Vinnuafl - 15.01.1996, Blaðsíða 11

Vinnuafl 1963-1990
9
4. Uppgjörsaðferðir
Þrátt fyrir að uppgjörsaðferðir hafi ekki breyst í grundvallar-
atriðum á því tímabili sem skýrsla þessi nær til hafa ýmsar
breytingar verið gerðar. Astæða er til að geta helstu breytinga
hér þannig að notendur geti betur glögg vað sig á því talnaefni
sem skýrsla þessi hefur að geyma.
Ný lög um tekju- og eignarskatt voru gefin út árið 1978 3
og komu þau til framkvæmda við álagningu skatta á árinu
1980 (tekjuár 1979). Þessi lög komu í stað laga nr. 68/1971
með síðari breytingum. Með þessum lögum voru gerðar
mikilvægar breytingar á skattálagningu. Meðal annars voru
í 59. gr. þeirra ákvæði um að skattstjórar skuli ákvarða
einstaklingum með eigin rekstur tekjur til skattlagningar ef
þeir hefðu talið sér til tekna lægri fjárhæð af rekstri en ætla
mætti að launatekjur hans hefðu orðið ef hann hefði unnið
starfið sem launþegi hjá óskyldum aðila. Þessar kerfis-
breytingar höfðu ekki teljandi áhrif á skýrslur skattyfirvalda
um vinnuvikur.
Fram að vinnuárinu 1979 voru eiginkonur bænda svo til
allar sjálfkrafa slysatryggðar miðað við fullt starf í land-
búnaði, 52 vinnuvikur, hvort sem þær unnu meira eða minna
eða yfirleitt nokkuð við búrekstur. Þá var slysatrygging
bænda yfirleitt miðuð við 52 vinnuvikur í búrekstri á ári án
tillits til þess hvort þeir hefðu verið við störf í öðrum
atvinnugreinum á árinu eða ekki. Frá vinnuárinu 1979
breyttist þetta hvort tveggja og jafnframt varð hliðstæð
breyting á ákvörðun vinnuvikna einstaklinga með eigin
rekstur í öðrum greinum en búrekstri, ef þeir höfðu jafnframt
tekjur af launavinnu. I starfsreglum ríkisskattstjóra til
skattstjóra um skattlagningu 1980 (vinnuár 1979) segir svo
m.a.: “Sé .... um framteljanda að ræða, sem að hluta til er
launþegi og að hluta til með vinnurekstur eða sjálfstæða
starfsemi, skal ákvarða vikufjölda í sama hlutfalli og reiknað
endurgjald er ákvarðað miðað við launuð störf. Sé maður
launþegi sem svarar 26 vikum og vinnur við atvinnurekstur
26 vikur, skal skipting vikufjölda verða samkvæmt þvf’.
Þessi regla, sem hefur ekki verið breytt, leiddi til fækkunar
vinnuvikna í allmörgum atvinnugreinum, sérstaklega þar
sem voru hlutfallslega margir einstaklingar með eigin rekstur
en höfðu jafnframt tekjur af launavinnu. Vinnuvikumbænda
í atvinnugrein 011 (almennur búrekstur) fækkaði því mjög
frá árinu 1978 til ársins 1979, eða um rúmlega 42 þúsund
vikur á öllu landinu. Reiknaðar vinnuvikur bónda gátu eftir
umrædda breytingu farið allt niður í 13 vikur á ári.
I búrekstri tók þessi niðurfærsla vinnuvikna jafnt til
bóndans sem eiginkonu hans. Eitthvað var um það að
eiginkonur bænda stunduðu launavinnu utan heimilis og
einnig þess vegna urðu vinnuvikur í landbúnaði árið 1979
færri en árið 1978.
Sjálfvirk slysatrygging eiginkvenna bænda hefur valdið
því að einstakar stofnanir hafa talið vinnuvikur eiginkvenna
bænda á mismunandi hátt. Hagstofan hefur talið þær að fullu
í uppgjöri á heildarfjölda vinnuvikna en að hálfu leyti við
hlutfallslega skiptingu vinnuaflsins á atvinnugreinar.
Þjóðhagsstofnun fækkaði hins vegar vinnuvikum eiginkvenna
bænda um 75% fram til ársins 1979 og um 45% eftir
skattkerfisbreytinguna það ár. Byggðastofnun hefur fækkað
öllum vinnuvikum í landbúnaði um 30%. Til að auka
samræmi í meðferð þessara gagna hefur Hagstofan tekið
upp aðferð Þjóðhagsstofnunar og fækkað áætluðum fjölda
vinnuvikna eiginkvenna bænda um 75% fram til ársins 1979
og um 45% eftir það vegna breytinga á lögum um tekju- og
eignaskatt sem komu til framkvæmda árið 1980. Þessi
breyting hefur einnig verið látin ná hlutfallslega til einstakra
sveitarfélaga þannig að fjöldi ársverka í almennum búrekstri
hefur verið lækkaður sem því nemur.
Önnur breyting, sem varð frá og með árinu 1979, er að
vinnuvikur atvinnubílstjóra (leigu-, sendi-, vöru- og lang-
ferðabflstjóra, atvgr. 712-714) sem eiga bfla sína sjálfir,
voru fram til þess tíma fengnar úr gögnum hlutaðeigandi
stéttarfélaga. Samkvæmt upplýsingum þein-a unnu þessir
bflstjórar í flestum tilvikum 52 vinnuvikur á ári. Frá og með
vinnuárinu 1979 eru hér hins vegar birtar tölur byggðar á
gögnum skattyfirvalda. Þessi breyting ásamt með reglunni
um niðurfærslu úr 52 vinnuvikum, þegar það á við, leiddi til
þess að vinnuvikum í umræddum þremur atvinnugreinum
fækkaði um 20 þúsund frá árinu 1978 til ársins 1979, þar af
14 þúsund hjá vöru- og sendibflstjórum í atvinnugrein 714.
Auk þessa fara hér á eftir almennar athugasemdir um
úrvinnslu einstakra liða sem hafa ber í huga við túlkun talna-
efnisins:
1. Upplýsingar um vinnuvikur sjómanna á öllum skipum
(þar á meðal á trillubátum) eru frá og með árinu 1967
fengnar frá skattstofum. Aður voru vinnuvikur sjómanna
á skipum 12 brúttólestir og stærri fengnar úr gögnum
Tryggingastofnunarríkisins og fylgdu þær lögskráningar-
stað skips. Eftir 1967 fy lgja vinnu vikur hins vegar sveitar-
félaginu þar sem útgerðarfyrirtækið er skráð.
2. Vinnuvikur bflstjóra í þjónustu annarra teljast til þeirrar
greinar sem fyrirtæki hlutaðeigandi bflstjóra tilheyrir en
sé það með starfsemi i fleiri en einni grein, teljast vinnu-
vikur bílstjóra til viðamestu greinarinnar, reiknað í
vinnuvikum. Þessi regla veldurþví að vinnuvikurbflstjóra
geta flust milli atvinnugreina hjá einu og sama fyrirtæki
frá einu ári til annars. Þetta átti sér t.d. stað hjá Mjólkur-
samsölunni árin 1976 og 1977.4 Skráning vinnuvikna
atvinnubflstjóra á eigin bflum breyttist frá og með vinnu-
ári 1979, eins og áður er getið.
3. Flugáhafnirflugfélagateljasttilatvinnugreinar717(flug-
rekstur) en flugmenn Landhelgisgæslunnar til atvinnu-
greinar 813 (stjórnsýsla ríkisins ót.a.). Viðgerðar-
verkstæði flugfélaga eru talin sérstakar rekstrareiningar
í atvinnugrein 386 (flugvélaviðgerð).
4. Utanríkisþj ónusta Islands erlendis og íslenskir starfsmenn
alþjóðastofnana teljast til atvinnugreinar 812 (utanríkis-
þjónusta, nema utanríkisráðuneytið). Islenskt starfslið
hjá erlendum sendiráðum hér á landi, sem telst til
atvinnugreinar 814 (erlend sendiráð, íslenskt starfslið),
mun að litlu eða engu leyti koma fram í slysatrygginga-
skrám.
5. Reynt hefur verið eftir föngum að skipta fyrirtækjum í
rekstrareiningar þegar um starfsemi í fleiri en einu
sveitarfélagi er að ræða. Starfsemi á því yfirleitt að vera
talin í þeim kaupstað eða þeirri sýslu sem hún fer fram.
Margs er að gæta í þessu sambandi, m.a. eftirtalinna
atriða:
Starfsemi sláturhúsa sem ekki eru sjálfstæðir rekstrar-