Morgunblaðið - 07.03.2019, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. MARS 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Tíðni mislingahefur fariðvaxandi í
heiminum und-
anfarið. Í fyrra
hafði tilfellum
fjölgað í 95 löndum
miðað við árið á
undan. Tilfellum
fjölgaði um næstum 50% 2018
og létu um 136 þúsund manns
lífið vegna sjúkdómsins.
Mislinga hefur einnig orðið
vart hér og nú er mikill við-
búnaður vegna fjögurra til-
fella, sem vitað er um og hafa
fleiri ekki greinst með sjúk-
dóminn hér síðan 1977 eins og
fram kemur á blaðsíðu 10 í
Morgunblaðinu í dag. Vitað er
að fyrsta smitið átti sér stað
erlendis og hinir þrír hafi
smitast í flugvél í innanlands-
flugi um miðjan febrúar.
Í umfjölluninni kemur fram
að þessar fréttir af misl-
ingasmiti hér hafi valdið mik-
illi ásókn í bólusetningar og
bóluefni sé brátt á þrotum í
landinu. Segir Þórólfur
Guðnason, sóttvarnalæknir
hjá Embætti landlæknis, að
hér á landi hafi 90 til 95%
landsmanna fengið mislinga
eða verið bólusettir við þeim
og það sé undir 95% viðmiði
Alþjóðaheilbrigðisstofnunar-
innar (WHO). Sér hafi stund-
um liðið eins og hrópandanum
í eyðimörkinni í þessu máli, en
staðreyndin sé sú að fólk átti
sig ekki á því hvað sjúkdómar
á borð við mislinga geti verið
skaðlegir.
WHO rekur aukna út-
breiðslu mislinga meðal ann-
ars til tortryggni í garð bólu-
setninga. Hana má rekja til
þess að tímaritið Lancet birti
árið 1998 grein þar
sem því var haldið
fram að tengsl
væru á milli ein-
hverfu og bólu-
efnis gegn misl-
ingum, hettusótt
og rauðum hund-
um. Í ljós kom að
rannsóknin tók aðeins til 12
barna og niðurstöðurnar voru
falsaðar. Tímaritið dró grein-
ina til baka og höfundurinn
missti læknaleyfið.
Síðan hefur birst fjöldi
greina þar sem sýnt hefur ver-
ið fram á að engin tenging sé
milli bóluefnisins og ein-
hverfu. Nú síðast í gær þegar
tímaritið Annals of Internal
Medicine birti niðurstöður
umfangsmikillar danskrar
rannsóknar þar sem tekin eru
af öll tvímæli. Rannsóknin
náði til 650 þúsund danskra
barna og stóð í áratug. Borinn
var saman fjöldi barna, sem
greinst höfðu með einhverfu
og ýmist höfðu verið bólusett
eða ekki. Munurinn á tíðninni
var enginn. Í greininni um
rannsóknina er vísað í tíu aðr-
ar rannsóknir, þar af sex um
bóluefnið gegn mislingum,
hettusótt og rauðum hundum,
sem allar eiga það sammerkt
að hafa engin tengsl fundið
milli bólusetninga og ein-
hverfu.
Það er ótækt að útbreiðsla
bráðsmitandi og hættulegs
sjúkdóms á borð við mislinga
skuli fara vaxandi á ný. Bólu-
setningin gegn sjúkdómnum
er ódýr og það þarf að leggja
allt kapp á að bólusetja það
marga að viðmiði WHO verði
náð, á Íslandi sem annars
staðar.
Það er uggvænlegt
að tíðni bráðsmit-
andi og hættulegs
sjúkdóms eins og
mislinga fari vax-
andi í heiminum á ný}
Tíðni mislinga eykst
Margt er meðöðrum hætti
um þessar mundir
en tíðkast hefur og
æskilegt væri.
Borgarbúar hafa
til dæmis fengið að fylgjast
með því að tilteknir embætt-
ismenn borgarinnar veitist að
kjörnum fulltrúum borgarbúa
og tali til þeirra með þeim
hætti að augljóst er að emb-
ættismennirnir hafa skipað sér
í fylkingu og geta ekki notið
trausts allra borgarfulltrúa
eða borgarbúa.
Annað dæmi um undarlega
atburði hefur komið upp í
Seðlabankanum, þar sem
bankastjórinn er tekinn að
munnhöggvast við bankaráðs-
menn kjörna af Alþingi. Þær
deilur eru sérstakar, ekki síst í
ljósi þess að bankinn hefur
misstigið sig illi-
lega á undan-
förnum árum svo
ekki eru fordæmi
fyrir.
Í gær bættist
svo í gagnrýnina á Seðlabank-
ann þegar umboðsmaður Al-
þingis ræddi málefni hans við
þingnefnd. Var það samtal
bankanum ekki til fram-
dráttar. Í framhaldi af því
kvaddi þingmaður sér hljóðs
og taldi afsögn réttu við-
brögðin í bankanum. Nú væri
svo sem hægt af hálfu bankans
að bregðast við þessu með
þeim hætti að hasta á umboðs-
mann og þingmann. Það væri
svo sem í góðu samræmi við
fyrri viðbrögð og þróunina sem
orðið hefur hér á landi. Slíkt
væri þessari mikilvægu stofn-
un þó ekki til framdráttar.
Þögnin verður æ
vandfundnari, en er
oft gulls ígildi}
Undarleg þróun
S
tjórnvöld ætla sér og hafa skyldu til
þess að vinna að stöðugleika hér í
efnahagsmálum og við munum ekki
skilja Seðlabankann einan eftir í að
vinna að því hlutverki,“ sagði Bjarni
Benediktsson fjármálaráðherra skömmu fyrir
jól. Þessi yfirlýsing hefði ekki átt að koma nein-
um á óvart því að flestir stjórnmálamenn segj-
ast vilja stöðugleika.
Á árunum 1965-6 var mikill uppgangur á Ís-
landi. Ísland var í lífskjarasamanburði sagt
vera í fjórða sæti í heiminum. Þremur árum
seinna var landið komið aftur í kjallarann.
Bandaríkjadalur hafði hækkað úr 43 krónum í
88 á tæplega ári. Um mitt ár 2007 var gengi
dollars rúmlega 60 krónur. Hann kostaði 148
krónur í desember 2008. Hvar var stöðugleik-
inn þá?
Lífskjör á Íslandi eru núna með því besta sem þekkist í
heiminum. Almennt hefur þjóðin núna meira milli hand-
anna en oftast eða kannski alltaf áður. Lífaldur hefur líka
hækkað, húsnæði batnað, utanlandsferðum fjölgað og
fleiri Íslendingar eiga bíla en nokkru sinni fyrr. Þetta þýð-
ir auðvitað ekki að allir hafi það gott, en efnahagslegur
samanburður er okkur hagstæður í mars 2019. Hver verð-
ur staðan 2020? Það veit enginn.
Fyrirsögn greinarinnar er svar seðlabankastjóra Eng-
lands við því hvaða kostir fylgdu falli pundsins eftir Brexit.
Óstöðugleiki krónunnar hefur valdið fólki og fyr-
irtækjum á Íslandi miklu tjóni. Stöðugur gjaldmiðill og
lægra vaxtastig væri besta og varanlegasta kjarabótin
sem þjóðin ætti að sameinast um. Á tíunda
áratug síðustu aldar héldu ríkisstjórnir Davíðs
Oddssonar gengi krónunnar stöðugu árum
saman. Verðbólgan fór í 2% og hagur almenn-
ings batnaði. Opnun landsins með aðild að fjór-
frelsi Evrópusambandsins örvaði efnahagslífið
á sama tíma. Þeim ávinningi má ekki glutra
niður með óábyrgu lýðskrumi. Við höfum því
eftirsóknarverða reynslu af stöðugleika með
föstu gengi og opnu hagkerfi.
Í ágúst síðastliðnum skrifaði ég í pistli í
Mogganum: „Fyrir þá sem geta lagt eitthvað
fyrir er skynsamlegt að færa hluta af sínum
sparnaði í erlenda mynt. Gengi krónunnar fell-
ur fyrr eða síðar.“ Ég veit að nokkrir fylgdu
þessu ráði og hafa bætt sinn hag í krónum talið
um nálægt 12%. Krónan er enn völt, sveiflan
heldur áfram.
Óréttlætið er að margir eiga engan sparnað sem þeir
geta skipt í gjaldeyri. Fólkið sem sendir mánaðarlega
hluta af laununum heim til Póllands hefur enga vörn þegar
krónan fellur.
Lífskjör eru góð á Íslandi núna, þrátt fyrir óstöðugleik-
ann, ekki vegna hans. Danir hafa haldið sér við toppinn í
áratugi með stöðugri mynt, meðan Íslendingar fara upp
og niður milli deilda. Sagt er að það eina sem þurfi til þess
að vernda stöðugleikann sé góð hagstjórn. Umorðum því
orð skáldsins og spyrjum: „Hvenær koma, kæri minn,
hagstjórnin góða og stöðugleikinn?“
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Gengisfelling gerir alla fátækari
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Mikilvægt er að sjúkra-bílafloti landsins séendurnýjaður reglu-lega, að mati þeirra sem
koma að sjúkraflutningum. Nýir
sjúkrabílar hafa ekki komið síðan í
janúar 2016. Tilboð í útboði Ríkis-
kaupa vegna kaupa á 25 nýjum
sjúkrabílum verða opnuð 14. mars
eftir ítrekaðar frestanir.
Rauði krossinn (RKÍ) skrifaði
rekstraraðilum sjúkrabíla á landinu
4. mars um stöðuna varðandi endur-
nýjun sjúkrabílanna. Samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins kemur
þar m.a. fram að búið væri að kaupa
minnst 37 sjúkra-
bíla ef samningur
RKÍ og ríkisins,
sem var handsal-
aður fyrir rúmum
tveimur árum,
hefði komist í
framkvæmd.
Endurnýjun bíla-
flotans hafi verið í
biðstöðu í nærri
þrjú ár og er töfin
skrifuð á stjórn-
völd. Fjármunir til endurnýjunar
sjúkrabílaflotans séu til en samn-
ingur um endurnýjunina liggi ekki
fyrir.
RKÍ hefur séð um fjármögnun
og rekstur sjúkrabíla í landinu í yfir
90 ár og notið við það stuðnings sjálf-
boðaliða og almennings. Undanfarin
20 ár hefur rekstur sjúkrabílanna
verið í samvinnu við stjórnvöld sem
einnig hafa lagt fram fé. Þegar sam-
starfið hófst lagði RKÍ alla sjúkra-
bíla sína og búnað í Sjúkrabílasjóð
RKÍ. Frá því samkomulagið var gert
hefur RKÍ lagt alls um þrjá milljarða
að núvirði í rekstur og fjárfestingar í
sjúkrabílum. Í greinargerð RKÍ
kemur fram að alls hafi 34 nýir
sjúkrabílar verið keyptir á árunum
2014-2016.
Niðurstaða liggur ekki fyrir
Kristín S. Hjálmtýsdóttir, fram-
kvæmdastjóri RKÍ, segir að þau hjá
RKÍ virði þann pólitíska vilja stjórn-
valda að taka við rekstri sjúkrabíl-
anna. Samkomulag hafi verið gert
milli RKÍ og heilbrigðisráðuneytis-
ins um að fá Capacent til að gera
greinargerð um stöðu mála. „Það
þarf að fara fram fjárhagslegt upp-
gjör ef ríkið tekur sjúkrabíla-
reksturinn yfir,“ sagði Kristín. Capa-
cent skilaði greinargerð með
niðurstöðum 7. febrúar síðastliðinn.
Kristín segir að aðilar hafi skoðað
greinargerðina en ekki komist að
niðurstöðu um málið.
Aðilar sömdu um að ræða ekki
efni greinargerðarinnar opinberlega
að svo stöddu. Kristín taldi víst að
mörgum þætti efni hennar forvitni-
legt. „Ég veit ekki hve lengi er hægt
að hafa fréttabann á þessari skýrslu.
Ég er á því að það geti ekki verið
endalaust,“ sagði Kristín. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
ætluðu aðilar að ræða saman í gær.
„Við höfum rekið sjúkrabíla-
þjónustuna í rúm þrjú ár eftir að síð-
asta samningstímabili lauk í árslok
2015. Við vinnum eftir gamla samn-
ingnum sem hefur verið framlengdur
einn mánuð í einu. Samkvæmt hon-
um eigum við að útvega 68 sjúkrabíla
en við erum með 84 bíla, einn varabíl
á hverja þrjá. Við höfum líka keypt
búnað og haldið honum við allan
þennan tíma,“ sagði Kristín. Hún
kveðst sjá tvo möguleika í stöðunni,
annaðhvort að ríkið taki rekstur
sjúkrabílanna strax yfir eða að gerð-
ur verði samningur um að yfirtaka
ríkisins gerist á lengra tímabili.
„Við eigum sjúkrabílana og
Sjúkrabílasjóð Rauða krossins. Ríkið
getur ekki tekið sjúkrabílasjóðinn
eignarnámi,“ sagði Kristín. Það þarf
því að semja um hvernig eigna-
tilfærslan fer fram þegar og ef ríkið
tekur við sjúkrabílunum.
Endurnýjun sjúkra-
bílaflotans aðkallandi
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Sjúkraflutningar Rauði kross Íslands hefur annast sjúkraflutninga í yfir
90 ár. Nú vill ríkið taka við og hafa viðræður staðið yfir milli aðila.
Kristín
Hjálmtýsdóttir
„Staðan er grafalvarleg og ótrúlegt hvað það hefur dregist að endurnýja
sjúkrabílana,“ sagði Gísli Björnsson, yfirmaður sjúkraflutninga hjá
Heilbrigðisstofnun Vesturlands. Á þeirra vegum eru átta starfsstöðvar og
samtals 16 sjúkrabílar á svæðinu frá Akranesi, vestur um Snæfellsnes og
norður á Hólmavík og Hvammstanga.
„Bílarnir eru orðnir allt að 25 ára gamlir. Sá nýjasti kom fyrir fimm ár-
um. Margir eru orðnir fullorðnir og við lendum í því að sjúkrabílar bili í
sjúkraflutningum. Það er reynt að stunda fyrirbyggjandi viðhald en það
verður erfitt þegar bílarnir eru orðnir þetta gamlir. Sumum hefur verið
ekið á þriðja hundrað þúsund kílómetra,“ sagði Gísli.
„Staðan er grafalvarleg“
SJÚKRABÍLARNIR