira fyrir flutning hergagna en flug
með annan varning. Því miður birtu
fjölmiðlar fáar af útskýringum Atl-
anta um málið en þess í stað plantað
efasemdafræjum þess efnis að flutn-
ingarnir væru ólöglegir
og brot á alþjóðalögum.
Í kjölfar ofangreinds
fréttaflutnings vann
samgöngu- og sveitar-
stjórnarráðuneytið
skýrslu um flutning
hergagna með borg-
aralegum loftförum á
árunum 2008-2017.
Áfangaskýrsla var gefin
út 13. apríl og loka-
skýrsla 24. maí 2018.
Meðal annars var lagt
mat á hvort þær undan-
þágur sem veittar hafa verið vegna
hergagnaflutninga samræmist þjóð-
réttarlegum skuldbindingum ís-
lenskra stjórnvalda. Niðurstaða ráðu-
neytisins er að ekkert hafi komið
fram um að Flugmálastjórn Íslands
eða Samgöngustofa hafi veitt und-
anþágur til flutninga á hergögnum í
andstöðu við þjóðréttarlegar skuld-
bindingar íslenska ríkisins. Með öðr-
um orðum; allt fór fram samkvæmt
lögum og reglum, ekkert óeðlilegt
átti sér stað.
Að því er varðar mat á því hvort
viðtökuríki hafi verið undir viðskipta-
þvingunum öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna eða öðrum aðgerðum sem
íslensk stjórnvöld hafi tekið þátt í tel-
ur ráðuneytið ljóst að skráðir viðtak-
endur hafi ekki verið andlag slíkra
þvingunaraðgerða. Í ljósi umfjöllunar
um að íslenskir flugrekendur hafi
flutt að minnsta kosti 170.000 jarð-
sprengjur kannaði ráðuneytið sér-
staklega hvort slíkur búnaður hefði
verið fluttur. Samkvæmt skýrslunni
finnast engin slík dæmi. Fullyrðingar
þessa efnis virðast hafa verið byggðar
á misskilningi og væntanlega van-
kunnáttu.
Eins og áður sagði kom endanleg
skýrsla samgöngu- og sveitarstjórn-
arráðuneytisins út 24. maí sl. eða fyr-
ir hartnær fjórum mánuðum síðan.
Lítið hefur farið fyrir því að fjöl-
miðlar hafi leiðrétt fréttaflutning sinn
eða gert fréttir um þá afdráttarlausu
niðurstöðu sem þar var að finna.
Kveikur, sem kveikti það bál sem nú
hefur verið slökkt, hefur vissulega
verið í sumarfríi síðan í maíbyrjun, en
eftir situr laskað orðspor Flugfélags-
ins Atlanta, sem að öðru leyti hefur
ekki verið áberandi í íslenskum fjöl-
miðlum. Þess utan lentu starfsmenn
félagsins ítrekað í áreiti utan vinnu-
tíma þar sem þeir voru m.a. upp-
nefndir vopnasalar og tilraunir gerð-
ar til að birta níðingsmyndir á
samfélagsmiðum. Þá fór í dreifingu á
Youtube mjög ógeðfellt myndband
þar sem Flugfélagið Atlanta var að
ósekju svívirt á rakalausan hátt.
Þetta er miður og ekki verðskuldað.
Flugfélagið Atlanta hefur verið leið-
andi alþjóðlegt leiguflugfélag í ríflega
þrjátíu ár og er byggt á íslenskum
grunni. Félagið skapar að jafnaði 250
störf á Íslandi og skilar að meðaltali
4-5 milljörðum af gjaldeyri til þjóð-
arbúsins á hverju ári. Orðspor og
vörumerki félagsins á alþjóðlegum
leiguflugsmarkaði er mjög sterkt en
félagið sérhæfir sig í rekstri á B747-
breiðþotum fyrir bæði frakt- og far-
þegamarkað. Lykillinn að sterkri
stöðu Flugfélagsins Atlanta er án efa
vinnusemi og fagmennska starfs-
manna þess, og kappkostað er að
fylgja öllum þeim ströngu lögum og
reglum sem gilda um alþjóðlega flug-
starfsemi.
Von undirritaðs er að skýrsla sam-
göngu- og sveitarstjórnarráðuneyt-
isins auki skilning og meðvitund um
að Flugfélagið Atlanta hafi farið í
einu og öllu að þeim lögum og reglum
sem gilda í tengslum við alla flutn-
inga. Þá ítrekar félagið að alþjóðlegir
hergagnaflutningar heyra til und-
antekninga í annars fjölbreyttri flutn-
ingastarfsemi félagsins, sem mun að
sjálfsögðu virða og starfa eftir þeirri
stefnu og reglum sem stjórnvöld
setja um flutninga af þessu tagi.
Atlanta fylgdi í
öllu lögum og reglum
Eftir Hannes
Hilmarsson » Fjórum mánuðum
eftir útgáfu skýrslu
ráðuneytis um að Atl-
anta hafi í einu og öllu
fylgt öllum lögum og
reglum hefur enginn
fjölmiðill leiðrétt fréttir
sínar.
Hannes Hilmarsson
Höfundur er forstjóri
Flugfélagsins Atlanta.
Skíma dagsljóssins
var rétt byrjuð að lýsa
upp svefnherbergið
mitt þegar farið var að
vekja athygli mína á
umfjöllun mbl.is um
Forvarnardaga 2018.
Fræðsla er góð, en
nauðsynlegt er að
skoða málið frá öllum
hliðum.
Áréttað skal strax
að það væri rangt að
hvetja börn og unglinga til að byrja
að veipa. Sérstaklega ef þau reykja
ekki fyrir. Veipur eru hins vegar ekki
tóbak og þær eru ekki reyktar, frem-
ur gufaðar (99,7% vatnsgufa og
sykra). Staðan flækist fyrir fólki þeg-
ar 90% reykingafólks eru yngri en 18
ára þegar það byrjar að reykja og
95% yngri en 25 ára. Hvað á að gera
við reykjandi unglinga yngri en 18
ára? Hvað skal ráðleggja fólki þegar
unglingar þess reykja? Banna þeim
sem reykja að veipa? Erum við að
„vernda börnin“ ef við neitum þeim
um valkost í stað hins skaðlega og
völdum með því hreinlega meiri
skaða? Hver er hin ábyrga afstaða
foreldris í þessari stöðu?
Rannsóknir um
reykingar barna
Skoðum nokkrar tíðnitölur úr
könnun meðal skólabarna í 10. bekk
(4.300 börn). Reykingar þessa hóps
minnkuðu um 60% á tveimur árum
(úr 2,7% yfir í 1,7%). Heildarfjöldi
þeirra sem veipa er 10,1% og flestir í
þeim hópi (65%) reyktu áður. Svo eru
3,6% barna sem veipa en hafa aldrei
reykt! Mestar líkur eru á að meiri-
hluti þeirra hafi verið að snusa áður.
Mikil snus-notkun er líka þekkt
meðal yngri aldurshópa unglinga og
fullorðinna, 5% landsmanna, og 25%
þeirra byrjuðu nefnilega að snusa
fyrir 17 ára aldur (Landlæknir/
Gallup 2018).
Minni hér á að reykta tóbakið er
það sem veldur skaðanum. Einfalt?
Að fræða eða hræða?
Rangt og reyndar óásættanlegt er
að blanda saman veipum og lyfjamis-
notkun. Slíkt er bara óboðlegur mál-
flutningur, jafnvel þó vel sé meint.
Meirihluta landsmanna eru ljósir
kostir veipunar fram yfir reykingar
hvað skaðsemi og annað varðar.
Reykingar unglinga hafa því snarm-
innkað , 40% hættu að reykja með
veipum á aðeins 3-4 árum, fjöldinn
fór úr 14% niður í 9%, eða um 10.000
manns, sem er mesta fækkuní reyk-
ingum meðal vestrænna þjóða. Auk
þess hrundi sígarettusala síðustu ára
um helming!
Fólki sem reykir hefur fækkað
mikið og nú orðið eru það aðeins
u.þ.b. 5% í yngri hópum fullorðinna.
Veipun er hins vegar um helmingi al-
gengari og snus öllu algengara. Í ald-
urshópnum 16 ára reykja eingöngu
um 1,7%.
Rangfærslurnar í stuttu máli
Forvarnarfræðsla verður að vera
byggð á réttum staðreyndum, ekki
að ósekju læða inn hræðslu hjá fólki.
Börn eru þar líka fólk og taka engu
verr við réttum upplýsingum en full-
orðnir. Ég tek á nokkrum atriðum
sem komu fram á kynningarfund-
inum í liðum 1-6 og svo eru stuttar
athugasemdir mínar stjörnumerkt-
ar. :
1. „Hættur sem fylgja notkun
áfengis og annarra vímuefna. ...en í
ár verður sérstök
áhersla lögð á málefni
tengd rafrettum og
lyfjanotkun.“
* Notkun veipa, áfengis
og annarra vímuefna
er blandað saman á
óeðlilegan hátt.
2. „Veldur sérstökum
áhyggjum þar sem ekki
er vitað um áhrif
rafrettunotkunar á
heilsu til lengri tíma.“
* Enginn skaði hefur
komið fram af veipum.
Öll þau skaðlegu efni sem fylgja
reykingum eru ekki til staðar í
veipunum.
3. „Hafa rannsóknir sýnt að neysla
nikótíns á unglingsárum hafi nei-
kvæð áhrif á hæfni til náms og
þroska.“
* Rangt, engar rannsóknir á mann-
fólki hafa sýnt fram á slíkt. Fjöldi
rannsókna hefur sýnt jákvæð áhrif
nikótíns á ýmsa taugasjúkdóma
barna og fullorðinna, m.a. ADHD/
ADD, Parkinson, ósjálfráðan
skjálfta, Alzheimer, þunglyndi og
geðklofa. Skerpir athyglisgáfu og
minni fólks o.s.frv.
4. „Þegar rafrettur komu fyrst á
markað [2003] þóttu þær jákvæður
valkostur fyrir þá sem vildu venja sig
af sígarettureykingum og áttu að
vera skárri en hefðbundnar tóbaks-
reykingar.“
* Veipur eru jákvæður valkostur
sem fyrr og hafa milljónatugir í
Evrópu og Bandaríkjunumnýtt sér
kosti veipa til að hætta reykingum,
til bættrar heilsu og lífdaga.
5. „Þó að eitthvað kunni að vera rétt í
því er þó staðreynd að það er miklu
hollara að halda sig alveg frá reyk-
ingum, hvort sem það tengist raf-
rettum eða öðrum rettum“
* Ísmeygilega reynt að gefa í skyn
eitthvað neikvætt og rangt og svo
klykkt út með að blanda saman
gerólíkum hlutum til að gera veip-
ur skaðlegar í hugum fólks. Al-
gengt þar sem mikillar hlutdrægni
og vanþekkingar gætir.
6. „Rannsóknir sýna að þeir sem nota
rafrettur eru mun líklegri en aðrir til
að byrja að nota venjulegar og
hættulegri sígarettur.“
* Rangt, rannsóknir benda ekki til að
veipun leiði til reykinga (gateway).
Öllum slíkum tilburðum hefur verið
vísað frá sem röngum eða sem rusl-
vísindum.
Að veipa er ekki það sama og að
reykja. Það eru gerólíkir og í raun
óskyldir hlutir. Stórar erlendar
rannsóknir sýna að krakkar hafa oft-
ast bara bragðefni í veipunum, eða 8
af hverjum 10. Þau nota þær iðulega í
félagslegum tilgangi um helgar og
við annan félagslegan hitting.
Segja má að í dag sé það inni að
veipa. Veipurnar virðast því beina
unglingum frá reykingum fremur en
hitt og í yngri aldurshópum eru reyk-
ingar nánast að hverfa.
Rétt er að taka fram að ég hef engra
hagsmuna að gæta varðandi tóbaks-
og veipuiðnað.
Forvarnir um
veipur á villigötum
Eftir Guðmund
Karl Snæbjörnsson
Guðmundur Karl
Snæbjörnsson
» Veipurnar virðast
því beina unglingum
frá reykingum fremur
en hitt og í yngri aldurs-
hópum eru reykingar
nánast að hverfa.
Höfundur er sérfræðingur
í lækningum.
Atvinna