Morgunblaðið - 31.01.2019, Qupperneq 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. JANÚAR 2019
rauðlauk og chili, kórónaður með kókós-
eftir hátíðarmatinn.
gottimatinn.is. Uppskriftavefurinn er jafn
aðgengilegur í tölvunni, spjaldtölvunni og
snjallsímanum.
Hollustan hefst á gottimatinn.is
ferskur
fiskréttur
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Ýmis tormerki eru á ræktun hárra
pálma af suðrænum uppruna í gler-
hólkum í Vogabyggð, að mati Guð-
ríðar Helgadóttur, garðyrkjufræð-
ings við Garð-
yrkjuskóla LbhÍ
á Reykjum. Há-
vaxnir pálmar séu
hitakærir og það
geti verið snúið að
halda hita- og
rakastigi réttu
inni í svona litlu
rými allt árið, við
íslenskar veður-
aðstæður.
Guðríður segir
að samkvæmt myndum af verðlauna-
tillögunni á útilistaverki í Vogabyggð
sýnist sér að miðað sé við kókos- eða
döðlupálma í turnlaga gróðurhúsum
eða hólkum. Tré með háum stofni og
laufblöðum efst á stofninum, sem
verði 5-7 metra há, jafnvel hærri.
Þá veltir maður
fyrir sér kostnaði
„Þarna þyrfti að setja mikinn hita
inn í tiltölulega lítið loftrými til að
vega á móti vindáhrifum, kulda og
frosti fyrir utan. Mikill hiti kallar
jafnframt á að plönturnar hafi greið-
an aðgang að vatni og við hátt raka-
stig myndast móða inni á glerinu og
nauðsynlegt að bregðast við því.
Af myndum að dæma eru turnarn-
ir líka það háir að það er spurning
hvernig þeir standast veðurhaminn í
Vogahverfinu. Svo þarf að huga að
lýsingu fyrir plönturnar því mikið
myrkur yfir háveturinn er ekki
draumastaða fyrir plönturnar,“ segir
Guðríður.
-En er þetta hægt?
„Ég er bjartsýn að eðlisfari, en
mér finnst þetta geta orðið ansi flók-
ið í framkvæmd. Þetta þyrfti alla
vega mjög góða tæknilega úfærslu
og vöktun til að geta gengið upp. Þá
veltir maður fyrir sér kostnaði. Ef
ætlunin er að hafa svona turna mætti
kannski velja kuldaþolnari tegundir
pálma, sem þurfa ekki eins mikinn
hita yfir veturinn,“ segir Guðríður.
Rækta minni pálmatré
Hún segir að í Garðyrkjuskóla
LbhÍ hafi minni pálmatré lengi verið
ræktuð. Þau verði ekki nema rúmir
tveir metrar á hæð og húsrýmið leyfi
ekki mikið hærri pálma. Nú séu
döðlupálmar í uppeldi, en þeir verði
felldir þegar þeir hafi náð þeirri hæð
sem húsið leyfi.
Ekki sé óalgengt að fólk sé með
lágvaxnari pálmategundir, eins og
drekakylfurót, Cordyline australis, í
görðum sínum, en þá þurfi yfirleitt
að flytja í hús yfir vetrartímann og
halda í 5-6 gráðum og frostlausri
jörð.
Á heimasíðu borgarinnar er sagt
frá verðlaunasamkeppninni og til-
lögu þýska listamannsins Karin
Sander, sem bar sigur úr býtum. Þar
segir að í deiliskipulagi Vogabyggðar
komi fram að listaverk skuli vera
hluti af heildarhönnun almennings-
rýma í hverfinu. Fjárhæð sem verja
eigi til kaupa á listaverki eða lista-
verkum nemi 140 milljónum króna
og sé verkefnið kostað sameiginlega
af Reykjavíkurborg og lóðaeigend-
um í Vogabyggð.
Skjóta rótum í köldu
og hrjóstrugu landi
Í umsögn dómnefndar segir:
„Tillagan er óvænt, skemmtileg og
djörf. Pálmatrjám er komið fyrir í
tveimur sívölum, turnlaga gróður-
húsum sem sett eru niður við jaðar
miðlægs torgs við bakka Ketilbjarn-
arsíkis. Frá þeim stafar hlýja og ljós.
Pálmatré bera með sér andblæ suð-
rænna landa, eins og höfundur tillög-
unnar bendir á. Þau eru tákn heitra
og framandi staða og menningar og
fela um leið í sér minni um útópíu þar
sem paradísarástand ríkir. Hér
skjóta þau rótum í köldu og hrjóstr-
ugu landi – rétt eins og fólk frá fram-
andi slóðum sem hefur sest hér að.“
Í gróðurhúsunum megi lesa tíma
því íbúarnir geti fylgst með trjánum
vaxa frá því að vera lítil og þar til þau
verði stór og beri ávexti. Tillagan
gerir ráð fyrir að hægt verði að
skipta pálmatrjánum út fyrir önnur
tré, til að mynda japönsk kirsu-
berjatré, eftir 10 til 15 ár óski íbú-
arnir þess. Það er kostur að íbúarnir
öðlist þannig beina hlutdeild í þróun
verksins, segir í umsögninni.
„Flókið í framkvæmd“
 Ýmis tormerki eru á ræktun hárra pálma af suðrænum uppruna í glerhólkum
í Vogabyggð, að mati garðyrkjufræðings  140 milljónir króna í listaverk
Ljósmynd/Bandaríkjaher
Við braggana Járngerðir pálmarnir hafa eflaust yljað bandarískum hermönnum í Nauthólsvík á stríðsárunum.
Drekakylfurót Plöntuna er allvíða
að finna hér og hefur m.a. blómstr-
að í Grasagarðinum í Reykjavík.
Guðríður
Helgadóttir
Tekjur Reykjavíkurborgar af upp-
byggingunni í Vogahverfi munu
greiða kostnað við innviði, segir í til-
kynningu frá borginni, þar með talin
valin útilistaverk sem eru um 1% af
heildarkostnaðinum. Í kostnaðar-
áætlun fyrir pálmatrén er gert ráð
fyrir að tvö tré kosti um 1,5 milljón en
hvort gróðurhús utan um þau um 43
milljónir króna.
„Alls er áætlað að Reykjavíkur-
borg fái tæpa sex milljarða í bygging-
arréttar- og gatnagerðargjöld vegna
uppbyggingarinnar og verða þær
tekjur notaðar til að fjármagna alla
innviði hverfisins eins og götur, lagn-
ir, torg, lýsingu, gróður, skóla, leik-
skóla – og listaverk sem lóðarhafar
greiða að jöfnum hluta á móti
Reykjavíkurborg samkvæmt samn-
ingum,“ segir í fréttatilkynningu
borgarinnar.
Þar segir einnig að í samþykktum
samningsmarkmiðum borgarinnar á
nýbyggingarsvæðum sé ákvæði um
að list í almenningsrýmum skuli fjár-
mögnuð af lóðarhöfum.
„Er samið við hvern og einn lóðar-
hafa um hversu hátt hlutfall þeir
greiði til slíkra verka, aldrei minna en
50% og er fjármagnið eyrnamerkt
listaverkum á svæðinu.“ mhj@mbl.is
Greitt með
tekjum af
uppbyggingu
 Valin útilistaverk
1% af heildarkostnaði
Pálmar Áætlað er pálmatrén muni líta
svona út í Vogabyggðinni í Reykjavík.
Fulltrúar minnihlutans í borgar-
stjórn hafa gagnrýnt pálmatrén og
kostnaðinn við þau. „Dönsk strá og
pálmatré. Allt fyrir borgarfé,“ ritaði
Eyþór Arnalds, Sjálfstæðisflokki, á
Facebook-síðu sína.
„Ég held að margir efnaminni
borgarbúar þrái að búa á hlýjum,
öruggum stað, í stað þess að sjá rán-
dýrar áminningar um suðræna og
hlýja stemningu. Stemningu sem
þeir geta svo aldrei komist í því þeir
hafa aldrei efni á því að komast til
sólarlanda,“ skrifaði Sanna Magda-
lena Mörtudóttir, Sósíalistaflokki,
m.a. á sinni Facebook-síðu.
Gagnrýna
kostnaðinn
Áður hafa myndarleg pálmatré verið sett upp hérlendis, til að gleðja
heimamenn, gesti og gangandi. Þannig voru tveir járngerðir pálmar settir
upp við búðir Bandaríkjamanna í Nauthólsvík á stríðsárunum eins og sjá
má á myndinni að ofan, en myndina, sem tekin var haustið 1942, er m.a.
að finna á heimasíðu um hernám Íslands í síðari heimsstyrjöldinni, fbi.is.
Frá pálmunum er sagt í bókinni Ísland í hers höndum. Myndir úr stríði
1940-1945 eftir Þór Whitehead. Þar segir: „Á „pálmaströnd“ bandarísku
flotaflugstöðvarinnar við Nauthólsvík, Camp Kwitcherbelliakin (Ekkert
væl). Járngerðir pálmar og heiti stöðvarinnar voru dæmi um kímnigáfu
stöðvarstjórans, Daniels V. Gallerys, sem stjórnaði af hörku, en bjó vel að
mönnum sínum. Frægir gestir voru áfjáðir í myndatökur við pálmana úti
fyrir foringjaklúbbnum.“
Kímnigáfa stöðvarstjórans
JÁRNGERÐIR PÁLMAR VIÐ BRAGGANA Í NAUTHÓLSVÍK