Morgunblaðið - 13.10.2018, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hvarf blaða-mannsinsJamals
Khashoggis er byrj-
að að valda Sádi-
Aröbum talsverðum
vandræðum. Khas-
hoggi er frá Sádi-
Arabíu og hefur ver-
ið í sjálfskipaðri útlegð í Banda-
ríkjunum síðan í fyrra. Hann
hvarf þegar hann fór í ræðis-
mannsskrifstofu Sádi-Arabíu í
Istanbúl 2. október til þess að
sækja staðfestingu á skilnaði sín-
um til þess að geta gengið í hjóna-
band að nýju.
Sádar halda því fram að Khas-
hoggi hafi yfirgefið ræðismanns-
skrifstofuna heill á húfi og hljóti
að hafa horfið eftir það. Enginn
tekur mark á þeirri frásögn og
það hefur ekki styrkt hana að
Sádar segja að öryggismynda-
vélar í salarkynnum ræðismanns-
ins hafi verið bilaðar þennan dag.
Því er ýmist haldið fram að honum
hafi verið rænt eða hann hafi verið
myrtur í skrifstofu ræðismanns-
ins. Tyrkneskir embættismann
hafa meira að segja í skjóli nafn-
leyndar sagt fjölmiðlum að 15
manna sveit hafi verið send til
Tyrklands frá Sádi-Arabíu til höf-
uðs Khashoggi í tveimur einka-
flugvélum og snúið aftur samdæg-
urs. Því er haldið fram að til séu
upptökur af morðinu og fylgt hafa
efnisatriði á borð við að tilræðis-
mennirnir hafi haft með sér kjöt-
sög til að hluta líkið í sundur.
Opinberlega hafa Tyrkir ekkert
fullyrt um afdrif Khashoggis, en
Recep Tayyp Erdogan, forseti
Tyrklands, hefur krafist skýringa
á málinu eins og fleiri.
Khashoggi hefur skrifað dálka í
dagblaðið Washington Post og þar
birtist í vikunni frétt þess efnis að
bandarískar leyniþjónustur hefðu
hlerað samskipti þar sem fram
kæmi að Mohammed bin Salman,
krónprins í Sádi-Arabíu, hefði
lagt á ráðin um að gera atlögu að
Khashoggi.
Salman er valdamesti maður
Sádi-Arabíu. Olíuríkið á í krögg-
um um þessar mundir. Olíuverð
hefur verið lágt og tekjurnar ekki
þær sömu og áður var. Innfæddir
hafa ekki lengur efni á því hóglífi
sem þeir hafa stundað hingað til.
Nú á að hrekja innfædda út á
vinnumarkaðinn og láta þá sjá um
störf sem innflutt vinnuafl hefur
áður sinnt.
Einnig lét Salman hneppa
helstu auðjöfra og fyrirmenni í
varðhald í lúxushóteli og leyfði
þeim ekki að fara fyrr en ríflegt
lausnargjald hafði verið innt af
hendi.
Síðast en ekki síst má nefna
breytingar í frjálsræðisátt í land-
inu. Leyfðar hafa verið sýningar á
kvikmyndum í kvikmyndahúsum
og þar mega karlar og konur
horfa saman. Opnað hefur verið
fyrir að konur fái að sitja undir
stýri. Þá hefur verið dregið úr
valdi siðalögreglunnar til að tukta
fólk til á almannafæri.
Margt er þó óbreytt. Salman
þolir enga gagnrýni. Undanfarið
ár hafa 15 blaðamenn horfið
vegna gagnrýni. Oft er ekkert
gefið upp um afdrif gagnrýnenda
og þaðan af síður
hvað þeir hafi til
saka unnið.
Khashoggi hefur
gagnrýnt Salman í
skrifum sínum, þar á
meðal í Washington
Post. Hann hefur
sjálfur sagt að senni-
lega myndi hann ekki geta snúið
aftur til Sádi-Arabíu vegna þeirr-
ar óvildar sem hann hefði bakað
sér með skrifum sínum.
Stjórn Donalds Trumps Banda-
ríkjaforseta hefur lagt áherslu á
samskiptin við Salman. Þar hefur
Jared Kushner, tengdasonur
hans, átt frumkvæði og mun ekki
ríkja ánægja með það í banda-
rísku utanríkisþjónustunni að
setja öll eggin í sömu körfuna í
samskiptunum við þessa gömlu
bandamenn.
Undir forustu Salmans hafa
Sádar skorið upp herör gegn
Írönum og liggur átakalína súnní-
múslima og sjíamúslima á milli
þeirra. Þátttaka Sáda í blóðbaðinu
í Jemen er hluti af því.
Bandaríkjamönnum er einnig
mjög í mun að halda Írönum niðri
og hafa því verið reiðubúnir til að
sjá í gegnum fingur sér við Sáda
um ýmislegt.
Það er reyndar ekki nýtt. Sádar
eiga stóran þátt í uppgangi ísl-
amskra harðlínu- og öfgamanna í
arabaheiminum. Nægir að nefna
að flestir hryðjuverkamannanna,
sem frömdu hryðjuverkin í
Bandaríkjunum 11. september
2001, áttu rætur að rekja til Sádi-
Arabíu.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
Sádar vekja furðu frá því að Salm-
an varð krónprins. Í fyrra vakti
furðu þegar Saad Hariri, for-
sætisráðherra Líbanons, sagði af
sér embætti þegar hann var í
heimsókn í Sádi-Arabíu. Bar ekki
á öðru en hann hefði verið þving-
aður til afsagnar. Frakkar skár-
ust í leikinn, hann var látinn laus
og tók aftur við valdataumunum.
Nú hefur Trump krafið Sáda
um skýringar og hefur í hyggju að
funda með heitkonu Khashoggis.
Þrýstingurinn kemur víðar að og
má þar nefna Breta og Frakka.
Salman hefur verið að leita að
fjárfestum til að taka þátt í upp-
byggingu Sádi-Arabíu og auka
fjölhæfni þannig að landið sé ekki
aðeins upp á olíu komið vegna
þeirra breytinga sem við blasa í
orkumálum og áherslu á endur-
nýjanlega orkugjafa. Ekki er
nema hálft ár síðan hann fór um
Bandaríkin og var fagnað hvar
sem hann kom. Hann hitti George
W. Bush og Bill Clinton, Opruh
Winfrey, Bill Gates og Elon Musk.
Ekki er víst að honum yrði tekið
jafn höfðinglega nú og mál Khas-
hoggis gæti leitt til þess að fjár-
festar haldi að sér höndum.
Þá hafa raddir heyrst um að
reynist það rétt að Sádar hafi
rænt eða myrt Khashoggi verði
það að hafa afleiðingar og hefur
vopnasölubann verið nefnt.
Trump segir slíkt ekki koma til
greina enda miklar fjárhæðir í
húfi auk þess sem það gæti haft
áhrif á valdahlutföllin í Mið-
Austurlöndum og er glundroðinn
nægur fyrir.
Allt bendir til þess
að Sádar hafi ákveð-
ið að þagga end-
anlega niður í gagn-
rýnisrödd}
Mannshvarf í Istanbúl
S
agan kennir okkur að flestir stjórn-
málamenn vilja vernda sérhags-
munahópa (atkvæði) og berjast
gegn frelsi fyrir alla, til dæmis þeg-
ar lönd eru með verndartolla og
innflutningshöft til þess að vernda innlenda
framleiðslu gegn erlendri samkeppni. Kost-
urinn við samkeppnina er einmitt að hún hvet-
ur fyrirtæki til þess að selja betri vörur og
þjónustu en aðrir á sem hagstæðustu verði fyr-
ir neytendur. Þegar stjórnmálamenn berjast
gegn innflutningi á erlendum vörum birtast
þeir oft sem sauðir í sauðargærum og flytja
fagurgala um að þeir séu að vernda saklausan
almenning fyrir hinum hræðilegu útlend-
ingum.
Nú í vikunni féll dómur í máli ríkisins gegn
Ferskum kjötvörum. Málsatvik eru í stuttu
máli þau að íslenska ríkið var dæmt til að greiða fyr-
irtækinu bætur vegna þess að því var bannað að flytja inn
ferskt hrátt kjöt. Þessi dómur er fagnaðarefni fyrir neyt-
endur, en með honum er hafnað skorðum sem settar voru
við innflutningi á hráu kjöti, ógerilsneyddri mjólk og
ógerilsneyddum eggjum, þegar matvælalöggjöf ESB var
innleidd árið 2009. Á þeim tíma sat ríkisstjórn undir for-
ystu Samfylkingarinnar. Málið er enn eitt dæmið um að
framsóknarmenn í öllum flokkum hafa komið í veg fyrir
að íslenskur almenningur fengi að njóta sama mat-
vöruverðs og nágrannar okkar.
Kannski var skiljanlegt að Íslendingar væru hræddir
við útlendan mat þegar fáir höfðu farið út fyrir landstein-
ana, en slíkt tal verður hjákátlegt í munni
sigldra manna sem hafa dvalist langdvölum í
námi erlendis eða verið fastir skemmtikraftar
á Klörubar á Spáni. Fyrrverandi forsætisráð-
herra miðlaði landslýð fyrir nokkrum árum af
víðtækri þekkingu sinni á bogfrymli sem hann
sagði menn velta fyrir sér hvort breytti „hegð-
un heilu þjóðanna. Þetta hljómar eins og vís-
indaskáldsaga. Þetta er mjög algengt, ekki
síst í Belgíu“. Evrópureglugerðirnar eru ein-
mitt upprunnar frá Brussel, höfuðborg Belgíu.
Í fréttatilkynningu frá Bændasamtökum Ís-
lands segir að þau hafi „stutt stjórnvöld eftir
megni í málsvörninni“. Hér er hlutunum
reyndar snúið við því að mótstaða stjórnvalda
er einmitt stuðningur við Bændasamtökin. Í
sömu frétt segir: „Bændasamtök Íslands
munu ekki láta hér staðar numið og heita á
alla málsmetandi að veita því liðsinni áfram.“
Inntak þeirrar baráttu verður að koma í veg fyrir að
dómnum verði framfylgt. Og þar á ekki að beita neinum
vettlingatökum. Einn vildarvinur Bændasamtakanna á
Alþingi hefur þegar svarað kallinu og segir: „Ef það er
svo að EES-samningurinn ógnar matvælaframleiðslu og
fæðuöryggi þjóðarinnar ber okkur að skoða hvort það sé
þess virði að halda í samninginn.“
Enginn gjörningur hefur bætt lífskjör almennings jafn-
mikið og inngangan í EES. Honum vilja „málsmetandi“
framsóknarmenn nú fórna.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Dómur fallinn – baráttan að byrja
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Þing Sjómannasambands Ís-lands í vikunni var haldið ískugga viðræðna fimm afstærstu sjómannafélögum
landsins um sameiningu í eitt stórt
stéttarfélag sjómanna. Verði af slíkri
sameiningu er úrsögn þriggja félaga
úr Sjómannasambandinu ráðgerð, en
í lögum SSÍ segir að sambandið sé
heildarsamtök sjómanna í landinu.
Þeir sem standa fyrir viðræðunum
telja að með sameiningu verði til
sterkt afl í viðræðum við útgerðina
og öðrum hagsmunamálum sjó-
manna.
Félögin sem eiga nú í viðræðum
um sameiningu eru Sjómannafélag
Íslands, Sjómanna- og vélstjórafélag
Grindavíkur, Sjómannafélag Eyja-
fjarðar, Sjómannafélag Hafnar-
fjarðar og Sjómannafélagið Jötunn í
Vestmannaeyjum. Þegar greint var
frá viðræðunum í vikubyrjun var
sagt að mögulega yrðu félögin enn
fleiri. Sjómannafélag Ólafsfjarðar
stendur utan þessara viðræðna, en
síðan eru mörg blönduð félög innan
SSÍ með bæði sjómenn og verkafólk í
landi innan sinna vébanda.
Um viðræðurnar sagði m.a. svo
á heimasíðu Sjómannafélags Íslands
í vikunni: „Markmið sameiningar er
að búa til stórt og öflugt félag til að
standa að baki sjómönnum þessa
lands. Með þessu móti getum við
sameinað krafta okkar og þannig
skapað grundvöll til að setja gríðar-
lega innspýtingu í allt okkar starf,
ekki síst þær kjarasamnings-
viðræður sem fram undan eru.“
Frágengið fyrir áramót
Bergur Þorkelsson, gjaldkeri
Sjómannafélags Íslands, segir að við-
ræðurnar séu á lokametrunum og á
von á að sameining verði samþykkt á
aðalfundum félaganna fyrir áramót.
„Umræðan er ekki ný, en núna er
landslagið þannig að þetta getur orð-
ið að veruleika,“ segir Bergur. Hann
segir að rætt sé um að fá nýtt blóð til
forystu og þá helst starfandi sjómann
til formennsku, en ekki einn af nú-
verandi formönnum félaganna fimm.
Kjarasamningar sjómanna
verða lausir í desember 2019, en eftir
erfiðar viðræður og um tíu vikna
verkfall voru samningar undirritaðir
í febrúar 2017. Fjórir aðilar stóðu að
þeim samningum fyrir hönd sjó-
manna: Sjómannasamband Íslands,
Sjómannafélag Íslands, Vélstjóra- og
sjómannafélag Grindavíkur, sem tek-
ið hafði umboðið heim, og Verkalýðs-
félag Vestfirðinga.
Samkvæmt lögum Sjómanna-
sambands Íslands er úrsögn félags
úr sambandinu því aðeins gild að hún
hafi verið samþykkt með 2⁄3 atkvæða
að viðhafðri allsherjaratkvæða-
greiðslu í félaginu. Atkvæðagreiðslan
skuli fara fram ef tillaga þar um hef-
ur verið samþykkt á lögmætum fé-
lagsfundi.
Flest sjómannafélög halda aðal-
fundi sína milli jóla og nýárs. Í
tengslum við þá fundi er líklegt að
kosið verði um úrsögn úr SSÍ og Al-
þýðusambandi Íslands og síðan um
sameiningu félaganna.
Sameining sjómanna-
félaga á lokametrunum
Jónas Garðarsson, formaður Sjó-
mannafélags Íslands, hefur leitt
viðræður félaganna fimm um
sameiningu. Félagið hefur vaxið
síðustu ár og aðild að félaginu
eiga nú yfir 500 sjómenn og far-
menn á flutningaskipum, fiski-
skipum, rannsóknaskipum, varð-
skipum og ferjum.
Á heimasíðu félagsins er upp-
haf þess rakið aftur til ársins
1915 er Hásetafélag Reykjavíkur
var stofnað. Í ársbyrjun 1920 var
nafni félagsins breytt í Sjó-
mannafélag Reykjavíkur og er leið
á öldina voru farmenn stærsti
hluti félaga. Félagið varð lands-
félag 2007 er það sameinaðist
Matsveinafélagi Íslands og nafn-
inu var þá breytt í Sjómannafélag
Íslands. Félagið hefur ekki verið
aðili að Sjómannasambandinu.
Vélstjóra- og sjómannafélag
Grindavíkur var lengi vel stærsta
félagið innan Sjómanna-
sambandsins og eru félagsmenn
þess einnig yfir 500. Úrsögn fé-
lagsins úr sambandinu og ASÍ var
samþykkt um síðustu áramót. Í
allsherjaratkvæðagreiðslu innan
félagsins voru 541 á kjörskrá og af
þeim greiddu 114 atkvæði um úr-
sögn eða 21%. Af þeim sem tóku
afstöðu samþykktu 107 úrsögn
eða 94% þeirra sem greiddu at-
kvæði, þrír greiddu atkvæði gegn
úrsögn og fjórir seðlar voru auðir
eða ógildir.
Stór félög utan sambandsins
HRÆRINGAR Í FÉLÖGUM SJÓMANNA
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Kjaradeilur Fulltrúar sjómanna í Grindavík að loknum fundi með útgerðar-
mönnum í húsnæði sáttasemjara í nóvember fyrir tæpum tveimur árum.