Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.04.2017, Page 13

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í apríl 2017
http://www.ætt.is aett@aett.is13
rúmlega sjötugur, en Helga varð fjörgömul, dó
rúmlega níræð. Hún tók við búsforræði Gísla biskups
sonar síns í Skálholti við andlát tengdadóttur sinnar,
og var þar uns Gísli féll frá árið 1638. Sagan segir að
Gísli hafi, eins og móðir hans, verið mjög aðhalds-
samur og mun í sinni tíð hafa rekið fjölda manns
frá Skálholtsstað, þar á meðal bæði börn og gam-
almenni.
Oddur biskup mun hafa tekið broti steinbog-
ans mjög illa, enda ótrúlegt að brytinn hafi ráðist til
atlögu án þess að það væri með vitund og vilja bisk-
upsfrúarinnar. Biskupinn óttaðist hefnd guðs og Jón
Halldórsson tilgreinir sérstaklega, eins og áður sagði,
að Margrét dóttir þeirra hafi verið afmynduð í andliti
og Eiríkur sonur þeirra hafi þótt vitgrannur, og hafði
viðurnefnið „sá heimski“. Það var sagt stafa af því að
hann vildi ekki læra til prests. Til eru margar sögur um
fávitaskap Eiríks og er þá iðulega nefnt að það hafi
stafað af ódæði móðurinnar. Hann var þó ekki ver viti
borinn en það að hann eignaðist konu, og þær tvær, en
sagan segir að faðir hans hafi séð fyrir því. Dóttirin
Margrét þótti skapmikil og yfirgangssöm. Hvort sem
það var af útlitinu, skaplyndinu eða einhverju öðru,
þá var hún alla tíð einhleyp. „Hafði valbrá á annari
kinn, giftist ekki“, segir Espólín um Margréti. Hún
var trúlofuð sr. Þórði Jónssyni í Hítardal, frænda
Jóns Halldórssonar, „dróst þó sundur, því að leyf-
isbréfi frá konungi seinkaði“ segir Jón Halldórsson.
Dóttir Þórðar Jónssonar var Guðríður sem giftist Jóni
Vigfússyni, „Bauka-Jóni“, Hólabiskupi.
Margrét var með efnuðustu konum landsins á
sinni tíð. Meðal jarða hennar voru Oddgeirshólar og
Öndverðarnes í Grímsnesi, þar sem hún bjó, en þar
var hálfkirkja. Sem dæmi um ráðríki hennar, þá var
kirkjustaðurinn Snæfoksstaðir, sem er næsti bær við
Öndverðarnes, í auðn um tíma vegna yfirgangs og
ráðríkis Margrétar. Hún átti í svo miklum deilum við
prestana á Snæfoksstöðum að þeir héldust þar ekki
við.
Það má einnig, ef vill, líta á það sem straff guðs að
Gísli sonur biskupshjónanna, Odds og Helgu, var mjög
drykkfelldur, eftir því sem Jón Halldórsson í Hítardal
segir. Þegar Gísli, árið 1631, siglir til Danmerkur til að
taka við biskupsembættinu, eftir lát föður síns, er hann
undir eftirliti Ketils Jörundssonar heyrara í Skálholti.
Ástæðan mun hafa verið sú að Helga, móðir hans,
treysti Katli best til að hafa eftirlit með drykkju son-
arins. Gísli varð heldur ekki langlífur, hvort sem það
var drykkjunni eða öðru að kenna, því hann lést árið
1638 aðeins 45 ára gamall. Jón Halldórsson nefnir hins
Skálholt. Oddur Einarsson var biskup í Skálholti 1589 til 1630. Á harðindaárunum upp úr 1600 var mikil ásókn flökku-
lýðs og fátæklinga að Skáholti. Nýttu þeir sér steinbogann yfir Brúarána. Málverk eftir Svein Þórarinsson, málað 1946,
í eigu Menntaskólans í Reykjavík.