Náttúrufræðingurinn - 2018, Side 53

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
53
hár ás með klettum og brekkum og þar
finnst einnig votlendi. Land er einnig
talsvert fjölbreytt í Helleyjarhólma
sem er úr hrauni og yfirborð ójafnt. Í
Viðey í Þjórsá er líka nokkur breytileiki
og er þar að finna fjórar gerðir lands,
skóglendi, graslendi, mólendi og sand-
strönd.3 Breytileiki í Koðralækjarhólma
er sömuleiðis nokkur. Í öðrum hólmum
er land mun einsleitara. Hólminn í Eyja-
vatni á Auðkúluheiði er talsvert frá-
brugðinn öðrum hólmum að því leyti að
þar er allmikið votlendi sem heiðagæs
sækir mjög í til beitar.
Áburðaráhrif af völdum fugla virð-
ast misjöfn (1. tafla). Langmest eru þau
í hólmanum í Mjóavatni á Mosfells-
heiði þar sem mávar hafa sennilega haft
mest að segja. Þau eru einnig töluverð
í Foxufellshólma í Hítarvatni. Í hólm-
anum í Bugavatni eru nokkur áburðar-
áhrif en þar verpa bæði heiðagæs og
svartbakur. Áhrif fugla eru einnig
greinileg í hólmanum í Vestara Frið-
mundarvatni á Auðkúluheiði og er þar
talsvert andavarp. Áhrif eru sömuleiðis
nokkur en staðbundin í Bláfellshólma
(heiðagæsir). Í öðrum hólmum eru
áburðaráhrif frekar lítil. Í hólmanum
í Eyjavatni verpa endur, heiðagæs og
kría en áburðaráhrif eru þó takmörkuð.
Í flestum hálendari hólmanna gætir
áhrifa fugla að því leyti að á hábungu
þeirra flestra er fuglaþúfa.
Öllum hólmunum er það sameigin-
legt að þeir eru beitarfriðaðir frá nátt-
úrunnar hendi þótt búfé hafi trúlega
komist í einhverja þeirra í aldanna rás.3
Reikna má með að bein áhrif búfjár og
manna á gróður hafi yfirleitt verið lítil.
AÐFERÐIR
Bláfellshólmi
Gróður í Bláfellshólma var fyrst
kannaður 26. júlí 1992 en þá fór annar
höfundur þessarar greinar (S.H.M.)
út í hólmann. Í hólmanum er mik-
ill munur á gróðri. Vestast er lítill en
nokkuð gróskulegur birkiskógarlundur
á allþykkum áfoksjarðvegi í skjólsælum
hvammi sem snýr mót suðri. Annars
staðar er land áveðra, jarðvegur mun
þynnri og gróður rýrari. Því var ákveðið
að skrá gróður í hólmanum í tvennu
lagi, annars vegar í birkiskóginum og
nágrenni hans (svæði I) og hins vegar í
austurhluta hólmans (svæði II). Þar er
einkum grámosaþemba með lynggróðri
í lægðum en einnig melar og klappar-
svæði (4. mynd). Skráðar voru tegundir
æðplantna og teknar ljósmyndir. Birkið
í skóginum er mótað af vindi og snjó-
þyngslum og hallast flest tré mjög
undan brekku til suðurs. Til þess að fá
hugmynd um stærð trjáa voru valin örfá
hinna stærstu og mæld mesta lengd
þeirra og ummál stofna þar sem þeir
voru sverastir. Á nokkrum stöðum var
hæð blaðkrónu einnig mæld lóðrétt frá
jarðvegsyfirborði.
4. mynd. Gróðurkort af Bláfellshólma teiknað á mynd frá 2004 frá Loftmyndum ehf. Skipting í gróðurfélög og landgerðir miðast við gróðurlykil
Steindórs Steindórssonar.24 A3 mosi með stinnastör og smárunnum, B1 krækilyng-fjalldrapi-bláberjalyng, B4 beitilyng-krækilyng-bláberjalyng,
B7 bláberjalyng-krækilyng-víðir, C5 ilmbjörk, T2 hrossanál-starir-grös, O óþekkt, me melar, kl klappir, ey eyrar, av vatn, x gróðurþekja að
meðaltali 75%, b grjót á yfirborði. Svæðin þrjú (I–III) þar sem tegundir voru skráðar eru afmörkuð með svörtum línum. – Vegetation map of
the island Bláfellshólmi based on an aerial photograph from Loftmyndir ehf, taken 2004. Vegetation and land types classes are from Steindór
Steindórsson.24 A3 mosses with Carex bigelowii and dwarf shrubs, B1 Empetrum nigrum-Betula nana-Vaccinium uliginosum, B4 Calluna vulgar-
is-Empetrum nigrum-Vaccinium uliginosum, B7 Vaccinium uliginosum-Empetrum nigrum-Salix sp., C5 Betula pubescens, T2 Juncus arcticus-
-sedges-grasses, O unknown, me gravelly flats, k cliffs, ey well drained riverwash, av water, x average 75% vegetation cover, b large rocks in
vegetation, Ógreint unspecified. The areas (I–III) where species were recorded are marked with black lines.