Þjóðarbúskapurinn - 01.07.1972, Síða 29

27
Fjármál ríkisins.
Á árinu 1970 fáru bæði tékjur og gjöld ríkisins verulega
fram úr áætlunum fjárlaga þess árs. Ástæðurnar fyrir þessu voru
bæði mun meiri aukning þjáðarframleiðslu og tekna og_ hærra
verðlag og kauplag en fjárlög gerðu ráð fyrir, auk sárstakra
ráðstafana, sem gripið var. til á árinu. Á útgjaldahlið fúr mest
fyrir hækkun launa opinberra starfsmanna, auknum útgjöldum til
"tryggingakerfisins og heilbrigðisþjúnustunnar, og að auki jukust
niðurgreiðslur landbúnaðarafurða meir.en ráð var fyrir gert. Þá
komu og til almennar kostnaðarhækkanir umfram áætlun og einnig
fylgdu verðstöðvuninni allmikil aukaútgjöld í formi aukinna
niðurgreiðslna og fjölskyldubóta.
Þar sem forsendur fjárlaga um aukningu framleiðslu og
tekna breyttust verulega á árinu fóru tekjur mjög fram úr áætlun
fjárlaga. Aukning innflutningsgjalda og söluskatts umfram
áætlun var þyngst á metunum, en ennfremur voru tekju- og eigna-
skattar hærri en reiknað var með. Alls námu tekjur ríkisins 1970
á greiðslugrundvelli 9.463 m.kr., en gjöld 9.223 m.kr.. Jöfnuður
lánahreyfinga var jákvæður um 284 m.kr., þegar tekið hefur verið
tillit til 100 m.kr. lánagreiðslu til Seðlabankans.og nam því
samanlagður greiðsluafgangur ríkissjóðs um 524 m.kr., gagnvart
einkaaðilum og öðrum peningastofnunum.
Þau fjárlög, sem samþykkt voru fyrir árið 1971,fólu í sér
allmikla hækkun bæði útgjalda og tekna frá rekstrarreikningi
ár sins á undan, eða sem nam tæplega 21%. Hér réði mestu fyrirvari
um launahækkanir opinberra starfsmanna samkvæmt samningunum í
desember 1970, en samningum var ekki lokið við afgreiðslu fjárlaga,
og einnig höfðu verðstöðvunaraðgerðirnar, sem upphaflega var
gert ráð fyrir að væru í gildi til 1. sept. 1971, hér talsverð
áhrif. Að öðru leyti má segja, að með fjárlögunum hafi verið
horfið aftur til eðlilegrar aukningar umsvifa ríkisins eftir
það aðhald, sem ríkti í fjármálum ríkisins og stofnana þess á
tímabili efnahagsörðugleikanna, 1968 og 1969. Þrátt fyrir þessa
áætluðu aukningu gjalda og tekna fór hvort tveggja fram úr áætlun
á árinu. Gjaldamegin var m.a. um að ræða aukningu á framlagi
til Vegasjóðs og til heilbrigðisþjónustunnar vegna hækkaðra
daggjalda sjúkrahúsa. Hin nýja ríkisstjórn, sem mynduð var á
miðju ári, ákvað að lefigja verðstöðvunartímabilið til ársloka,
L