Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.04.2017, Síða 7

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í apríl 2017
http://www.ætt.is aett@aett.is7
sem tekin er í þeim gamla garði í Laugarnesinu. Árið
áður hafði annar franskur sjómaður látist úr bólu 23.
apríl, einnig hann var jarðaður strax daginn eftir.
Holdsveikraspítalinn
Holdsveikraspítalinn var gjöf dönsku þjóðarinnar til
Íslendinga að frumkvæði dönsku Oddfellowreglunnar.
Hann var reistur í nafni vináttu, kærleika og sannleika
og vígður 27. júlí 1898. Byggingin var úr timbri á
tveim hæðum um 2000 m² að stærð. Spítalinn var
þá stærsta hús sem hafði verið reist á Íslandi. Hann
var starfræktur til ársins 1940, er hann var fluttur í
Kópavog. Spítalinn var gerður fyrir 60 sjúkrarúm,
en talið er að um aldamótin 1900 hafi verið um 237
holdsveikir menn á Íslandi. Þegar holdsveikum fækk-
aði var hluti byggingarinnar tekinn til annarra nota.
Þegar spítalinn var fluttur lagði breski herinn
bygginguna undir sig og síðar sá bandaríski. Spítalinn
brann til kaldra kola 7. apríl árið 1943. Einu menj-
arnar um brunann er skjöldur sem festur var yfir
aðalinngangi spítalans. Hann er varðveittur hjá
Oddfellowreglunni.
Hjáleigurnar
Fjórar hjáleigur fylgdu lengi Laugarnesi: Norðurkot,
Suðurkot, Barnhóll og nafnlaus hjáleiga austan við
bæinn. Suðurkot var niður við sjóinn, beint vestur
af síðasta bæjarstæðinu, Suðurkotsvörin er nokkru
sunnan við Suðurkotið. Suðurkot var einnig kall-
að Naustakot. Norðurkot var norðvestur af síðasta
bæjarstæðinu og Norðurkotsvörin þar rétt austan
við. Norðurkot var einnig kallað Sjávarhólar. Hverri
hjáleigu fylgdi 1 kúgildi. Landskuld eftir hvert þeirra
var 40 álnir. Allar þessar hjáleigur voru enn byggðar
1801, en 1835 eru þær komnar í eyði og munu ekki
hafa byggst eftir það.
Við manntalið 1762 er tvíbýli í Laugarnesi og
heimilisfólk alls 14 á báðum búum. Árið 1784 er enn
tvíbýli í Laugarnesi. Heimilismenn eru þá 15 alls. Við
manntalið 1801 er þar einnig tvíbýli og heimilisfólk
alls 17. 1847 er Laugarnes sem fyrr talið 20 hundruð
að dýrleika, en 1861 var það 31,3 hundruð. Síðasti
torfbærinn í Laugarnesi var rifinn 1885. Hann mun
hafa staðið þar sem gamla kirkjan var, eða litlu ofar.
Enn sér greinilega móta fyrir kirkjugarðinum.
Sameigendur
Eftir að biskup flutti frá Laugarnesi 1856 var
Laugarnesjörðin seld félaginu ,,Sameigendur
Lauganess“ en það réði til sín ábúanda sem sá um
að reka jörðina, leigja hagagöngu og selja hey til
skepnueigenda í Reykjavík auk þess að selja mó úr
Laugamýri og Kirkjumýri. Jörðin varð síðan eign
Reykjavíkurbæjar 1885.
Síðustu ábúendur Laugarnesjarðarinnar voru
hjónin Þorgrímur Jónsson söðlasmiður og Ingibjörg
Kristjánsdóttir sem fluttu að Laugarnesi 1915 með stór-
an barnahóp. Þau sáu um rekstur á jörðinni og leigu á
hagabeit fyrir bæjabúa. 1948 flutti Sigurður Ólafsson
Holdsveikraspítalinn var reistur árið 1898. Hann var gjöf dönsku þjóðarinnar til Íslendinga að frumkvæði dönsku
Oddfellowreglunnar. Líkan smíðað af Agli Strange eftir vinnuteikningum Gunnars M Theodórssonar.
Í Laugarnesi hefur trúlega staðið bær allt frá landnáms-
öld. Bæjarhóllinn er hár og mjög greinilegur. Síðasti
bærinn var rifinn árið 1987. Þar bjuggu, á fjórða áratug,
Sigurður Ólafsson, söngvari og hestamaður og kona
hans Inga Valfríður Einarsdóttir ásamt börnum sínum.
Þar á undan bjó í Laugarnesi Þorgrímur Jónsson söðla-
smiður og kona hans Ingibjörg Þóra Kristjánsdóttir
með stóran barnahóp. Ljósmynd Gunnar Svanberg 1952.