Morgunblaðið - 26.08.2019, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. ÁGÚST 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Skógareldar íAmazon-regnskóg-
inum urðu óvænt að
einu helsta um-
ræðuefni leiðtoga
sjö helstu iðnríkja
heims þegar þeir funduðu í
franska strandbænum Biarritz
um helgina. Féllu í aðdraganda
fundarins mikil gífuryrði, og
hótuðu helstu leiðtogar Evrópu-
sambandsins, þar á meðal
Emmanuel Macron Frakk-
landsforseti og Donald Tusk,
fráfarandi forseti leiðtogaráðs
sambandsins, að ekkert yrði úr
fríverslunarsamningi Evrópu-
sambandsins og Mercosur, sam-
taka ríkja í Suður-Ameríku, ef
Jair Bolsonaro, forseti Brasilíu,
tæki ekki harðar á skógareld-
unum.
Þrýstingurinn virðist hafa
virkað að einhverju leyti og Bol-
sonaro ákvað um helgina að
skipa brasilíska hernum að að-
stoða við slökkvistörf.
Engu að síður stóðu öll spjót
á forsetanum, þar sem hann og
ríkisstjórn hans voru sögð bera
ábyrgð á því að um 75.000 skóg-
areldar, mismiklir að stærð og
umfangi, hefðu verið tilkynntir
það sem af er ári. Er sá fjöldi
sagður hafa slegið öll met síðan
byrjað var að halda utan um þá
tölfræði, en sjaldnast fylgir sög-
unni að fjöldi skóg-
arelda í Brasilíu
var fyrst talinn árið
2013.
Öðru sem flíkað
hefur verið í um-
ræðunni er að
„lungu“ heimsins séu að brenna,
og um leið haldið fram að Ama-
zon-skógurinn framleiði 20% af
öllu súrefni jarðarinnar. Þessi
tölfræði er vafasöm, svo ekki sé
meira sagt, en meira að segja
Macron Frakklandsforseti gat
ekki stillt sig um að „tísta“
henni á samfélagsmiðlum fyrir
helgi. Hin raunverulega tala er
nær 6% og segja þeir fræði-
menn sem gleggst þekkja til að
súrefnisframleiðsla jarðarinnar
sé ekki í hættu vegna eldanna.
Þar með er ekki sagt að skóg-
areldarnir séu ekki mikið
áhyggjuefni fyrir umhverfið.
Þar má fyrst nefna að eldarnir
leysa úr læðingi mikið af kol-
efnum, sem aftur geta ýtt undir
gróðurhúsaáhrif. Þá er fjöl-
breytt lífríki í Amazon-
skóginum með um þremur millj-
ónum tegunda dýra og plantna,
og tilvist þess er teflt í hættu
þegar gengið er á skóginn. Það
er því brýnt að það takist að
draga úr tíðni skógareldanna.
Gífuryrði og skálduð tölfræði
hjálpa hins vegar ekki málstað
umhverfisins á neinn hátt.
Gróðureldar í Ama-
zon eru áhyggjuefni,
en gífuryrði hjálpa
ekki til}
Pólitískir skógareldar
Rússneska skipiðAkademik Lo-
monosov hélt úr
heimahöfn í Múr-
mansk á föstudag til
norðausturhluta Síberíu. Sigling
skipsins um heimskautahöfin
væri ef til vill ekki í frásögur
færandi nema fyrir þá sök, að
um borð er kjarnorkuver, og
hyggjast Rússar nota það til að
framleiða rafmagn fyrir af-
skekktari byggðir hins víðáttu-
mikla lands.
Viðbrögðin við þessu tiltæki
Rússa hafa verið blendin, en
umhverfisverndarsamtök á borð
við Greenpeace hafa meðal ann-
ars vísað í bæði Tsjernóbíl-slysið
og jómfrúsiglingu Titanic til
þess að vara við þeim hættum
sem fylgja starfsemi hins fljót-
andi kjarnorkuvers. Er það ekki
síst ákvörðun rússnesku kjarn-
orkumálastofnunarinnar Ros-
atom, um að úrgangurinn úr
verinu verði geymdur um borð
sem hefur vakið ugg um að færi
eitthvað úrskeiðis, gæti það haft
mikil og alvarleg áhrif á lífríki
norðurslóða.
Þá er líka umhugsunarefni, að
skipinu er ætlað að starfa á slóð-
um þar sem veðurfar er mislynt
og ótryggt, og engir innviðir til
hreinsunar- og björgunarstarfa
eru til staðar. Vert er að gefa öll-
um slíkum áhyggjum
góðan gaum, en á
sama tíma má hafa í
huga, að kjarnakljúf-
arnir um borð í Lo-
monosov eru ekki mikið stærri en
þeir sem þegar eru notaðir um
borð í sumum kjarnorkuknúnum
skipum, þar á meðal ísbrjótum,
sem Rússar nota nú á þessum
slóðum.
Frá sjónarhóli rússneskra
stjórnvalda er það því kannski
stigsmunur frekar en eðlismunur
hvert orkunni er beint, og eflaust
er nokkur hagræðing fólgin í því
að þurfa ekki að reisa slíkt orku-
ver á landi. Um leið opnar hið
fljótandi kjarnorkuver tækifæri
fyrir Rússa á norðurslóðum.
Stjórnvöld í Moskvu hafa þegar
lýst því yfir að þau hyggist smíða
fleiri skip af þessu tagi og nota
meðfram norðurströnd Rúss-
lands. Þar mun þeim meðal ann-
ars ætlað að knýja olíuborpalla
og aðra nýtingu auðlinda í Norð-
ur-Íshafi.
Fylgjast þarf grannt með þess-
ari þróun, og eiga Íslendingar
ekki síst mikið undir því að fyllsta
öryggis verði gætt við þetta
framtak Rússa. Beislun kjarn-
orku getur fylgt mikill ávinn-
ingur, en fari eitthvað úrskeiðis
geta afleiðingarnar orðið bæði
langvarandi og geigvænlegar.
Nýtt kjarnorkuver
Rússa vekur umtal}
Fljótandi Tsjernóbíl
eða einfalt orkuver?
S
em betur fer eru flestir þeirrar skoð-
unar að allir eigi að njóta mannrétt-
inda og þar séu engar undantekn-
ingar. Í tillögum stjórnlagaráðs var
langur listi. Ekki skyldi mismuna á
grunni „kynferðis, aldurs, arfgerðar, búsetu,
efnahags, fötlunar, kynhneigðar, kynþáttar, lit-
arháttar, skoðana, stjórnmálatengsla, trúar-
bragða, tungumáls, uppruna, ætternis og stöðu
að öðru leyti.“
Gott fólk er sammála þessari hugsun. En
hvaða réttur er heilagri en rétturinn til atvinnu
og virðingar?
Stórt skref í jafnréttismálum var stigið þeg-
ar frumvarp Viðreisnar um jafnlaunavottun var
samþykkt. Sífellt erum við minnt á að útrýma
fordómum vegna fötlunar, kynhneigðar og lit-
arháttar. Aldursfordómar lifa þó enn góðu lífi
og lítið spornað við þeim.
Nýleg dæmi eru um að í umræðu í samfélaginu sé gert
lítið úr andstæðingunum vegna þess að þeir séu „rugluð
gamalmenni“. Er ekki nóg að segja að þeir séu ruglaðir, ef
velja þarf niðrandi lýsingu? Sjálfum varð mér það á í fyrra
að tala um ógeðslega gamla karla sem gerðu lítið úr kon-
um sem höfðu orðið fyrir kynferðisárásum. Þarna var ég
með enska hugtakið Dirty old men í huga, en auðvitað var
nóg að tala um ógeðslega karla, ef ég vildi á annað borð
fara á þetta plan. Ég fékk vinsamlega ábendingu um orð-
færið, en ekki þá holskeflu sem ég átti skilið, eins og gerst
hefði ef ég hefði vísað í kynhneigð eða litarhátt karlanna.
Sagt er í gríni að fólk sem er orðið 67 ára sé
þar með „löggilt gamalmenni“. En öllu gamni
fylgir nokkur alvara. Ástæðan er sú að við
þennan aldur öðluðust margir rétt til þess að
taka lífeyri frá Tryggingastofnun.
En talan 67 er núna ekkert annað en tala. Hjá
bæði TR og lífeyrissjóðum er hægt að fresta
töku ellilífeyris til allt að 80 ára aldurs gegn var-
anlegri hækkun, eða flýta til 65 ára aldurs gegn
lækkun. Það er engin heilög tala í ellilífeyri.
Önnur tala og alvarlegri er 70 ár. Þá er fólki
sem vinnur hjá ríkinu ýtt út af vinnumarkaði.
Bankar hafa jafnvel miðað við 65 ára ellilífeyr-
isaldur. Sú viðmiðun nær þó ekki til bankaráða
sem er illskiljanlegt, því að ef fólk hefur ekki
lengur andlega burði til þess að vinna í banka,
hvernig getur það stjórnað honum?
Algengt er að þeir sem hafa misst vinnu á al-
mennum vinnumarkaði verði leiðsögumenn fyrir erlenda
ferðamenn sem er auðvitað hið besta mál. En hvers vegna
mátti fólkið ekki einfaldlega nýta þekkingu sína þar sem
það hafði unnið megnið af ævinni?
Auðvitað á að miða við hæfni til starfa en hvorki aldur,
kyn, litarhátt né nokkuð annað. Viðreisn vill afnema
þvinguð starfslok vegna aldurs, þannig að þeir sem vilja
og geta haldi sínu striki án tillits til fjölda afmælisdaga.
Hættum að stimpla fólk sem löggilt eða rugluð gamal-
menni. Berum virðingu fyrir öllum, óháð aldri.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Fáir gera gömlum betur
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Íslendingar eru komnir í ann-að sætið meðal Evrópuþjóða íhlutdeild seldra rafbíla af seld-um nýjum bílum í hverju landi
fyrir sig, samkvæmt nýjum saman-
burði vefrits EV-Volumes.com. Á Ís-
landi er hlutdeild hreinna rafbíla og
tengiltvinnbíla sögð hafa verið tæp
11% af seldum bílum á fyrri helmingi
ársins.
Norðmenn bera höfuð og herðar
yfir aðrar Evrópuþjóðir en 47% seldra
bíla í Noregi á fyrstu sex mánuðum
ársins eru með rafmótor, og að lang-
stærstum hluta er þar um hreina raf-
bíla að ræða eða 38%.
Sala rafbíla sem eingöngu ganga
fyrir rafmagni, er sögð hafa aukist um
52% á Íslandi á fyrri helmingi ársins
samanborið við fyrri helming ársins
2018 en sala tengiltvinnbíla, þ.e. bíla
sem ganga bæði fyrir eldsneyti og raf-
magni og hægt er að hlaða með raf-
magnstengli, er sögð hafa dregist
saman um 41%.
Svíar eru í þriðja sæti á listanum
yfir hlut rafmagnsknúinna bíla af
seldum bílum í löndum Evrópu og
Hollendingar í því fjórða.
Alls voru seldir 259 þúsund raf-
magnsbílar í löndum Evrópu á fyrri
helmingi ársins og jókst salan um 34%
miðað við sama tímabil í fyrra. Er
aukningin langmest í sölu bíla sem
eingöngu ganga fyrir rafmagni. Flest-
ir rafmagnsbílar voru seldir í Þýska-
landi, sem skaust fram úr Noregi í
fjölda seldra rafbíla á fyrstu sex mán-
uðum ársins. Söluhæsti rafbíllinn á
þessu tímabili í Evrópu var Tesla
Model-3. Seldust 38 þúsund bílar af
þeirri tegund í Evrópu.
4-5% af bílaflota landsins
Í umfjöllun greiningarfyrirtæk-
isins 24/7 Wall Street segir að skv.
þessum tölum megi reikna með að á
þessu ári muni rafhleðslustöðvum í
Evrópu fjölda í um 100 þúsund stöðv-
ar en þær voru 80 þúsund fyrir tveim-
ur árum. Sé við því að búast að í lok
þessa árs verði um 3,2 milljónir
rafknúinna bíla komnir í notkun í öll-
um löndum heims og árlegur vöxtur
sé um 57%.
Svonefndir hybrid tvinnbílar sem
ganga fyrir eldsneyti og rafmagni en
er ekki hægt að hlaða með rafleiðslu
eru ekki tilteknir í samanburði EV-
Volumes á sölu rafbíla, sem birtir ein-
göngu tölur um raftengilbíla, en skv.
tölum yfir skráningu nýrra bíla hér á
landi voru hybrid tvinnbílar um 6% af
nýskráningum allra bíla á fyrri helm-
ingi ársins. Eins og fram hefur komið
hér í blaðinu teljast allar tegundir
rafbíla, hreinir rafbílar, hybrid (bens-
ín og rafmagn) og tengiltvinnbílar
(bensín og raftengill) um 19% af
heildarsölunni á fyrri helmingi ársins.
Skv. skráningartölum sem feng-
ust hjá Bílgreinasambandinu fyrir
helgi voru hreinir rafbílar 5% af öll-
um seldum ökutækjum á fyrri helm-
ingi ársins og tæp 6% af seldum
fólksbílum, sem er nokkru hærra
hlutfall en fram kemur í tölum EV-
Volumes. Markaðshlutdeild tengil-
tvinnbíla var um 7% af öllum nýjum
bílum á fyrri hluta þessa árs og sam-
anlögð hlutdeild allra nýskráðra
tvinnbíla (bensín og rafmagn og
bensín og raftengill) var 13%.
Rafbílar og tengiltvinnbílar eru
komnir í 4-5% af heildarbílaflota
landsmanna. Hreinir rafmagnsbílar
telja nú tæp þrjú þúsund og er hlut-
deild þeirra af bílum í umferð hér á
landi 1,3% en hlutur tengiltvinnbíla,
sem eru tæplega 6.700 talsins, er um
3%. Bensínknúnir bílar voru sam-
kvæmt seinustu tölum sem fengust
hjá Bílgreinasambandinu tæplega
137 þúsund talsins eða tæplega 61%
alls bílaflotans og dísilbílarnir 76.566,
sem svarar til rúmlega 34% af heild-
arflotanum hér á landi.
Í 2. sæti í Evrópu
yfir selda rafbíla
Hlutur rafbíla af seldum fólksbílum
Tíu lönd með hæsta hlutdeild seldra rafbíla á fyrri helmingi ársins 2019
1. Noregur 2. Ísland 3. Svíþjóð 4. Holland
5. Kína 6. Sviss 7. Finnland 8. Portúgal 9. Danmörk 10. Austurríki
38% (+73%)
9% (-45%)
4,2% (+52%)
6,6% (-41%)
3,4% (+252%)
4,0% (-2%)
6,0% (+115%)
1,0% (+156%)
3,7%
1,1%
Samtals
4,8%
3,5%
0,9%
Samtals
4,4%
1,3%
3,0%
Samtals
4,3%
2,6%
1,4%
Samtals
4,0%
1,9%
1,2%
Samtals
3,1%
2,4%
0,5%
Samtals
3,1%
Heimild:
EVvolumes.com
Samtals
47%
Samtals
10,8%
Samtals
7,4%
Samtals
7,0%
Hreinir rafbílar Tengiltvinnbílar (aukning frá fyrri helmingi ársins 2018 í sviga)
Íslendingar eru á toppnum í nýj-
um samanburði á verðlagningu
á bensíni og dísilolíu í 30 lönd-
um (í Evrópu, og Bandaríkin) að
því er sagt er frá í nýrri frétt á
vefsíðu FÍB. Þar er vitnað í nýjan
samanburð Automobile Asso-
ciation í Bretlandi á eldsneytis-
verði í júlí. Í umfjöllun FÍB kem-
ur fram að Norðmenn eru í öðru
sæti listans yfir hæsta elds-
neytisverðið. Verðmunur á
bensínlítra milli Íslands (237,20
kr) og Noregs (236,09 kr.) er
ekki marktækur en verðmun-
urinn er sagður meiri á dísil-
olíunni eða tæpar 11 kr. miðað
við næst dýrasta dísillítrann
sem fæst einnig í Noregi.
SAMANBURÐUR Á VERÐI
Bílar Nýskráðum bílum fækkaði á fyrri
hluta árs en rafbílum fjölgar í flotanum.
Eldsneyti
dýrast hér