Morgunblaðið - 23.02.2019, Side 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. FEBRÚAR 2019
Við Háteig Á suðvesturjaðri Rauðarárholts í Reykjavík stóð forðum erfðafestubýlið Háteigur. Þar er nú borgarbyggð með fjölbreytilegu mannlífi og almenningssamgöngum.
Hari
Á samráðsgátt
stjórnvalda hefur verið
birt frumvarp sem
kveður á um afnám
hinnar svokölluðu
frystiskyldu á m.a.
kjöti sem flutt er til Ís-
lands frá Evrópska
efnahagssvæðinu. Með
frumvarpinu er brugð-
ist við dómum EFTA-
dómstólsins og Hæsta-
réttar Íslands sem hafa komist að
þeirri niðurstöðu að leyfisveitinga-
kerfið og þar með frystiskyldan sé
brot á skuldbindingum Íslands sam-
kvæmt EES-samningnum. Skuld-
bindinguna má rekja til ákvarðana
sem íslensk stjórnvöld tóku á ár-
unum 2005-2009. Jafnframt hefur
ótakmörkuð skaðabótaskylda ís-
lenska ríkisins verið staðfest.
Markmið frumvarpsins er skýrt.
Íslensk stjórnvöld ætla að standa við
alþjóðlegar skuldbindingar sem Ís-
land hefur undirgengist og tryggja
þannig stöðu landsins á innri mark-
aði EES-svæðisins. Samhliða er ör-
yggi matvæla og vernd búfjárstofna
treyst enn frekar auk þess sem grip-
ið er til aðgerða til að bæta sam-
keppnisstöðu innlendrar matvæla-
framleiðslu.
Skuldbinding frá 2009
Árið 2005 samþykktu íslensk
stjórnvöld að hefja viðræður um
upptöku matvælalöggjafar Evrópu-
sambandsins í EES-samninginn.
Skilyrði Evrópusambandsins fyrir
þeim viðræðum var að frystiskyldan
yrði felld niður en af hálfu Íslands
var eingöngu sett skilyrði um að Ís-
land myndi ekki gefa eftir bann við
innflutningi lifandi dýra. Í júní 2006
samþykkti ríkis-
stjórnin drög að sam-
komulagi um upptöku
matvælalöggjafarinnar
í EES-samninginn þar
sem m.a. var gert ráð
fyrir að frystiskyldan
yrði felld niður. Sam-
komulagið var síðan
endanlega staðfest árið
2007 með fyrirvara um
samþykki Alþingis.
Sú staðfesting lá fyr-
ir í desember 2009 þeg-
ar Alþingi samþykkti
frumvarp þáverandi sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra sem fól í
sér innleiðingu á matvælalöggjöf
ESB í íslensk lög. Með þeirri löggjöf
var endanlega staðfest sú skuldbind-
ing Alþingis að afnema bæri fryst-
iskylduna en þrátt fyrir það var lög-
um ekki breytt til samræmis við þá
skuldbindingu. Eins og lesa má úr
dómum Hæstaréttar Íslands og
EFTA-dómstólsins er þetta tíma-
punkturinn sem Ísland missti for-
ræði á því hvort frystiskyldunni yrði
viðhaldið eða ekki. Skuldbindingin lá
fyrir og málinu lokið.
Umfangsmikil aðgerðaáætlun
Undanfarið ár hefur verið í for-
gangi í mínu ráðuneyti að bregðast
við niðurstöðu dómstóla í málinu.
Það er algjörlega skýrt að þetta mál
snýst ekki einungis um að fram-
fylgja niðurstöðu dómstóla heldur
ekki síður að móta umfangsmikla og
nauðsynlega aðgerðaáætlun sem
gengur eins langt til að tryggja öfl-
ugar varnir fyrir öryggi matvæla og
búfjárstofna og unnt er. Jafnframt
séu undirbúnar aðgerðir til að bæta
samkeppnisstöðu innlendrar mat-
vælaframleiðslu. Nú liggur sú áætl-
un fyrir en hluti þeirra aðgerða snýr
beint að afnámi frystiskyldunnar en
öðrum er með almennum hætti ætl-
að að stuðla að fyrrgreindum mark-
miðum.
Lýðheilsa og
vernd búfjárstofna
Fyrir liggur að krafan um fryst-
ingu kjöts hefur í för með sér tvo
meginkosti. Annars vegar getur 30
daga biðtími verið vörn gegn því að
sjúkdómur eða sýktar afurðir berist
hingað til lands, en ekki er kunnugt
um tilfelli hér á landi undanfarna
áratugi þar sem þessi frestur hefur
haft þýðingu. Við þessu er þó brugð-
ist í frumvarpinu með tilteknum að-
gerðum. Hins vegar minnkar fryst-
ing magn kampýlóbakter í alifugla-
kjöti en hefur lítil áhrif á aðrar
sjúkdómsvaldandi örverur eða
sýklalyfjaónæmar bakteríur. Rétt er
að fjalla nánar um þetta atriði enda
um að ræða stærstu áskorun sem við
okkur hefur blasað í undirbúningi
þessa máls.
Ísland býr við þá öfundsverðu
stöðu að tíðni kampýlóbaktersýk-
inga er sú lægsta í Evrópu. Ástæðan
er sú að við erum með mjög öflugt
eftirlit með innlendri framleiðslu ali-
fuglakjöts. Í mínum huga kemur
ekki til greina við þessar breytingar
að fórna þessari stöðu með því að
gera minni kröfur til innflutts ali-
fuglakjöts. Því er í frumvarpinu gerð
sú krafa að innflutt alifuglakjöt full-
nægi sömu kröfum og gerðar hafa
verið til innlendrar framleiðslu und-
anfarna tvo áratugi. Þannig verður
sterk staða Íslands þegar kemur að
vörnum gegn kampýlóbakter-
sýkingum tryggð. Skilaboðin eru því
skýr; íslensk stjórnvöld ætla með
þessum nauðsynlegu breytingum að
standa vörð um sterka stöðu Íslands
þegar kemur að vörnum gegn kam-
pýlóbakter-sýkingum. Þessi ráð-
stöfun mun hins vegar kalla á samtal
við Evrópusambandið en í þeim við-
ræðum verður enginn afsláttur gef-
inn af þessari afdráttarlausu stefnu
stjórnvalda.
Bætt samkeppnisstaða
Veigamikill hluti þeirrar 12 liða
aðgerðaáætlunar sem nú hefur verið
kynnt snýr að því að bæta sam-
keppnisstöðu innlendrar matvæla-
framleiðslu. Þannig má nefna að á
næstunni skilar starfshópur um gerð
innkaupastefnu opinberra aðila á
matvælum niðurstöðum sínum. Þá
er í gangi átak um betri merkingar
matvæla, m.a. um bættar uppruna-
merkingar auk þess sem unnið er að
mótun matvælastefnu fyrir Ísland.
Loks má nefna að fyrirhugað er að
setja á fót sérstakan matvælasjóð
með áherslu á eflingu nýsköpunar í
innlendri matvælaframleiðslu. Ég er
sannfærður um að í þessu felast
gríðarleg sóknarfæri fyrir íslenskan
landbúnað.
Hvað er í húfi?
Því er stundum fleygt fram í um-
ræðu um þetta mál að íslensk stjórn-
völd ættu, í stað þess að bregðast við
fyrrgreindum dómum, þvert á móti
að herða frekar löggjöf á innfluttum
matvælum eða jafnvel stöðva allan
slíkan innflutning.
Í því samhengi er rétt að rifja upp
að þær reglur, sem deilt var um fyrir
Hæstarétti og EFTA-dómstólnum,
tryggja að flytja megi út íslenskar
landbúnaðar- og sjávarafurðir án
kostnaðarsams og tímafreks eftirlits
á viðtökustað. Í því felast gríðarlega
miklir þjóðhagslegir hagsmunir fyr-
ir íslenskt samfélag að staða Íslands
sem hluti af hinum innri markaði
EES sé tryggð, m.a. fyrir útflutning
á íslenskum búvörum. Þá tryggingu
höfum við ekki nema að við bregð-
umst með fullnægjandi hætti við
þeim dómum sem nú liggja fyrir.
Áskorun
Yfirlýsing stjórnar Bænda-
samtaka Íslands við því frumvarpi
sem nú hefur verið birt er efni í sjálf-
stæða grein. Þar er m.a. lýst yfir
vonbrigðum með að undirritaður
„skuli gefast upp í baráttunni“.
Framlag forystu bænda til þeirrar
umræðu sem fram undan er virðist
því ætla að vera að gera þann ráð-
herra sem hefur það hlutverk að
framfylgja dómum Hæstaréttar og
EFTA-dómstólsins að blóraböggli.
Saka hann um uppgjöf fyrir að ætla
að framfylgja 10 ára gamalli skuld-
bindingu Alþingis Íslendinga.
Þrátt fyrir þetta frumhlaup skora
ég á forystu bænda að beita sér fyrir
því að sú umræða sem fram undan
er sé byggð á réttum upplýsingum
en ekki tilfinningum. Jafnframt að
taka þátt í þeirri baráttu sem fram
undan er. Taka þátt í því að samein-
ast um öflugar varnir til hagsbóta
fyrir íslenskt samfélag. Taka þátt í
því að draga fram óumdeilda kosti
innlendrar matvælaframleiðslu um-
fram það sem innflutt er og stuðla
þannig að því að íslenskar vörur
verði fyrsti kostur allra neytenda.
Við snúum þannig vörn í sókn. Ég er
sannfærður um að með samstilltu
átaki stjórnvalda og bænda mun
þetta takast.
Eftir Kristján Þór
Júlíusson » „… stuðla þannig að
því að íslenskar
vörur verði fyrsti kostur
allra neytenda. Við snú-
um þannig vörn í sókn.“
Kristján Þór Júlíusson
Höfundur er sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra.
Sókn er besta vörnin