Morgunblaðið - 27.04.2019, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN 25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. APRÍL 2019
Theódór Friðriksson fæddist
27. apríl 1876 í Flatey á Skjálf-
anda. Foreldrar hans voru
hjónin Friðrik Jónsson bóndi
þar og víðar og Sesselja Elías-
dóttir.
Ungur gerðist Theódór sjó-
maður á opnum bátum og um
tíma var hann í hákarlalegum.
Alla ævi bjó hann við afar
kröpp kjör og þurfti að strita
til að sjá fjölskyldu sinni far-
borða. Jafnframt stundaði
hann ritstörf og varð hann
virtur og vinsæll meðal al-
mennings.
Fyrsta bók hans var Utan
frá sjó (1908) og var sagt um
hana að þar stigi fiskimað-
urinn í fyrsta sinn inn á sjón-
arsvið íslenskra bókmennta.
Flestar bóka hans eru sam-
tímasögur þar sem Theódór
lýsir því samfélagi sem hann
lifir og hrærist í, sjómannslíf-
inu og hokrinu til sveita.
Theódór er helst kunnur
fyrir ævisögu sína, „Í verum“
(1941). Bókin þótti skemmtileg
en sömuleiðis stórkostleg lýs-
ing á lifnaðarháttum alþýð-
unnar og á þjóðfélaginu.
Þórðarson segir í ritdómi að
í Theódór búi tveir menn;
karlinn í slorinu og rithöfund-
urinn sem leitar að hverri
stund til að skrifa, eins og
köttur leitar að mús. Enda var
Theódór afkastamikill rithöf-
undur.
Theódór lést 8. apríl 1948.
Merkir Íslendingar
Theódór
Friðriksson
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
VEISTU
UM GÓÐAN
RAFVIRKJA?
SÓLARFILMUR!
Lausnir
fyrir
heimili
og fyrirtæki
Sundaborg 3
104 Reykjavík
777 2700
xprent@xprent.is
Íslenska liðið sem tefldi í flokkiskákmanna 50 ára og eldri áHM öldungasveita á grískueyjunni Ródos hafnaði í í 3.-6.
sæti með 12 stig. Eftir stigaútreikn-
ing raðast liðið í 5. sæti. Það eru
ákveðin vonbrigði því að sigur í síð-
ustu umferð í viðureigninni við Ísr-
ael hefði þýtt silfurverðlaun og jafn-
tefli brons. Um tíma var staðan
1½:½ okkur í vil og hagstæðar stöð-
ur uppi í viðureignum Jóhanns
Hjartarsonar og Margeirs Péturs-
sonar en þær töpuðust báðar.
Bandaríkjamenn unnu yfirburða-
sigur á mótinu, hlutu 17 stig, Ítalir
urðu í 2. sæti með 14 stig og Ísraels-
menn fengu svo bronsið. Íslenska
sveitin var skipuð greinarhöfundi,
sem fékk silfur fyrir næstbesta ár-
angur 1. borðsmanna, Jóhanni
Hjartarsyni, Margeiri Péturssyni,
Jóni L. Árnasyni og Þresti Þórhalls-
syni, sem fékk silfurverðlaun fyrir
góða frammistöðu meðal 5. borðs-
manna.
Sveitin sem tefldi í flokki skák-
manna 65 ára og eldri var skipuð
Áskeli Erni Kárasyni, Kristjáni
Guðmundssyni, Björgvini Víglunds-
syni, Braga Halldórssyni og Jóni
Kristinssyni, sem fékk silfur fyrir
frammistöðu á 5. borði. Sveitin hlaut
11 stig og náði sjötta sæti á stigum.
Rússar unnu með 14 sig, Englend-
ingar komu næstir og Frakkar í 3.
sæti.
Skáksalurinn á Ródos bókstaflega
ólgaði af sögulegum vísunum. For-
vitnileg var t.d. viðureign okkar í
50+ flokknum við kvennasveit
Rússa. Þar mætti Margeir Péturs-
son hinni 81 árs gömlu Valentinu
Koslovskaju, fyrrum Sovétmeistara
meðal kvenna sem á langa afreka-
skrá og er ekkja Igor Bondarevskí
sem gerði Boris Spasskí að heims-
meistara. Gegn Margeiri lagðist hún
strax í krappa vörn. Sat og varðist
og stóð aldrei upp frá borðinu í þá
meira en fimm klukkutíma sem
viðureignin stóð. Umsátri Margeirs
lauk um síðir og þá brast á gagn-
sókn Koslovskaju og voru menn
sammála um Margeir hefði sloppið
vel með jafntefli.
Besti sigur okkar var gegn Arm-
enum í 7. umferð, 2½: 1½. Þar tókst
Jóhanni Hjartarsyni að vinna þann
sem árið 1991 varð síðasti Sovét-
meistarinn:
HM 2019 öldungasveita, 50+, 7.
umferð:
Artashes Minasjan – Jóhann
Hjartarson
Ítalskur leikur
1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3. Bc4 Bc5 4.
c3 Rf6 5. d3 d6 6. Bb3 h6 7. Rbd2
O-O 8. O-O Be6 9. Rc4 Bb6 10. De2
He8 11. Rxb6 axb6 12. Bc2 d5 13.
Rd2 Dd7 14. He1 b5 15. a3 b4!
Með þessum leik tekst Jóhanni að
skapa veikleika í peðastöðu hvíts.
16. Rb3 bxc3 17. bxc3 b6 18. Df3
dxe4 19. dxe4 De7 20. h3 Ra5 21.
Rxa5 Hxa5 22. Hb1 Rd7 23. Hd1
Rf8 24. Hb4 Hd8 25. Hxd8 Dxd8 26.
Dd3 Dxd3 27. Bxd3 Rd7 28. Kf1
Kf8 29. Ke2 Ke7 30. Bc2 Rc5
Biskupaparið má sín lítils gagn-
vart vel staðsettum liðsafla svarts.
Slæm peðastaða er viðvarandi
vandamál.
31. f3 g5 32. Ke2 f6 33. Ke2 Bd7
34. Bd3 Re6 35. Ke3 Rf4 36. Bf1
Bc8 37. Kd2 Ba6 38. c4 Bc8 39. Kc3
Re6 40. Hb1 Bd7 41. Ha1 Kd6 42.
Bd3 Rd4 43. Hb1 Be6 44. Hb4 Ha8
45. Hb1 Kc5 46. Hb4 h5 47. Hb1
Kd6 48. Hb4 g4 49. hxg4 hxg4 50.
fxg4?
Eftir þetta situr hvítur uppi með
nýjan veikleika. Hann varð að reyna
51. f4.
50. ... Bxg4 51. Kd2 Bd7 52. Ke3
Hg8 53. Kf2 Bc6 54. Be3 Hg4!
Og nú fellur e-peðið – og síðar öll
peð hvíts!
55. c5+ bxc5 56. Hb8 Bxe4 57.
Bf1 Bc6 58. Bh6 Re6 59. g3 Ha4 60.
Hb3 Bd5 61. Hc3 Ha8 62. Bc1 Rd4
63. g4 Be6 64. g5 fxg5 65. Bg2
Hf8+ 66. Ke1 g4 67. a4 c4 68. a5
Bd5 69. Bf1 Ha8
– og hvítur gafst upp.
Jóhann vann síðasta
Sovétmeistarann
Skák
Helgi Ólafsson
helol@simnet.is
Morgunblaðið/Ómar Óskarsson
Jóhann Hjartarson við taflið á síðasta Reykjavíkurskákmóti.
Á hverri sekúndu
nota milljónir manna
um allan heim dulkóð-
un í tölvum sínum og
snjallsímum. Dulkóðun
upplýsinga og gagna
er oft með ósýnilegum
hætti hluti af virkni
tækja, falin í smáfor-
ritum, stýrikerfum og
hugbúnaði. Án dulkóð-
unar værum við útsett
fyrir ótal ógnum, s.s.
hlerun, og verulegri
áhættu af margs kon-
ar misnotkun upplýs-
inga í þessum annars
ómissandi tækjum nú-
tímans. Dulkóðun
gagna er oft eina
vörnin gegn árásum
tölvuþrjóta, af hvaða
tagi sem er.
En hvað er dulkóð-
un og hvernig er hún
framkvæmd?
Þegar verja á eða
leyna upplýsingum er
gjarnan gripið til þess
ráðs að dulrita þær.
Það þýðir að upplýsingarnar eru
gerðar ólæsilegar eða óskiljanlegar.
Þegar stafræn gögn í tölvum eru
dulrituð með hjálp hugbúnaðar er
það nefnt dulkóðun.
Ýmsar aðferðir má nota til að
dulkóða rafræn gögn. Ef dulkóðun
skal vera „sterk“, þ.e. erfitt að
brjóta hana og afkóða gögnin, er
notuð reikniregla (oft nefnd algrím)
ásamt lykilorði.
Dulkóðun er eins og önnur
tækni, hana má nota til góðra og
slæmra verka. Annars vegar eru
þeir sem vilja tryggja öryggi fólks
og upplýsinga, hins vegar eru
glæpamenn og hryðjuverkamenn
sem vilja ekki að upp um þá
komist.
Þótt dulkóðun sé í rauninni
fræðigrein nátengd stærðfræði og
tölvunarfræði, hefur hún þróast yfir
í að verða einnig pólitískt þrætu-
epli. Þekkt er að leyniþjónustur
margra landa búa yfir tækjabúnaði,
fjármagni, mannafla og þekkingu,
ekki aðeins til að
brjóta dulkóðun heldur
einnig til áhrifa á
staðlagerð um þetta
efni. Álit almennings á
störfum leyniþjónustu-
stofnana minnkaði
mjög þegar Snowden-
skjölin láku út og voru
birt almenningi. Sú
uppákoma og fleiri af
sama tagi hafa orsakað
deilur um hve langt
skuli leyfilegt að
ganga við dulkóðun
upplýsinga, þ.e. hvort
æskilegt sé að leyfa
dulkóðun sem ómögu-
legt er að brjóta. Deil-
urnar eru ekki aðeins
meðal fræðimanna og
sérfræðinga í dul-
kóðun, heldur einnig
meðal stjórnmála-
manna og þeirra sem
setja lög um þetta
efni.
Vandinn er sá að
þeir sem marka eiga
stefnu í þessum mál-
um hafa litla sem enga
tækniþekkingu og hafa
því ekki getu til að
fjalla um efnið frá tæknilega upp-
lýstu sjónarhorni. Sömuleiðis hafa
mjög fáir tæknisérfræðingar fullan
skilning á pólitískum þáttum máls-
ins. Það er því hætta á að mikilvæg
sjónarmið beggja aðila komist ekki
til skila. Þegar þannig er komið er
mikil hætta á að lagasetning um
dulkóðun endi í tæknilegum ham-
förum.
Lagasetning um dulkóðun hefur
enn ekki verið fyrirferðarmikil í
umræðum hér á landi. Í öðrum ríkj-
um, s.s. BNA, hefur lagasetning um
dulkóðun verið mjög umdeild. Þar
eru hömlur á beitingu dulkóðunar
vegna starfsemi leyniþjónustu.
Lög sem sett eru um dulkóðun í
öðrum ríkjum ná til okkar hvort
sem okkur líkar betur eða verr, því
notkun tækni og viðskipti með hana
þekkja engin landamæri.
Eftir Svönu Helen
Björnsdóttur
»Dulkóðun
upplýsinga
er forsenda þess
að við getum
með öruggum
hætti notað int-
ernet, síma og
tölvur – án þess
að eiga á hættu
að um okkur sé
njósnað.
Svana Helen
Björnsdóttir
Höfundur er verkfræðingur og
framkvæmdastjóri Stika ehf.
svana@stiki.eu
Upplýsingaöryggi
Njósnað um alla?