Morgunblaðið - 12.12.2018, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. DESEMBER 2018
Opið virka daga 10.00 - 18.15 laugardaga 11.00 - 14.00 | Gnoðarvogi 44, 104 Reykjavík | sími: 588 8686
JÓLAHUMARINN ER KOMINN
Gómsætir og girnilegir réttir í fiskborði beint í ofninn
N FRÁ
STÓR KANADÍSKUR HUMARGLÆNÝ LÚÐA
ÞORSKHNAKKAR
NÝLÖGUÐ HUMARSÚPA
SALTFISKHNAKKAR
LÖNGUNAKKAR
Í JAPÖNSKUM RASPI
Í leiðara Morgun-
blaðsins í dag, mánu-
daginn 10. desember
2018, skrifar leiðara-
höfundur dagsins und-
ir fyrirsögninni „Vara-
flugvöllurinn í Vatns-
mýrinni“. Óhjákvæmi-
legt er að leiðrétta
nokkur atriði.
Flugvöllurinn í
Vatnsmýri getur ekki
verið varaflugvöllur í
millilandaflugi því samkvæmt
reglum Alþjóðaflugmálastofnunar-
innar ICAO verða að vera a.m.k.
185 km (100 sjómílur) í beinni loft-
línu á milli áfangaflugvallar og
varaflugvallar. Flugvellir á Egils-
stöðum og á Akureyri eru vara-
flugvellir í millilandaflugi skv. opin-
berri flugmálastefnu.
Á milli Vatnsmýrar og Miðnes-
heiðar eru einungis um 40 km í
beinni loftlínu og þar er því oftast
sama eða svipað flugveður; í Vatns-
mýri er að jafnaði sama eða lakara
flugveður í 97,5% tilvika.
Flugvöllur í Vatnsmýri sparar
ekki kostnað flugrekenda vegna
„óþarfs“ eldsneytis um borð í flug-
vélum á leið yfir hafið. Samkvæmt
reglum ICAO fæst ekki flugtaks-
leyfi á viðurkenndum alþjóða-
flugvöllum nema um borð sé elds-
neyti til nokkura klukkustunda
flugs eftir að áfangastað er náð.
Ljóst er að fáir legðu í langferð
með flugvél sem væri á síðustu
dropunum á áfanga-
stað.
Byggingarland á
höfuðborgarsvæðinu
er uppurið. Flug í
Vatnsmýri sl. 72 ár
hefur valdið stjórn-
lausri útþenslu byggð-
ar, byggðar sem er
orðin a.m.k. fjórfalt
víðáttumeiri en ella og
mikil þétting byggðar
er því þjóðarnauðsyn.
Uppsafnaður sam-
félagskostnaður af
völdum útþenslunnar nemur ótöld-
um þúsundum milljarða króna. Og
ekki er boðlegt að byggja fleiri
íbúðarhverfi á nálægum heiðum og
hæðardrögum.
Leiðarahöfundur dagsins hefði
átt að afla sér betri upplýsinga um
hvað skiptir almannahag Reykvík-
inga langmestu máli hjá einum af
ritstjórum Morgunblaðsins, sem er
jú fyrrverandi borgarstjóri Reykja-
víkur og því líklega lotinn af
reynslu og innsæi.
Flugvöllur
í stað miðborgar
Eftir Örn
Sigurðsson
» Ljóst er að fáir legðu
í langferð með flug-
vél sem væri á síðustu
dropunum á áfanga-
stað.
Örn
Sigurðsson
Höfundur er arkitekt
og stjórnarmaður í Samtökum
um betri byggð.
arkorn@simnet.is
Fyrir nokkru varð
talsverð umræða um
þá mynd sem dregin
var upp af hjúkrunar-
fræðingi í nýlegri
barnabók, Lára fer til
læknis. Sú nafnlausa
kona sem gegndi
þessu starfi í bókinni
var kölluð hjúkrunar-
kona, þótt langt sé
liðið síðan það orð var
notað af viðkomandi
starfsstétt. Hún var líka föst í
gömlu fari hvað hlutverk hennar
varðaði, var einungis hjálparhella
læknisins, sem var virðulegur, grá-
skeggjaður, karlkyns og traust-
vekjandi – og nafngreindur. Bún-
ingur „hjúkrunarkonunnar“ var
líka bergmál gamalla tíma, hún var
í kjól og með nettan, hvítan kappa
á höfði. Þetta benti starfandi
hjúkrunarfræðingur á og uppskar
ýmist lof eða last fyrir. Margir
vildu að barnabók um líf nútíma-
barns endurspeglaði raunveruleik-
ann, en öðrum þótti þetta litlu máli
skipta – enda væri „bara“ um
barnabók að ræða.
Það fer ekki á milli mála að bók-
in bregður upp rangri mynd hvað
varðar starfsheiti, stöðu og búning
hjúkrunarfræðinga. Um það hljóta
allir að vera sammála. Það sem fólk
greinir á um er hvort slíkt hafi
áhrif á unga lesendur eða skoð-
endur. Fer textinn bara inn um
annað og út um hitt hjá litlum
krökkum? Og myndirnar – skiptir
máli hvað þær sýna? Þetta eru
bara myndir! Í veröld barnaefnis
ganga dýr í fötum, járnbrautar-
lestir hafa tilfinningar
og svampar geta haldið
uppi samræðum.
Skiptir þá máli hvort
blessuð „hjúkkan“ er í
kjól og með kappa?
Nú er það svo að
verk sem segja sögu
gerast á ákveðnu sögu-
sviði. Val á söguheim-
inum ákvarðar margt
um söguna. Ef höf-
undur velur að láta
sögu gerast í veröld
sem líkist mjög þeirri
sem lesandinn þekkir,
að skrifa það sem kalla má hvers-
dagssögu, þá reynir hann að halda
sig við kunnuglegar staðreyndir.
Slíkar hversdagssögur falla mörg-
um börnum í geð einmitt af því að
þær styrkja upplifun þeirra og
þekkingu á heiminum sem þau eru
að læra á. Þær eru nauðsynlegur
þáttur barnabókmennta og þegar
vel tekst til geta þær verið frábær-
ar. Bókaflokkurinn um Láru á ber-
sýnilega heima í flokki hversdags-
sagna. Bókunum er ætlað að fjalla
um líf lítillar stúlku sem fer í ferða-
lag, skreppur í sund, fer til læknis.
Þessi litla stúlka býr á Íslandi í
dag. Eða … er það ekki annars?
Þótt sumir virðist halda að
myndir í barnabók geri ekki annað
en að gera hana skrautlegri og
seljanlegri, þá er það nú einu sinni
þannig að myndirnar skilja oft eftir
sig dýpra far í vitundinni heldur en
textinn. Myndir í barnabókum eru
fyrstu varanlegu myndirnar sem
beint er til barnanna. Myndefni á
skjá eru flöktandi ímyndir, myndin
í bókinni er alltaf eins þegar þú
skoðar hana, aftur og aftur. Þess
vegna eru myndlýsingar barna-
bóka svo mikilvægar. Þær byggja
upp hinn myndræna orðaforða,
hafa áhrif á það til frambúðar hvað
okkur þykir ljótt og fallegt, ógn-
vænlegt eða forvitnilegt. Þær tala
til barnsins án orða – og oft miklu
skýrar en orðin, sem sum eru
ennþá torskilin og framandi.
Láru-bækurnar eru hversdags-
sögur. Með því vali er í raun að
hluta búið að leggja línuna fyrir
myndlýsinguna. Það sem mynd-
irnar sýna þarf að vera í takt við
raunveruleikann sem textinn segir
frá. Þess vegna er rangt að sýna
hjúkrunarfræðinginn í kjól og með
kappa. Þegar listamenn sem mynd-
skreyta taka að sér verkefni eins
og hversdagssögu byrja þeir á að
afla sér upplýsinga. Þeir skoða
sögusviðið; götumyndir, klæðaburð
og fleira til að myndirnar gefi sem
besta mynd af umhverfinu. Rétt er
að benda á að myndstíllinn þarf
alls ekki að vera eitthvert ljós-
myndaraunsæi þótt myndefnið taki
mið af raunverulegu umhverfi.
Þessi rannsóknarvinna er einfald-
ari ef listamaðurinn býr í því um-
hverfi sem hann á að lýsa. Eðlilegt
væri að leita til innlendra mynd-
skreyta til að vinna slík verkefni,
en það hefur ekki verið gert þegar
myndheimur Láru var skapaður.
Eftir því sem mér skilst var ástæð-
Myndmál
Eftir Ragnheiði
Gestsdóttur » Staðalmyndir sem
haldið er að börnum
smjúga djúpt inn í með-
vitund þeirra og verða
jafnvel sterkari en upp-
lifun þeirra af flóknum
veruleikanum.
Ragnheiður
Gestsdóttir