Náttúrufræðingurinn - 2018, Qupperneq 76

Náttúrufræðingurinn
76
mælis“ Surtseyjargossins 2013 haldin í Reykjavík hátíðarráð-
stefna á vegum Surtseyjarfélagsins þar sem flutt voru mörg
yfirlitserindi og ágrip prentuð í veglegu ráðstefnuriti31 – og
átti Sveinn aðild að fjórum þeirra.
Fjórða stórverkefni Sveins (eftir nútímamyndanir
Reykjanesskaga, Suðurlandsgosbeltis og Surtseyjar) var kort-
lagning og könnun ísaldargosmyndana á Vesturgosbeltinu.
Árið 2000 var Sveinn meðhöfundur skýrslu um þyngdarmæl-
ingar á hraunum og móbergsmyndunum sunnan Langjökuls32
og sama ár meðhöfundur greinar33 og tveggja ráðstefnuá-
gripa34,35 um samspil elds og ísa á Jörðu og á reikistjörnunni
Mars. Næstu tvö ár birtust fimm ráðstefnuágrip um bergefna-
fræði, aldursgreiningar, samsætumælingar, þyngdarmælingar
og samspil elds og íss á rekbeltinu sunnan Langjökuls, og loks
tvær greinar 2012 um þetta efni, í Náttúrufræðingnum36 og
Bulletin of Volcanology.37 Um „berg og bergraðir“ og um „Vest-
urgosbeltið“ skrifaði Sveinn kafla í hið mikla rit Náttúruvá á
Íslandi sem út kom 2013.38
Fimmta langtímaverkefni Sveins, efna- og steindasamsetn-
ing útfellinga á kólnandi hraunum, hófst 1992 með grein í
Surtsey Research Progress Report,39 en í því riti birti hann alls
13 greinar um dagana. Sú grein fjallaði um útfellingar í Surtsey,
en síðar fylgdu greinar og ráðstefnuágrip (2008–2014) um út-
fellingar í hraunum Eldfells 1973 og Heklu 1991. Auk þess að
safna sýnunum var Sveinn löngum stundum í Kaupmanna-
höfn við röntgengreiningar á þeim; áður óþekktum steindum
var lýst og þær nefndar: eldfellít (2009), heklaít (2010), jak-
obssonít (2012), leonardsenít (2013) og oskarssonít (2014).
Sveinn Jakobsson var í áratugi stundakennari við Háskóla
Íslands. Þar skipulagði hann og kenndi námskeiðið Svæða-
bergfræði sem í fyrstu fjallaði um storkuberg tiltekinna
svæða, hérlendis og erlendis, þeim sem dæmigerð þykja fyrir
tilteknar bergtegundir eða varpa ljósi á ákveðin bergfræðileg
ferli. Með tímanum jókst mikilvægi bergfræði Íslands í nám-
skeiðinu; Sveinn lagði áherslu á vönduð vinnubrögð, frá sýna-
töku til berglýsingar, sem og á túlkun efnagreininga og stein-
dafylkja; öðrum þræði má líta á greinaflokkinn „Íslenskar
bergtegundir“ I–V sem hann ritaði í Náttúrufræðinginn 1983–
85 sem eins konar forskrift fyrir nemendur að því hvernig
lýsa skal bergi. Aðrar greinar sem hann skrifaði um steina í
Náttúrufræðinginn og ýmsar útgáfur áhugamanna reyndust
stúdentum einnig vel.
Eins og fyrr sagði var Sveinn Jakobsson safnamaður góður,
klæddist yfirleitt hvítum sloppi á stofnuninni, vinnusamur,
vandvirkur og metnaðarfullur fyrir hönd Náttúrufræðistofn-
unar meðal rannsóknastofnana landsmanna í jarðvísindum.
Hann kom upp merkilegu steinasafni á starfsferli sínum á
stofnuninni, en skipuleg söfnun steinda og bergtegunda var
eitt af fyrstu verkum hans þar. Einlægur náttúruverndarsinni
var hann, áhugamaður um friðun svæða og jarðminja og
mikill áhuga- og baráttumaður fyrir náttúruminjasafni, sýn-
ingarsafni sem veitti sem gleggst yfirlit um náttúru Íslands.
Upp úr 1990, þegar enn einu sinni virtist nokkuð rofa til með
þetta gamla og eilífa baráttumál íslenskra náttúrufræðinga,
frá Jónasi Hallgrímssyni,40 Sigurði Guðmundssyni málara og
Benedikt Gröndal til vorra daga, var Sveinn ötull í nefndar-
starfi um byggingu náttúruhúss í Reykjavík41 og fór meðal
annars við þriðja mann í skoðunarferð um náttúrufræði- og
Sveinn á gjóskuhaug Surtseyjar 2008. Eftir að gosinu lauk 1967 var Sveinn kjölfestan í jarðvísindalegum framhalds-
rannsóknum á eynni til dauðadags.  Ljósm. Lovísa Ásbjörnsdóttir.