Morgunblaðið - 06.12.2018, Page 16

16 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2018VIÐTAL
þetta vandamál er lausnin ekki að koma í veg
fyrir það eftir á, heldur að fyrrirbyggja að það
verði vandamál,“ útskýrir Katrín í upphafi.
Mikilvægi hreinleikaímyndar Íslands verður
ekki ofmetið. Hvorki fyrir útflutningsfyrirtæki
né ferðaþjónustu. Sú ímynd gæti hins vegar
verið í hættu ef fram heldur sem horfir.
Kolefnislosun frá sorpi er um 8% á Íslandi en
1-3% í nágrannalöndunum. Þá hefur kolefnis-
losun frá sorpi aukist um 40% á Íslandi frá því
að mælingar hófust árið 1990 á sama tíma og
hún hefur dregist saman um 30-80% í löndunum
í kringum okkur.
„Ástæðan er mjög einföld,“ segir Sigurður.
„Við annaðhvort urðum sorpið okkar eða send-
um það óunnið úr landi. Það eru bara þessir
tveir valkostir í dag. Þeim fylgir mikið kolefn-
isfótspor. Ef við tökum t.d. Þjóðverja þá er í
kringum 1% af heildarlosun þeirra sem kemur
frá sorpi. Þeir hafa náð að draga það saman um
80% frá því 1990. Það hefur aukist hjá okkur um
40% á sama tíma. Hver er ástæðan? Jú, Þjóð-
verjar hafa tekið forystu í endurvinnslumálum.
Þeir eru farnir að taka sorp frá öðrum ríkjum
inn á sitt svæði, endurvinna og það telur í þeirra
kolefnisfótspori,“ segir Sigurður.
Útópía að banna allt plast
En tækifærin eru til staðar. Áslaug segir að
framtíðarsýn Pure North Recycling sé að hægt
verði að endurvinna allt plast á Íslandi. „Fram-
tíðarsýn okkar er sú að við endurvinnum allt
plast á Íslandi og náum þessari hringrás sem er
svo mikilvæg,“ segir Áslaug
„Pure North er í raun að byggja upp nýja at-
vinnugrein á Íslandi, endurvinnslu, og rúsínan
er svo að við notum jarðvarmann í vinnslunni,“
segir hún en forsendan er að sjálfsögðu sú að
Íslendingar flokki plast.
„Við eigum að minnka notkun á plasti en það
er mjög langt í það að við getum hætt henni.
Það er útópía að segja: Bönnum allt plast og
umhverfinu er bjargað. Við eigum að fara betur
með plast, endurvinna plast en við þurfum líka
að tryggja hinn endann, sem er framleiðslan.
Þar þarf ríkisvaldið að koma inn,“ segir Áslaug.
Sigurður bætir við: „Það þarf að koma með
mjög skýr skilaboð og búa til ríkari framleið-
endaábyrgð. Að þú megir ekki framleiða plast
sem er erfitt að endurvinna,“ segir Sigurður.
„Við þurfum að taka þetta alla leið. Tryggja
hringrásina hér heima. Bönn leysa lítið,“ segir
Áslaug.
„Framleiðandaábyrgðin er fyrsti þátturinn
sem þarf að laga. Hún þarf að vera skýrari og
sterkari. Og svo kemur okkar hlutverk sem
endurvinnslufyrirtæki. Eftir því sem við fáum
þetta betur flokkað inn þeim mun auðveldara
eigum við með að vinna hlutina og þá verður allt
ferlið hagkvæmara. Það er næsta verkefni sem
þarf að takast á við núna. Að koma plastinu aft-
ur í plast, því þetta er margnota efni,“ segir Sig-
urður. „Og fyrir hvert tonn sem endurunnið er
af plasti sparast 1,8 tonn af olíu,“ bætir Áslaug
við.
Hreint og fallegt land
Katrín heldur áfram: „Þegar þú minnkar
notkun eða innflutning á nýju plasti og getur
endurunnið það og gert að nýrri vöru hér heima
þá sparar þetta bæði útflutninginn og kolefnis-
fótsporið við að sigla þessu 6.000 mílur eða svo.
Og það hefur heilmikið að segja. Fyrir utan það
að þú sérð bara þitt rusl heima sjálfur. Þú hend-
Það var glatt á hjalla þegar blaðamann bar að
garði í Lýsisverksmiðjunni úti á Granda. Katrín
Pétursdóttir, forstjóri Lýsis, tók á móti mér en
fyrirtækið bættist nýverið í hluthafahóp ís-
lenska endurvinnslufyrirtækins Pure North
Recycling sem var einmitt tilefni heimsóknar
minnar. Eftir að hafa fengið kaffibolla göngum
við meðfram gulum veggjunum og inn á skrif-
stofu Katrínar og skömmu síðar bætast í hóp-
inn þau Sigurður Halldórsson, framkvæmda-
stjóri og stofnandi Pure North Recycling, og
Áslaug Hulda Jónsdóttir sem keypti ásamt
Katrínu 25% hlut í fyrirtækinu í haust. Fram-
undan í höfuðstöðvum nýja hluthafans er
skemmtileg umræða um plast en það er óhætt
að segja að blaðamaður hafi aldrei fyrr hitt
þrjár manneskjur sem hafa jafn brennandi
ástríðu fyrir plasti.
Tenging Lýsis við fyrirtæki sem endurvinnur
plast er nokkuð einföld í sjálfu sér. Fyrirtækið
framleiðir vöru úr fisknum í sjónum sem eins og
vitað er hefur að geyma sífellt meira plast. Flest
höfum við séð myndskeið af skjaldbökunni með
plaströrið í nefinu eða heyrt um plasteyjar sem
eru tvöfalt stærri en Frakkland. Pure North er
í dag eina fyrirtækið á Íslandi sem endurvinnur
plast að fullu. Fyrirtækið endurvinnur nánast
allt heyrúlluplast sem til fellur í landinu eða um
2.000 tonn á ári. Líkt og nafn fyrirtækisins gef-
ur til kynna er aðeins notast við umhverfisvæna
orkugjafa í endurvinnslunni, jarðvarma og orku
úr affallsvirkjun en engin kemísk efni eru notuð
við vinnsluna. Íslendingar eru að mati þríeyk-
isins komnir of skammt á veg í endurvinnslu-
málum. Sér í lagi þegar horft er til þess að ekki
er ólíklegt að á næsta ári verði samþykktar tak-
markanir á flutningi á óunnu plasti á milli landa.
Samkvæmt upplýsingum fyrirtækisins eru 95%
af óendurunnu umbúðaplasti flutt úr landi.
Áætlað er að um 16 þúsund tonn af umbúða-
plasti séu flutt inn til landsins árlega og einu
lausnirnar í dag eru að urða það eða flytja það
aftur úr landi. Segja má að um þjóðþrifamál sé
að ræða, í orðsins fyllstu og bókstaflegustu
merkingu.
Þjóðþrifamál
„Við erum að tala um þjóðþrifamál,“ segir
Katrín og heldur á A4-blaði með mynd af Ís-
landi sem stimplað er á stórum stöfum: „ÞJÓÐ-
ÞRIFAMÁL“. Katrín sagðist nefnilega fyrir
fimm árum hafa lent í ákveðnu sjokki. Lýsi, af-
urðin sem hún framleiðir og selur um allan
heim, var orðin menguð af plasti.
„Það sem er að gerast er það að hingað til
hafa menn verið að taka ýmiss konar plast,
pakka því saman og senda til útlanda. Fyrst til
Kína. Síðan var tekið fyrir það og þá fór plastið
til nágrannalanda. Það sem hefur gerst er það
að þessi lönd hafa verið að taka við ruslinu,
plokka úr því það sem er verðmætast fyrir þau,
en restin fer í nokkrar stórar ár sem eru not-
aðar sem færiband með þessum hörmulegu af-
leiðingum. Plastið fer ekki sjálft í sjóinn. Þar
kemur mín tenging í þetta,“ segir Katrín.
„Sjórinn okkar er orðinn mjög mengaður af
plastinu. Fyrir fimm árum sáum við að það voru
leifar af plastefnum í lýsi. Við fórum í heljar-
innar rannsóknir sem enduðu með því að við
fjárfestum í tækjum og búnaði upp á 500 mill-
jónir til þessa að fjarlægja plastefni úr lýsinu.
Þá fer maður að hugsa: Þetta er ekki rétt. Þetta
á ekki að vera svona. Þetta var tilurð þess að ég
áttaði mig á því að til þess að koma í veg fyrir
ir því ekkert bara í garðinn hjá nágrannanum,“
segir Katrín.
Líkt og áður segir er hreinleikaímynd Ís-
lands afar mikilvæg fyrir viðskiptalega hags-
muni Íslendinga. En hugsjónin um að halda
plánetunni hreinni er mikilvægari að mati Katr-
ínar.
„Með tilliti til komandi kynslóða þá er nátt-
úrlega algjörlega forkastanlegt að við ætlum að
afhenda hlutina í ólestri eins og allt stefnir í,“
segir hún.
Sigurður tekur nú við: „Við erum búin að
markaðssetja Ísland sem þetta hreina og fal-
lega land. Það sem við erum kannski að vakna
upp við núna er að við þurfum að gera betur.
Við höfum verið töluvert miklir umhverfissóðar.
Við höfum flutt út hráefni sem auðveldlega er
hægt að vinna hér. Við erum í rauninni bara að
bregðast við því,“ segir Sigurður og heldur
áfram:
„Þarna getum við bara haft veruleg áhrif með
því að taka plast og mögulega aðra flokka af
endurvinnanlegum hráefnum og endurvinna þá
hér. Það hefur enginn þessa orku sem við höf-
um til þess að endurvinna. Við erum ekki að
nota kol eða kjarnorku í þetta ferli. Við erum
með hreina orku sem kemur frá vatnsaflsvirkj-
unum eða jarðhita. Við getum tekið algjöra for-
ystu í þessum málum og verið, eins og í mörgu
öðru sem við tökum okkur fyrir hendur, braut-
ryðjendur þannig að eftir verður tekið og aðrir
fari að horfa til okkar. Ekki út af því að við er-
Hendir ekki ruslinu í ga
”
Við eigum að minnka notkun á plasti en það er mjög langt
í það að við getum hætt henni. Það er útópía að segja:
Bönnum allt plast og umhverfinu er bjargað.
Pétur Hreinsson
peturhreins@mbl.is
Lýsi hf. bættist nýlega í hluthafahóp fyrirtækisins Pure North Recycling
sem er eina fyrirtækið á landinu sem endurvinnur plast. Ásamt því að
endurvinna um 2.000 tonn af heyrúlluplasti á ári stefnir Pure North á
endurvinnslu fleiri plasttegunda. Það er ekki seinna vænna að mati
hluthafa fyrirtækisins en kolefnislosun frá sorpi er hlutfallslega talsvert
meiri hérlendis en í mörgum öðrum löndum og ógnar hreinleikaímynd
Íslands sem er útflutningsgreinum og ferðaþjónustunni svo mikilvæg.
„Við erum búin að markaðssetja Ísland sem þetta hreina
og fallega land. Það sem við erum kannski að vakna upp
við núna er að við þurfum að gera betur. Við höfum verið
töluvert miklir umhverfissóðar. Við höfum flutt út hráefni
sem auðveldlega er hægt að vinna hér. Við erum
í rauninni bara að bregðast við því,“ segir Sigurður