Skessuhorn - 29.11.2006, Blaðsíða 32

32
MIÐVIKUDAGUR 29. NOVEMBER 2006

Lukkan og tónlistin hafa gengið mér við hlið
Rætt við Hauk Guðlaugsson, fyrrum söngmálastjóra um náms- og starfsferil og sitthvað fleira
Haukur Guðlaugsson, fyrrverandi
söngmálastjóri þjóðkirkjunnar og
organisti á Akranesi er mörgum
kunnur fyrir störf sín í þágu tónlist-
arinnar. Hann hefur hlotið ýmsar
viðurkenningar, meðal annars Fálka-
orðtma og nú síðast ffá Akranes-
kaupstað, ásamt kirkjukór Akraness-
kirkju fyrir mikilsvert framlag hans
til tónlistarmála. Haukur hefur starf-
að við tónlist allan sinn starfsaldur.
Hann kemur ffá Eyrarbakka úr ffjó-
um tónlistarjarðvegi þar sem flestir
Sunnlendingar þekktu Húsið, sem
vöggu tónlistar á svæðinu. Hann
notar oft orðin „ég var svo heppinn"
þegar hann er að segja ffá, sem virð-
ist hafa einkennt líf hans ásamt
seiglu og nákvæmni. Blaðamaður
brá sér í heimsókn til Hauks til að
forvimast um lífsgöngu hans með
tónhstargyðjunni.
„Ég er fæddur 5. apríl 1931 á
páskadagsmorgun,“ hefur Haukur
viðtalið. Faðir minn, Guðlaugur
Pálsson, hóf kaupmennsku og rak
búð á Eyrarbakka ffá árinu 1915 og
hélt áffam að versla í búðinrú þar til
hann lést 97 ára gamall. Móðir mín
Ingibjörg Jónasdóttir var ffá Eyrar-
bakka og nam tónlist í Húsinu á
yngri árum. Því miður hélt hún ekki
áffam, því er árin hðu ffam tók við
umsjón heimihs og bama, en við
systkmin urðum sjö.
Eyrarbakki bemskimar
Gaman er að leika sér í náttúr-
unni, gott að fara snemma á fætor og
skoða lífið uppi á mýri en auðvitað
gengu skyldustörfin fyrir, þá eins og
nú.
„Það var afar gott að alast upp á
Eyrarbakka," heldur Haukur áffam.
„Við lékum okkur uppi á mýri, við
sjóinn eða vestur í sandgræðslu. Það
var mikið ffjálsræði fyrir böm að al-
ast þama upp. En þegar við stækk-
uðum aðeins, systkinin, vorum við
viðloðandi búðina hjá pabba. Gjam-
an viktuðum við upp vörur til að
hafa tiltækar og ég skúraði búðina í
mörg ár, effir lokun. Búðarstörfin
áttu ekkert sérstaklega vel við okkur
og verst var þegar félagamir héldu
að við væmm í búðinni okkur til
skemmtunar. Líklega hefur verið
hugsað um það að við tækjum við
rekstrinum síðar meir. En ég veit
ekki hvenær við hefðum átt að gera
það,“ segir Haukur og skelhhlær og
bætir við að þau eldri stystldnin hafi
verið komin á sjötugsaldur þegar
pabbi þeirra dó. ,Mörg hús á Eyrar-
bakka em skökk við götuna, eigin-
lega eins og þeim hefði verið varpað
niður í fallhhf," segir Haukur og
kímir. „Hús móðurömmu minnar
skar sig ekkert úr hvað þetta varðar,
nema kannski að það hafi verið enn
skakkara en mörg önnur, alla vega
gekk það undir nafninu Skakkur.
Svo var það Hka kallað Hljóðfæra-
húsið, því þar var óvenjulega mikið
til af hljóðfærum.“
Astríða að æfa sig
Tónhstin hefur greinilega verið í
blóðinu þótt misjafnt hafi verið
hversu mikið fjölskyldumeðlimir
iðkuðu hana.
,Móðir mín var afar músíkölsk og
hstræn," segir Haukur. „Hún þurfti
ekki að heyra lag nema einu sinni þá
kunni hún það. Faðir minn hélt sig
meira til hlés í tónhstinni. En sagt
var að hann hefði sungið mikið þeg-
ar hann var bam og var um tíma
kallaður Söng-Laugi. Meira að segja
keypti hann sér munnhörpu fyrir
fyrstu tveggja krónu peningana sem
hann eignaðist. Það var hinsvegar
móðurbróðir minn, Kristinn Jónas-
son, sem kom mér á bragðið og
hvatti mig mest tdl dáða á tónhstar-
sviðinu og einnig Pálína ff ænka mín.
Hann var líka sá sem kenndi mér
undirstöðuatriðin í hljóðfæraleik og
greiddi fyrir mig skólagjaldið þegar
ég fór í burtu að læra. Hann lærði
sjálfur hjá Guðmundu Nielsen og
starfaði sem organisti í Eyrarbakka-
kirkju í fjömtíu ár. Kristinn áttd for-
láta píanó, alvöru grip, sem fágætt
var þá. Þetta hljóðfæri á ég í dag. Ég
hef alltaf haff segul í að æfa mig. Ég
hef aldrei talið að ég væri duglegur
að æfa mig, en þetta var bara ástríða.
Þegar ég var að byrja að spila þá
reyndi ég að sæta lagi að fá að æfa
mig á píanóið hans ffænda, en hann
bjó hjá ömmu. Ég gat ekki komið
fyrr en skóla og skyldustörfum í
búðinni var lokdð. Eins var ekki tdl-
hh'ðilegt að spila fyrr en að útvarps-
dagskránni lauk, það var ekkd fyrr en
klukkan tíu á kvöldin. En það var
sama, ég varð að æfa mig.“
Byrjað í tónlistamámi
Tilfinning fyrir hljóðfærinu er
kannski meðfædd, alla vega gat htið
menntaður strákurinn ffá Eyrar-
bakka snemma sagt eitthvað tdl um
gæði þess.
„Þegar ég var þrettán ára vildi
Kristinn móðurbróðir minn koma
mér til Páls Isólfssonar í nám eða
einhvers sem hann myndi mæla
með. Hann var svo hræddur um að
kenna mér einhverja vitleysu sjálfur,
sem alls ekki var rétt. En Páli gekk
iha að finna handa mér kennara.
Þetta var rétt eftir stríðið og foreldr-
ar vildu veita bömum sínum það
sem þeim hafði ekki staðið til boða
sjálfum svo allir kennarar vora full-
bókaðir. Að lokum var bara eftdr að
athuga með eina konu, Guðríði
Grímhildur og Haukur á góðri stund. Mynd Bragi L. Hauksson.
Guðmundsdóttur. Hún
hafði ekki síma svo við
urðum að heimsækja
hana. A leiðinni var
komið við hjá ffænku
minni. Þá kom í ljós að
hún þekkti Guðríði.
Frænka vatt sér í peysu-
föt og ákvað að koma
með okkur. Ég held að
það hafi ráðið úrslitum,
að þær þekktust, að
Guðríður samþykkti að
kenna mér. Þennan vet-
ur fór ég svo hálfsmán-
aðarlega til Reykjavíkur,
annað hvort með áætl-
unarbíl eða flutningabíl.
I einum tímanum fer ég
að kvarta eitthvað yfir
því við kennarann að
mér finnist hennar píanó ekki eins
gott og það sem ég hafi aðgang að
heima. Ég held að hún hafði orðið
hvumsa við, en spurði mig samt
hvaða gerð af píanói ég væri að nota
þar. Ég mundi það auðvitað ekkert,
en kom með miða ffá Kristni fr ænda
í næsta tíma þar sem á stóð tegund-
arheitið, Grotrian Steinweg. Þá
þuríti ekki ffekari vitnanna við þar
sem um er að ræða einhverja bestu
tegund sem um getur. Næsta vetur
fer ég svo alfarið í Tónlistarskólann
í Reykjavík, var þar á vetrum, en
heima á sumrin. Fyrsti kennarinn
minn við Tónlistarskólann var Ami
Kristjánsson. Ég æfði mig alla daga,
það var alltaf jafn gaman, og sóttd
námsflokkana tvö kvöld í viku.“
Lífið eítir útskrift
Kristinn frændi sleppti aldrei
hendinni af stráknum. Hann var sá
sem gerði það að verkum að hægt
var að stjóma karlakór í fyrsta starf-
inu eftir útskriff.
„Ég útskrifast úr tónlistarskólan-
um 1951, tvítugur að aldri. Þá var
ekki um auðugan garð að gresja
hvað atvinnu snerti, en tvær stöður
voru lausar, í Vestmannaeyjum og á
Siglufirði. Mig langaði ffekar til
Vestmannaeyja, þar yrði ég nær
mínu fólki, en skólabróðir minn úr
tónlistarskólanum fékk þá stöðu.
Svo ég sótti um á Siglufirði og fékk
stöðuna. Þar var tónlistarskóli sem
karlakórinn Vísir stofhaði og ég
veitti honum forstöðu og kenndi
einnig við hann. Þar kynntist ég fyrri
konunni minni, Svölu Einarsdóttur
og við áttum eina dóttur saman,
Svanhildi Ingibjörgu, sem alin var
upp hjá foreldrum mínum á Eyrar-
bakka og hefur alltaf búið þar. En
aftur að Siglufirði. Þegar komið er
svona út á land þá eru þar oft störf
sem inna þarf af hendi, sem maður
hefur ekki lært. Svo var einnig hjá
mér. Karlakórinn Vísi vantaði
stjómanda en ég hafði aldrei lært
neitt í kórstjóm. Og enn kom Krist-
inn ffændi mér til bjargar. Hann
hafði farið á námskeið í kórstjóm hjá
Dr. Robert A Ottóssyni. Robert
vildi að allt sem ffam færi í tímum
hjá honum væri vandlega skrifað
niður, svo frændi átti eiginlega upp-
skrifaða kennslubók í kórstjóm. Ég
fékk bókina lánaða og tileinkaði mér,
þannig að ég hafði einhverjar hug-
myndir um það hvemig ég ætti að
æfa karlakórinn. Ég las þetta og æfði
allan veturinn og var vakinn og sof-
inn yfir því að undirbúa mig vel und-
ir æfingamar svo þetta blessaðist. A
Siglufirði kynntist ég orgelinu betur
og var aðeins að æfa mig þar í kirkj-
unni þau fjögur ár sem ég bjó og
starfaði þar.“
Með einn af síðustu hópunum í Skálholti, áður en hann lét af stmfum.
Mynd Friðþjófur Helgason.
Af hverju fórstu ekki heim?
Enn var leitað til Páls Isólfssonar
um ráðleggingar og hjálp er hugað
var að ffekara námi á tónlistarsvið-
inu. Nú skyldi haldið til Þýskalands
að nema orgelleik.
„Eftir að dvöl minni á Siglufirði
lauk langaði mig til að nema orgel-
leik. Ég hafði samband við Pál Is-
ólfeson til að athuga hvert halda
skyldi í ffamhaldsnám. Hann vildi
að ég færi til skólabróður síns í
Leipzig, Gunther Ramin, en það
gekk ekkert að fá vegabréfsáritun,
því Austur-Þýskaland var lokað land
á þessum tíma. Ég tók tólf tíma í
þýsku hjá tannlækninum á Siglufirði
áður en ég fór, það munaði miklu
þótt ekki væri það mikið. Og svo fór
ég til Berlínar haustið 1955, en ekk-
ert gekk að fá áritunina. Ég beið þar
í tvo mánuði en hafði bara ætlað að
vera við nám í eitt ár, þannig að þetta
var að verða snúið. En tímanum í
Berlín var alls ekki illa varið og ég
var í raun heppinn, eins og svo oft
áður. Ég lærði meiri þýsku og fór í
óperuna, sá 18-20 óperur á þessum
tveimur mánuðum. Eftirminnilegast
var að sjá Töffaflautuna eftir Moz-
art. Svo var mér bent á að fara til
Hamborgar til kennara sem hafði
verið nemandi Gunther Ramin.
Margir hafa spurt mig að því af-
hverju ég hafi bara ekki farið heim,
eftir allt þetta mótlæti. En það
hvarflaði aldrei að mér að gefast
upp. Svo byrjaði ég hjá þessum
kennara, Martin Giinther Förstem-
ann, sem hafði verið blindur ffá
tveggja ára aldri og lærði mikið af
honum. Fljótlega eftir að ég kom til
Hamborgar gafst mér reyndar tæki-
færi á að fara til Leipzig, til þessa
kennara sem ég hafði ætlað til í upp-
hafi. Ég var tvístígandi yfir því og á
meðan ég var að hugsa máhð, dó
hann, svo ég þurfti aldrei að taka
beina ákvörðun. Þegar til kom,
teygðist úr dvölinni í Þýskalandi.
Arin mín þar urðu fimm að lokum.“
Ástdn tekur völdin
I Þýskalandi kemur ný kona til
sögunar og fyrsti sonurinn. Þrátt
fyrir aukin útgjöld tókst fjölskyld-
unni að ná settum markmiðum með
góðra manna hjálp.
„I Þýskalandi kynnist ég seinni
konu minni, Grímhildi Bragadóttur.
Og þar eignumst við okkar fyrsta
son, Braga Leif Hauksson en yngri
sonurinn, Guðlaugur Ingi Hauks-
son, fæddist á Akranesi. Hún var að
nema tannlækningar og þýsku sem
breyttist svo þegar komið var bam.
En maður hefur gagn af öllu námi,
sama hvað það er. Nú vom útgjöld-
in náttúrulega meiri hjá okkur, en
allt blessaðist þetta með góðri hjálp.
Foreldrar og systkini hjálpuðu mikið
upp á og svo var hægt að fá svolítil
námslán sem allir gerðu. Endur-
greiðslur af þeim urðu ekki mjög
erfiðar. Þá var ekkert verðtryggt svo
eftirleikurinn varð auðveldari,
greiðslumar urðu í loldn varla meira
en mánaðarleg áskrift af dagblaði."
Hugað að heimför
Námið sem átti að taka eitt ár,
varð að fimm ára dvöl í Þýskalandi.
En allt tekur enda um síðir og árið
1960 var kominn tími til að halda
heim.
„Þegar leið að heimför var búið að
skrifa okkur frá Akranesi, og biðja
mig um að taka að mér kirkjuna og
tónlistarskólann. Og það varð úr. En
þetta hafði allt sinn aðdraganda. Sig-
urður Birkis söngmálastjóri Þjóð-
kirkjunnar, var búinn að biðja mig
um að koma og verða organisti við
væntanlega Háteigskirkju og starfa
þar, en það dróst að ldrkjan yrði til-
búin. Karl Helgason sem var for-
maður sóknarnefndar Akranes-
kirkju, var heimagangur hjá Sigurði
Birkis og ffétti því af þessu öllu.
Hann skrifaði mér og því kom þetta
til með Akranes. Þetta var sem sagt
ástæða þess að mín beið starf þegar
við komum heim. Tórdistarskólinn á
Akranesi hafði verið stofnaður 1955,
svo hann var eiginlega erm í mótun,
þegar ég kem að honum og við
kenndum þarna tvö, Anna Magnús-
dóttir og ég. Hún hafði áður verið
skólastjóri við skólann, mjög listræn
kona. I upphafi ætlaði ég ekki að
taka að mér karlakórinn Svani en
þeir sóttu á svo endirinn varð sá að
ég tók að mér að stjóma þeim líka,
sem var mjög ánægjulegt, ekki síður
en starfið með kirkjukómum sem
var ffábært.“
Afitur haldið til náms
Draumurinn var alltaf sá að kom-
ast í frekara nám í orgelleik. Enn
spilaði heppnin inn í hvemig það
varð að raunveruleika.
„Ég hafði mikla löngun í að kom-
ast til ffekara náms, sérstaklega til
Maestro Femando Germarú í Róm.
Hann var með allt aðra pedaltækni
en ég hafði lært og mig langaði mik-
ið að tileinka mér hana. Hann var
víðffægur fyrir pedaltækni sína, sem
er erfiðari í byrjun en borgar sig er
líðvu á. Ég hafði enga hugmynd um
hvemig ég átti að láta þann draum
rætast. Enn einu sinni greip lukkan í
taumana. Svo vildi til að árið 1965
var hringt í mig og ég beðinn um að
taka á móti organista sem vildi koma
erlendis frá til að halda tónleika hér
á landi. Ég gerði það og hann hélt
meðal annars tónleika í Akranes-
kirkju. Ég fór síðan að tala um það
við hann hversu mikið mig langaði
að komast í nám til Fernando