Fréttablaðið - 06.07.2019, Síða 52

Frumraun sænska rithöf­undarins Niklas Natt och Dag er 1793, gríp­andi og hrollvekjandi söguleg skáldsaga um hroðalegan glæp. Aðal­
persónurnar Mickell Cardell og
Cecil Winge rannsaka viðurstyggi­
legt morð í Svíþjóð árið 1793. Aðrar
aðalpersónur eru ólánsamur ungur
maður og saklaus stúlka sem þarf að
þola skelfilegar raunir. Bókin hefur
vakið gríðarlega athygli og rokselst.
Hún er nú komin út í íslenskri þýð­
ingu og óhætt er að gefa henni bestu
meðmæli.
Blaðamaður náði tali af Niklas
Natt och Dag og spurði hann af
hverju hann hefði viljað skrifa
skáldsögu. „Ég var einmana barn
og leitaði félagsskapar og huggunar
í bókum. Bækur brugðust aldrei,
þær voru alltaf til staðar og það var
hægt að treysta á þær,“ segir hann.
Hann segist hafa náð sterku sam­
bandi við höfunda þeirra verka sem
hann las: „Skyndilega var ég í mjög
nánum samskiptum við einhvern
sem var í fjarlægð eða var dáinn en
orðin sem hann hafði skrifað lifn­
uðu í höfði mér. Mér fannst blasa
við að það að vera rithöfundur
væri það stórkostlegasta sem hægt
væri að verða, maður yrði um leið
félagi þeira sem ættu engan félaga.
Ég óttaðist alltaf að ef ég byrjaði að
skrifa myndi koma í ljós að þessi
draumur minn gæti ekki ræst. Svo
ég beið í langan tíma, varð blaða­
maður og fann mér skapandi farveg
í um fimmtán ár. Eftir á að hyggja
er ég feginn að ég beið. Það tók mig
langan tíma að verða tilbúinn og ég
þurfti á æfingunni að halda.“
Hryllingur samfélags
Hann er spurður af hverju hann hafi
ákveðið að láta sögusviðið vera Sví­
þjóð árið 1793. „Ég vildi láta söguna
gerast eftir morðið á Gústafi III árið
1972. Ég fann nafn lítt þekkts lög­
reglustjóra, Johan Gustaf Norlin,
sem fékk starfið í janúarmánuði
1793 en var rekinn í desember sama
ár vegna þess að hann var sagður
vera „heiðarlegur maður“ – það var
greinilega ekki talið æskilegt. Johan
Gustaf er ástæðan fyrir því að 1793
varð fyrir valinu og í bókinni eru
skáldaðar skýringar á falli hans.“
Við lestur 1793 er ljóst að höf­
undurinn hefur lagt í mikla rann­
sóknarvinnu vegna verksins. „Ég las
mikið bara til að hafa hversdagslegu
hlutina rétta,“ segir Niklas. „Í lang­
an tíma fór ég í hverja einustu forn­
bókaverslun í Stokkhólmi og keypti
allt sem til var um þennan tíma.
Þótt einkennilegt sé fólust erfið­
leikarnir eftir það einkum í því að
takmarka smáatriðin og halda eftir
þeim réttu. Ef maður les sagnfræði
finnur maður fjölmörg heillandi
atriði sem virðist upplagt að setja
í söguna en tekur svo eftir því að
sagan fer að skjögra undir þunga
allra þessara smáatriða. Ég komst
líka að því að það er mikilvægt að
kanna staðreyndir. Ég skrifaði til
dæmis heilan kaf la um brú sem
ég sá á olíumálverki sem var sagt
vera frá 1790 en komst síðan að því
að brúarsmíðinni hefði ekki verið
lokið árið 1793.“
Skáldsagan er mjög of beldisfull,
það tekur á lesandann að lesa þær
frásagnir og Niklas er spurður hvort
það hafi tekið á hann að skrifa þær.
„Mér finnst ofbeldi skelfilegt og því
á að lýsa þannig. Of beldið í 1793 á
að endurspegla hrylling þess sam­
félags sem sagan lýsir og ég vona að
lesandanum finnist það eiga rétt
á sér og að ég hafi ekki farið yfir
strikið. Það er aftökusena snemma
í bókinni sem mörgum of býður en
hún er forsenda fyrir siðferðilegu
vali sem á sér stað í lok bókarinnar.
Ekkert er þarna, vona ég, að ástæðu­
lausu.
En sjálfur var ég fáránlega hrædd­
ur við nánast allt þegar ég var barn
og vann úr þessum tilfinningum
með því að lesa hryllingssögur. Ekk­
ert í sögu minni kemur þeim á óvart
sem hafa lesið Cormac McCarthy,
de Sade, Dennis Cooper eða Samuel
Delaney.“
Sigur Rós og 1794
Önnur aðalpersóna bókarinnar,
Winge, er dauðvona en þó enn lif­
andi þegar bókinni lýkur. Niklas
er spurður hvort hann ætli sér að
skrifa framhald og í ljós kemur,
lesendum væntanlega til mikillar
gleði, að hann ætlar sér að skrifa
þríleik. „Framhaldsbækurnar heita
fremur fyrirsjáanlega 1794 og 1795.
Hvað Winge varðar: Það er atriði í
kvikmyndinni Misery, sem byggt
er á skáldsögu Stephens King, þar
sem Kathy Bathes fær æðiskast um
eðli svokallaðra cliff hangers, þar
sem aðalpersónan stefnir beint í
dauðann en bjargast í næsta þætti
á óskiljanlegan hátt. Ég er algjör­
lega sammála Kathy um þetta. En
kannski á eftir að koma í ljós að
Cecil Winge var bara skelfilega
ímyndunarveikur og ég sjálfur
loddari.“
Miðað við velgengni 1793 liggur
beint við að spyrja Niklas hvort
honum finnist erfitt að fylgja þeirri
bók eftir. Í ljós kemur að hann er
nýbúinn að senda handritið að
næstu bók til útgefanda síns. „Mér
finnst ekki erfitt að skrifa, það er
uppáhaldsiðja mín. Ferlið hefur
hins vegar leitt í ljós að ég lærði
alls ekkert af því að skrifa 1793. Ég
lauk við fyrsta uppkastið að þessari
nýju bók á sjö mánuðum og það tók
mig aðra níu að endurskrifa og leið­
rétta öll sömu mistökin og ég gerði í
fyrsta uppkasti af 1793, hvað varðar
f læði, þróun persóna og svo fram­
vegis.
Hvað varðar væntingar: þær
koma mér ekki við. Það eina sem
ég get gert er að skrifa það sem mér
finnst vera gott og vona að einhverj­
um öðrum finnist það líka.”
Í ljós kemur að það er sérstök
tenging á milli Íslands og nýju
bókarinnar 1794. „Ég var að hlusta á
sænska útvarpsstöð og þar var verið
að leika tónlist sem ég féll sam­
stundis fyrir. Lagið heitir Teil I og
er úr óperu sem
Kjartan Sveins­
son samd i og
byggði á skáld­
s ög u Ha l ldor
Laxness, Heims­
ljósi,“ segir Nik­
las. „Megnið af
1794 var skrifað
með það lag í
stöðugri endur­
s p i l u n s e m
þýðir að ég hef
hlustað á það í
mörg hundruð klukku­
tíma. Kjartan var meðlimur í Sigur
Rós í mörg ár og frá því ég heyrði
fyrst í þeim hef ég verið mikill
aðdáandi.“
Höfundur Ove bauð aðstoð
Í eftirmála 1793 minnist Niklas
á vin sinn, rithöfundinn Fredrik
Backman, sem bauðst til að kosta
útgáfu á skáldsögunni þegar svo
virtist sem enginn útgefandi vildi
gefa hana út. „Ég hætti að vinna
sem sem blaðamaður í föstu starfi
árið 2008 og varð lausamaður í
blaðamennsku. Félagi minn sem
vann fyrir annað blað hætti líka
og varð lausamaður árið eftir. Við
þekktumst dálítið og bárum gagn­
kvæma virðingu hvor fyrir öðrum
og fengum þá hugmynd að reyna
að finna vinnuherbergi sem við
gætum deilt. Okkur fannst það
vera góð hugmynd að komast út
úr húsi, annars myndum við bara
ganga um í sloppnum allan dag­
inn, vera í tölvuleikjum og fresta
allri vinnu þar til um miðja nótt
þegar við værum búnir að gleyma
öllum þjóðfélagsvenjum og farnir
að missa vitið.
Dag nokkurn sagði
vinur minn að
hann væri byrj­
aður að skrifa
s k á l d s ö g u ,
n o k k u ð s e m
ég vissi ekki að
hann hefði látið
sig dreyma um.
Sú skáldsaga varð
Maður sem heitir
Ove, og seldist í
milljón eintökum
í Svíþjóð og var
þýdd á um fimm­
tíu tungumál. Við
héldum samt áfram
að deila herbergi.
Þ e g a r f y r s t a
uppkasti mínu af
1793 var alls staðar
hafnað árið 2015,
voru þrjár skáld­
sögur eftir Fredrik á
sama tíma á metsölulista New York
Times. Hann var fyrstur til að lesa
það sem ég hafði skrifað og þegar
staða mín virtist vonlaus þá bauðst
hann til að kosta útgáfuna á 1793.
Ef maður á slíkan vin þá er maður
afar heppinn. Ég tók samt ekki við
peningunum hans vegna þess að
ég held að slík skuld geti haft nei­
kvæð áhrif á vináttu, og svo vissi
ég líka að ég hefði það ekki í mér að
markaðssetja skáldsögu frá grunni.
Hlutir þróuðust svo í aðra átt og það
kom að því að ég fékk verðlaun fyrir
að hafa skrifað mest seldu frum­
raun ársins og varð að koma að
þessari athugasemd: 1793 er ekki
einu sinni metsölubókin í mínu
eigin vinnuherbergi.“
Var fáránlega hræddur við allt
Niklas Natt och Dag stendur með pálmann í höndunum eftir útkomu fyrstu skáldsögu sinnar 1793 sem komin
er út á íslensku. Hlustaði á íslenskt lag eftir meðlim SigurRósar meðan hann skrifaði framhaldsbókina 1794.
Hvað varðar væntingar: þær koma mér ekki við, segir Niklas Natt och Dag sem er af aðalsættum og ber eftirminnilegt ættarnafn. MYND/GABRIEL LILJEVALL
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is
Sögusvið skáldsögunnar er Svíþjóð árið 1793. Niklas lýsir tíðaranda þessa tíma á magnaðan hátt.
6 . J Ú L Í 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R28 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
6
-0
7
-2
0
1
9
0
4
:3
7
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
3
6
0
-7
E
6
0
2
3
6
0
-7
D
2
4
2
3
6
0
-7
B
E
8
2
3
6
0
-7
A
A
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
0
7
2
s
_
5
_
7
_
2
0
1
9
C
M
Y
K