Fréttablaðið - 07.09.2019, Síða 16

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir FRAMKVÆMDASTJÓRI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir ÚTGEFANDI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 85.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is
MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir
Af hverju veit
ég svona lítið
um þessa
konu? Svarið
blasir við:
Henni hefur
ekki verið
hampað eins
og kollegum
af karlkyni.
Ákveðnar vísbendingar eru um að hland-skálin fræga – The Urinal Fountain – sem bylti myndlistinni og kennd hefur verið við hinn fransk-bandaríska Marcel Duchamp, sé alls ekki hans hugmynd. Góð vinkona listamannsins,
Baroness Elsa von Freytag-Loringhoven, eigi verkið
með húð og hári. Þau hafi sameinast um að kynna það
í nafni Duchamps, því vonlaust hafi verið á þeim tíma,
fyrir rétt rúmri öld, að listakona fengi áheyrn fyrir
boðskapinn.
Hlandskálin samræmdist hugmyndafræði Du-
champs og skyldleiki hennar við verk sem hann
hafði sýnt um skeið, gerð úr hversdaglegum hlutum
– fundnum hlutum, ready made, eins og sagt er á
ensku – fór ekkert milli mála. Hlandskálin var þúfan
sem velti hlassinu, óháð því hvort karl eignaði sér verk
konu. Hlandskálin gerði Duchamp að byltingarmanni
í myndlist. Áhrifa hans gætir enn þá hjá ungu, framúr-
skarandi myndlistarfólki um allan heim.
Hvort sem þessar kenningar eru sannar, hálfsannar
eða lognar varpa þær ljósi á þekktan veruleika. Lista-
konur hafa verið í skugga starfsbræðra sinna, óháð
listrænu erindi. Í öllum listgreinum er fjöldi dæma um
að efast sé um verk kvenna. Við erum ekki saklaus.
Skilaboðin til Heklu, rithöfundarins í frábærri sögu
Auðar Övu Ólafsdóttur, Ungfrú Ísland, sem upplifði
sem hversdagslegan sannleik, eru: skáld eru karlkyns.
Eyborg Guðmundsdóttir myndlistarkona lést
rúmlega fimmtug árið 1977. Sýning á verkum hennar
Hringur, ferhyrningur og lína á Kjarvalsstöum fyrir
fáeinum misserum, var opinberun fyrir marga
unnendur myndlistar. Heyra mátti gesti á opnun
spyrja hvern annan: Af hverju veit ég svona lítið um
þessa konu? Svarið blasir við: Henni hefur ekki verið
hampað eins og kollegum af karlkyni.
Nú stendur yfir samsýning átta listakvenna í Gall-
eríi i8 við Tryggvagötu. Arna Óttarsdóttir er yngst,
en 99 ár eru á milli hennar og þeirrar elstu, Júlíönu
heitinnar Sveinsdóttur. Verk Eyborgar, sem sjaldan
hafa sést eru á sýningunni og textílmyndir eftir
Kristínu Jónsdóttur frá Munkaþverá, konu sem ekki er
áberandi miðað við það sem hún hefur fram að færa.
Karin Sander, höfundur pálmanna umdeildu sem
eiga að rísa í Vogabyggð, á mottu úr gervigrasi á gall-
erísgólfinu, skírskotun í fótboltavöll. Einnig eru verk
eftir: Rögnu Róbertsdóttur, Margréti H. Blöndal og
Ásgerði Búadóttur.
Galleríið er ekki að blanda sér í kynjapólitík. En
verkin standa fyrir sínu, eiga samleið hvert með öðru
og tala til okkar, óháð kyni þeirra sem sýna. Mesta
undrunarefnið er hvað lítið fer fyrir dýrgripum Krist-
ínar Jónsdóttur frá Munkaþverá í listalífinu.
Annað framsækið gallerí, Berg Contemporary við
Klapparstíg, sýnir þrjár listakonur, Huldu Stefáns-
dóttur, Sigrid Sandström og Marie Söndergaard Lolk,
sem allar eru málarar.
Vonandi eru þessar sýningar tákn um að listalífið sé
hætt að fela konur.
Skuggi karla
Eru það mannréttindi að þurfa ekki að sitja fastur í umferðarteppu? Samkvæmt nýstárlegri túlkun varaborgarfulltrúa Flokks fólksins á stjórn-
skipunarlögum er svarið já. Ásgerður Jóna Flosadóttir
fullyrti á fundi skipulags- og samgönguráðs Reykja-
víkur að flokkur hennar teldi meirihlutann í borgar-
stjórn tefja viljandi fyrir umferð „til að styðja þeirra
hugmynd um að miðbærinn eigi að vera bíllaus“.
Þetta sagði Ásgerður „mjög ósanngjarnt“ og „stríða
gegn jafnræðisreglunni“ en jafnræðisregla stjórnar-
skrárinnar kveður á um að „allir skulu vera jafnir fyrir
lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis,
trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar,
litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti“.
Órar Ásgerðar eiga sér væntanlega ekki hljómgrunn
nema meðal örfárra frekra öfga-unnenda einkabílsins;
heittrúarmanna sem tilbiðja við færiband Henrys Ford,
innblásnir af heilögum koltvísýringi. Eða hvað? Getur
verið að það leynist lítil Ásgerður í f leirum en virðist
við fyrstu sýn?
Dánarorsök endurskoðuð
Ella Kissi-Debrah átti heima í Hither Green hverfinu í
suðausturhluta Lundúna. Hún ætlaði að verða sjúkra-
þyrluflugmaður þegar hún yrði stór. Átta ára skrifaði
hún breska flughernum og bað um að aldurstakmarkið
í ungliðahreyfingu flughersins yrði lækkað svo að hún
gæti byrjað að læra að fljúga sem fyrst. Herinn sagðist
ætla að skoða málið. En ári síðar, í febrúar 2013, lést
Ella. Hún var níu ára að aldri. Móðir hennar skreytti
líkkistuna með myndum af f lugvélum Rauðu örvanna,
listflugsveit breska hersins, sem Ella hlakkaði alltaf til
að sjá á árlegri f lugsýningu.
Á dánarvottorði Ellu var skráð að hún hefði látist af
völdum astmakasts. Nú, sex árum síðar, hefur breskur
dómstóll kveðið á um að endurskoða eigi dánarorsök
hennar.
Ella bjó nálægt einni umferðarþyngstu götu Lundúna.
Áður en hún lést hafði Ella verið f lutt á sjúkrahús 27
sinnum vegna astmakasta. Á síðasta ári kom Stephen
Holgate, prófessor við Háskólasjúkrahúsið í Southamp-
ton, auga á sláandi fylgni á milli sjúkrahúsinnlagna Ellu
og skyndilegrar aukningar á loftmengun. Holgate sagði
það mjög líklegt að „ef ekki hefði verið fyrir ólöglegt
magn loftmengunar hefði Ella ekki dáið“.
Akstur og andardráttur
Breskir grunnskólar tóku til starfa í vikunni. Dóttir
mín hóf nám í sex ára bekk þar sem ég bý í London.
Nýverið tóku skólar hverfisins upp á þeirri nýbreytni
að loka götum kringum skólana fyrir bílaumferð við
upphaf og lok skóladags. Með þessu á að koma í veg fyrir
umferðaröngþveiti þegar foreldrar ferja börn sín til og
frá skóla á bílum. Ráðstöfuninni er ætlað að bæta loft-
gæði á skólalóðinni.
Í síðustu viku var fjölskyldan stödd á Íslandi. Fékk
dóttirin að prófa að sækja íslenskan skóla. Upplifunin
af skólastarfinu var frábær. Eitt í fari foreldra vakti hins
vegar furðu. Í lok hvers skóladags stóð röð af bílum
fyrir utan skólann þar sem foreldrar sátu og biðu eftir
börnum sínum. Slíkt væri ekki frásögur færandi ef ekki
væri fyrir þá staðreynd að hver einasti bíll var í gangi,
spúandi eitruðum útblæstri yfir leikvöll barnanna.
Talið er að í Bretlandi megi rekja 64.000 andlát á
ári til loftmengunar. Ef réttarrannsókn leiðir í ljós að
mengun dró Ellu Kissi-Debrah til dauða verður það hins
vegar í fyrsta sinn sem loftmengun er formlega skráð
sem dánarorsök á dánarvottorði. Fari svo kunna bresk
stjórnvöld að hafa gerst sek um mannréttindabrot að
sögn lögfræðings fjölskyldu Ellu. „Þau létu hjá líða að
koma í veg fyrir andlát þótt þeim hafi verið fullljós
hættan sem stafar af loftmengun.“
Akstur er ekki mannréttindi. Andardráttur er hins
vegar lífsnauðsyn. Leyfum ekki okkar innri Ásgerði
að brjótast fram. Drepum á bifreiðum fyrir utan skóla
barnanna okkar.
Eitur og frekjur
Sími: 561 1433
mánudaga-föstudaga 7.30 -17.30
laugardaga 8.00 -16.00
sunnudaga 9.00 -16.00
• Austurströnd 14
• Hringbraut 35
• Fálkagötu 18
PREN
TU
N
.IS
NÝBAKAÐ
BRAUÐ
ALLA DAGA
.......................................
www.bjornsbakari.is
7 . S E P T E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN
0
7
-0
9
-2
0
1
9

0
4
:5
6
F
B
1
0
4
s
_
P
1
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
B
9
-8
0
F
0
2
3
B
9
-7
F
B
4
2
3
B
9
-7
E
7
8
2
3
B
9
-7
D
3
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
1
0
4
s
_
6
_
9
_
2
0
1
9
C
M
Y
K