Morgunblaðið - 30.05.2019, Síða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. MAÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Tæpast verðahöfð of sterkorð um
skýrslu ríkislög-
reglustjóra um
skipulagða brota-
starfsemi á Íslandi.
Áhættumat grein-
ingardeildar ríkis-
lögreglustjóra sýnir að áhætta
vegna helstu brotaflokka skipu-
lagðrar glæpastarfsemi hér á
landi fari enn vaxandi, en áður
hefur komið fram í skýrslum rík-
islögreglustjóra að vandinn sé
mikill og vaxandi. Nú er niður-
staðan sú að hér á landi sé „gífur-
leg áhætta“ vegna skipulagðrar
glæpastarfsemi, en „gífurleg
áhætta“ er hæsta stig á kvarða
líkans löggæsluáætlunar.
Í skýrslunni er nefnt að matið
lýsi þeirri „áhættu sem lögregla
telur að skipulögð glæpastarf-
semi valdi. Það felur ekki í sér
heildareinkunn fyrir öryggis-
stigið í landinu. Ísland telst enn
sem fyrr afar öruggt samfélag í
alþjóðlegum samanburði. Á hinn
bóginn telur greiningardeild rík-
islögreglustjóra það skyldu sína
að benda á þróun sem kann að
breyta þeirri stöðu. Með sama
hætti er mikilvægt að upplýsa al-
menning um þetta stöðumat.“
Íslendingum þykir án efa sér-
kennilegt að heyra að hér þrífist
skipulögð brotastarfsemi og að
hún fari vaxandi. Fólk sér sjálf-
sagt frekar fyrir sér að hér á
landi séu einstaka glæpamenn,
mest smáglæpamenn, og að
skipulögð glæpastarfsemi geti
ekki þrifist hér á landi. Mikilvægt
er að ríkislögreglustjóri skuli í
skýrslum sínum kynna með svo
afgerandi hætti að Ísland er ekki
lengur undanskilið í þessum efn-
um.
Í nýju skýrslunni segir að
skipulögð brotastarfsemi ein-
skorðist ekki við ákveðna brota-
flokka. Þá er bent á að skipulögð
brotastarfsemi sé oft fjölþjóðleg í
eðli sínu.
Skipulögð brotastarfsemi er að
mati greiningardeildar ríkislög-
reglustjóra „hvað greinilegust í
innflutningi, framleiðslu, sölu og
dreifingu fíkniefna. Ljóst er að
þessi markaður veltir miklum
fjármunum og starfsemin er þaul-
skipulögð hjá sumum þeirra af-
brotahópa sem nærri koma. Fyr-
irliggjandi upplýsingar
greiningardeildar ríkislög-
reglustjóra eru á þann veg að
skipulögðum hópum hafi fjölgað á
síðustu árum.“ Í þessum alvar-
lega brotaflokki benda upplýs-
ingar til að umsvif erlendra
glæpahópa fari vaxandi. Í rúm-
lega þriðjungi fíkniefnamála lög-
reglunnar á höfuðborgarsvæðinu
á árunum 2015-2017 eru sakborn-
ingar útlendingar.
Vændi og mansal eru líka vax-
andi glæpir hér á landi og þar eru
tengslin við erlenda glæpahópa
greinileg: „Ólöglegir fólksflutn-
ingar og smygl á fólki eru liður í
umsvifum skipulagðra glæpa-
samtaka. Glæpahópar sem starfa
yfir landamæri og hafa komið sér
fyrir í mörgum ríkjum Evrópu
eru umsvifamiklir á
þessu sviði. Upplýs-
ingar lögreglu benda
til þess að erlendir
ríkisborgarar hafi
verið fluttir til Ís-
lands með skipu-
lögðum hætti til að
sæta mansali og mis-
neytingu. Árið 2018 hófst um-
fangsmikil mansalsrannsókn.
Virðist sem erlendur ein-
staklingur hafi skipulega flutt
fólk yfir landamæri víða um heim
og loks til Íslands.“
Þá segir í skýrslunni að farand-
brotahópar frá Austur-Evrópu
hafi ítrekað komið til landsins á
síðustu árum í þeim tilgangi ein-
um að fremja skipulögð innbrot
og þjófnaði. „Lögregla hefur
grunsemdir um að hópar þessir
njóti, í einhverjum tilvikum hið
minnsta, leiðsagnar aðstoðar-
manna búsettra hér á landi.“
Í skýrslunni segir einnig að
þekkt sé á Norðurlöndum og víð-
ar í Evrópu að glæpasamtök
„misnoti opinbera þjónustu og
kerfi og að sú háttsemi sé liður í
skipulagðri starfsemi þeirra.
Þetta á við um bótakerfi, vinnu-
miðlun, móttökukerfi vegna
flóttafólks og umsækjenda um al-
þjóðlega vernd og margvíslega
félagslega aðstoð sem þeim
stendur til boða.“
Samkvæmt skýrslu ríkislög-
reglustjóra fer fjöldi, umsvif,
stærð og styrkur skipulagðra
glæpahópa vaxandi. „Margir
þeirra skipulögðu glæpahópa sem
hafa náð fótfestu á Íslandi koma
frá Austur-Evrópu, ríkjum á borð
við Pólland, Litháen, Rúmeníu og
Albaníu. Greiningardeild ríkis-
lögreglustjóra er t.a.m. kunnugt
um þrjá hópa manna sem allir
koma frá einu ríki í Austur-
Evrópu. Hóparnir halda uppi
skipulagðri brotastarfsemi á Ís-
landi sem í senn er víðfeðm og
ábatasöm.“
Ekki vekur hvað síst áhyggjur
að í skýrslunni segir að eftir því
sem glæpahóparnir eflist verði
örðugra fyrir lögreglu að sporna
við starfsemi þeirra. Þeir eigi þá
auðveldara með að fela slóð sína
og fela ágóðann í löglegum
rekstri. „Slík aðferð við pen-
ingaþvætti getur haft bein áhrif á
markaði, t.d. vegna betri sam-
keppnisstöðu sem ólöglegur ábati
tryggir,“ segir í skýrslunni.
Þetta verður svo enn alvar-
legra þegar horft er til þess að í
skýrslunni kemur fram að lög-
reglumönnum sem sinni rann-
sóknum á skipulagðri brota-
starfsemi hafi fækkað á
undanförnum árum og að staða
löggæslumála sé með þeim hætti
að geta lögreglunnar til að takast
á við skipulagða brotastarfsemi
sé mjög lítil. Því sé fyrirsjáan-
legt, að óbreyttu, að umfang
skipulagðrar glæpastarfsemi
aukist enn hér á landi.
Þetta ástand er óviðunandi.
Ábyrg stjórnvöld hljóta að taka
mark á aðvörunarorðum ríkislög-
reglustjóra og styðja hann og lög-
regluna alla til að takast á við
þessa vaxandi ógn.
Stjórnvöld verða að
hlusta á aðvaranir
ríkislögreglustjóra
um skipulagða
glæpastarfsemi}
Nú þarf að bregðast við
V
ið í Miðflokknum höfum staðið á
þingi á aðra viku og rætt orku-
pakkann. Þrátt fyrir að hafa
þurft að sitja undir gagnrýni frá
einhverjum þjóðfélagshópum
höfum við haldið umræðunni áfram og þrátt
fyrir að sömu gagnrýnisraddir vilji meina að
þetta sé populismi hjá okkur eða við gerum
þetta því okkur finnist svo gaman að hlusta á
okkur sjálf tala þá er það ekki raunin. Raun-
veruleikinn er sá að okkur finnst þing og þjóð
skorta þekkingu á þessu mikilvæga máli og
höfum við því leitast við að setja fram nýja
vinkla og koma með upplýsingar sem nýtast í
umræðunni.
Með þessu móti hefur okkur tekist að fá
fólk til að velta orkupakkanum fyrir sér og
hafa þessar umræður tendrað neista hjá
fólki, enda höfum við fengið fjölmargar
ábendingar og kveðjur sem benda til þess að skortur er
á upplýsingum um hvað orkupakkinn þýði fyrir hag
landsmanna. Í þessu máli eru eðlilega skiptar skoðanir
ef litið er til þjóðarinnar og endurspeglar það skort á
upplýsingum. Það er jafnframt óvenjulegt að þingið sé
ekki í takt við meirihlutaskoðun þjóðarinnar og segja
má að það sé áhyggjuefni. Hlutverk þingsins er jú að
vera málsvari þjóðarinnar og ætti það því að end-
urspegla skoðanir hennar.
Gerðar hafa verið skoðanakannanir er varða afstöðu
almennings og hafa þær leitt í ljós að flestir landsmenn
eru andvígir orkupakkanum. Auk þess hafa
grasrætur ríkisstjórnarflokkanna ályktað
gegn orkupakkanum svo það er því afar-
slæmt þegar ríkisstjórnin gengur gegn þjóð-
arviljanum. Það er umhugsunarefni hvers
vegna ríkisstjórnarflokkarnir hafa skipt
svona rækilega um skoðun. Sökum þess hef-
ur þessi einkennilega staða komið upp að
Miðflokkurinn hefur þurft að halda uppi
vörnum fyrir meirihluta þjóðarinnar og
saknar hann nokkurra flokka úr þeirri máls-
vörn sem hefðu ef til vill átt að fylgja álykt-
unum sinna flokksfélaga.
Þar sem mikil óeining ríkir um málið inni
á Alþingi væri vissulega óskandi að málinu
væri frestað svo hægt væri að kynna það
betur. Einnig væri betra ef þinghald færi
fram á daginn svo fólk ætti auðveldara með
að koma á palla og aðrir þingmenn myndu
frekar taka þátt. Þetta fyrirkomulag er óhagkvæmt fyr-
ir alla og í raun undarlegt að reynt sé að gera þing-
mönnum erfitt um vik þegar þeir vilja ræða þau mál
sem fyrir þinginu liggja. Það er enginn hagur í því að
sleppa umræðum um þetta mál og vonast ég til að sem
flestir taki þátt á meðan á því stendur. Þangað til, þá
munum við í Miðflokknum standa okkur og hafa um-
ræðurnar málefnalegar nú sem fyrr. annakolbrun@a-
lthingi.is
Anna
Kolbrún
Árnadóttir
Pistill
3. orkupakkinn
Höfundur er þingmaður Miðflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Arnar Þór Ingólfsson
arnarth@mbl.is
Ekki eru augljós merki umað þolmörkum hafi veriðnáð varðandi fjölda gestasem stunda köfun og yfir-
borðsköfun í Silfru í Þingvalla-
þjóðgarði. Jafnvel er mögulegt að
fjölga gestum hóflega, þannig að þeir
verði 76 þúsund á ári að hámarki mið-
að við óbreytta aðgangsstýringu,
samkvæmt þolmarkagreiningu frá
verkfræðistofunni Eflu, sem unnin
var fyrir þjóðgarðinn og kynnt hags-
munaaðilum á fundi síðdegis í gær.
„Það er jákvætt að þessi skýrsla
er komin og hún er mjög skýr leið-
beining til okkar um það hvert við
eigum að stefna með stjórnunina í
Silfru,“ segir Einar Á. Sæmundsen,
þjóðgarðsvörður á Þingvöllum. Hann
segir niðurstöðurnar sýna að
ferðaþjónustuaðilum sem starfa í
Silfru geti ekki haldið áfram að fjölga
þrátt fyrir að skýrslan sýni að þol-
mörkum sé ekki náð. „Skýrslan sýnir
mjög vel að Silfra er hratt að nálgast
þolmörk. Það er þjóðgarðsins að
ákveða fjölda gesta í Silfru og er
skýrslan eitt af þeim verkfærum sem
nýtist til að ákvarða og stjórna um-
ferð til framtíðar um Silfru,“ segir
Einar.
Gestum farið ört fjölgandi
Gestum sem stunda köfun eða
yfirborðsköfun í Silfru hefur fjölgað
mikið undanfarin ár, úr rúmlega 19
þúsund manns árið 2014 og upp í 62
þúsund manns árið 2018. Tölur fyrstu
mánaða þessa árs benda til 5-10%
fjölgunar frá því í fyrra og því má bú-
ast við því að ekki sé langt þar til
fjöldi gesta á ári verði orðinn 76 þús-
und.
Þó segja skýrsluhöfundar að
hafa verði í huga þá óvissu sem er
varðandi þróun í fjölda ferðamanna
sem hingað til lands koma. Sjö ferða-
þjónustufyrirtæki bjóða upp á köfun
og yfirborðsköfun í gjánni.
Nokkur alvarleg slys hafa orðið í
tengslum við köfun í Silfru á und-
anförnum árum, en alls eru banaslys-
in á þessum vinsæla köfunarstað orð-
in fimm talsins síðan árið 2010. Þessi
slys og fleiri eru ein meginástæðan
fyrir því að talin hefur verið þörf á að
skoða mögulega stjórnun á aðgengi
að gjánni.
Fram kemur í skýrslunni að ekki
sé sjáanlegt samhengi á milli fjölg-
unar gesta og tíðni slysa, en gögnin
sem skýrsluhöfundar studdust við
sýndu þó að fleiri slys eða önnur
skráð atvik eigi sér stað að vetri en að
sumri, til dæmis þegar að biðraðir
myndist við Silfru er veðuraðstæður
eru slæmar.
„Öryggisþátturinn er mikil-
vægur allt árið en hann er mikil-
vægastur yfir veturinn,“ segir Einar
og bætir við: „Þá er ekki jafn mikil
birta. Á mjög fáum klukkustundum á
hverjum degi í desember eru í raun
jafn margir að reyna að troðast ofan í
Silfru og yfir sumarið. Við settum
upp tilraunaverkefni í vetur þar sem
það voru tveir starfsmenn í að miðla
fólki ofan í Silfru og það gaf ágæta
raun.“
Leggja skýrsluhöfundar einnig
til að leitað verði að framtíðarlausn til
þess að stýra aðgengi að gjánni, sem
hafi það að markmiði að minnka bið-
raðamyndun og draga úr áhrifum
starfseminnar á ásýnd þjóð-
garðsins. „Felur það mögu-
lega í sér að færa aðstöðuna
fjær Silfru sjálfri, t.d. að
þjónustumiðstöð innan
þjóðgarðsins eða jafnvel út
fyrir þjóðgarðinn. Ferja
mætti gesti með vistvæn-
um samgöngumáta að
Silfru og stýra
þannig aðgengi,“
segir í skýrslunni.
Silfra ekki enn komin
að þolmörkum sínum
Skýrsluhöfundar segja einnig
þörf á að setja reglur um það við
hvaða veðurskilyrði hætta skuli
að hleypa gestum ofan í Silfru,
„með því að horfa t.d. til viðvar-
ana Veðurstofu Íslands eða ann-
arra veðurfarsupplýsinga“. Einar
Á. Sæmundsen þjóðgarðsvörður
tekur undir þetta, en auk þess
segir í skýrslunni að hafa þurfi í
huga aðgengi viðbragðsaðila.
„Ef lokað er fyrir umferð að
Þingvöllum eða ekki eru að-
stæður sem bjóða upp á aðstoð
úr lofti er ekki skynsamlegt að
leyfa starfsemi í Silfru. Í sumum
tilfellum geta veðuraðstæður
við Silfru verið þannig að
mögulegt er að stunda þar
köfun þrátt fyrir að aðgengi
viðbragðsaðila að svæðinu
sé erfitt eða ómögulegt.
Við slík skilyrði er ekki
skynsamlegt að leyfa
ferðir í Silfru,“
segir í skýrsl-
unni.
Tryggja þarf
gott aðgengi
VEÐURSKILYRÐI
Einar Á. Sæmundsen
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Ævintýri Gjáin Silfra á Þingvöllum hefur lengi verið vinsæll staður ferða-
manna hér á landi enda þykir hún einn fegursti staður heims til að kafa á.