Fréttablaðið - 11.10.2019, Blaðsíða 13

Bókabúð Forlagsins | Fiskislóð 39 | Opið alla virka daga 10–18 | laugardaga 11–16 | www.forlagid.is
LANDSINS MESTA ÚRVAL BÓKA
Dagur Hjartarson hlaut
tilnefningu til Bókmennta-
verðlauna Evrópusambands-
ins fyrir fyrstu skáldsögu
sína, Síðustu ástarjátninguna
Spennuþrungin skáldsaga
um ást, ofbeldi og viðkvæm
leyndarmál
„Lesturinn var einfaldlega svo
ánægjulegur ... eins og í dýrindis
belgískri súkkulaðiöskju.“
R A G N H I L D U R Þ R A S T A R D Ó T T I R / M O R G U N B L A Ð I Ð
Hilmar Þór
Björnsson
Í DAG
Þó að mikið hafi verið rætt undanfarið um fyrirferð einkabílsins í borgarlands­
laginu hefur ekki komið fram hve
mikil fyrirferðin er. Hvað sam­
göngumannvirkin taka mikið
pláss.
Þetta var skoðað sérstaklega
fyrir 15 árum og borið saman
rými einkabílsins í ýmsum
hverfum Reykjavíkurborgar og
sett í samhengi við fjölda íbúða í
hverfunum.
Í örstuttu máli mátti skilja
að skipulagsyfirvöld og ráð­
gjafar þeirra hefðu álitið landið
nánast ókeypis. Árið 2004 þöktu
samgöngumannvirkin 48% af
borgarlandinu og byggð svæði
nokkuð minna eða 42%. Það sem
út af stendur eru 10% sem eru opin
svæði. Þetta gildir fyrir borgina í
heild.
Ef nýju svæðin austan Elliða­
áa eru skoðuð sérstaklega þá er
staðan sú að 51% af borgarlandinu
er ráðstafað fyrir samgöngumann­
virkin og aðeins 35% voru undir
byggð svæði og 14% undir opin
svæði.
Þegar einstök hverfi eru skoðuð
og fermetrar samgangna á hverja
íbúð bornir saman í hverfunum
er munurinn gríðarlegur. Til að
mynda eru 68 fermetrar sam­
göngumannvirkja á hverja íbúð
í Vesturbænum sunnan Hring­
brautar sem ekki virðist sérlega
þéttur. Í Grafarholti fara 259 fer­
metrar í gatnakerfið fyrir hverja
íbúð og 322 fermetrar á íbúð í
Staðahverfi. Innra gatnakerfi
Staðahverfis er samkvæmt skýrsl­
unni fimm sinnum umfangsmeira
en í Vesturbænum og tíu sinnum
umfangsmeira en í Heimahverfinu
svo dæmi séu tekin.
Skýrsludrögin sem heita „Land­
þörf samgangna“ eru frá því í lok
árs 2004 og voru unnin undir
stjórn Haraldar Sigurðssonar
skipulagsfræðings, sem er einn
nokkurra frábærra starfsmanna
umhverfis­ og skipulagssviðs
borgarinnar. Haraldur var síðar
verkefnisstjóri vegna endurskoð­
unar aðalskipulagsins sem nú er
í gildi, AR2010­2030. Það leikur
ekki vafi á því í mínum huga að
þessi könnun á landþörf sam­
gangna hefur haft veruleg áhrif til
góðs í allri þeirri vinnu.
Maður veltir fyrir sér af hverju
borgarskipulagið og ráðgjafar
þess hafi ekki gert sér grein fyrir
allri þeirri sóun sem lá fyrir í
skipulagsvinnunni á árunum upp
úr 1990 og f lestum var ljós löngu
áður en skýrsludrög Haraldar og
félaga lágu fyrir. Það vissu þetta
allir.
Það er varla hægt að draga aðra
ályktun af þessu en þá, að skipulag
borgarinnar hafi verið óvistvænt
og dýrt. Skýrsludrögin segja okkur
það og það þarf ekki annað en að
horfa á umferðina í þessari litlu
borg til að sjá að eitthvað hefur
farið úrskeiðis í skipulagsmál­
unum. En það eru einmitt skipu­
lagsákvarðanir sem eru helstu
orsök umferðarvandans. Vanreif­
aðar skipulagsákvarðanir kosta
okkur óhemju fé til umferðarmála.
Miklabraut í stokk er dæmi um
það. Hvað ætli það séu margar 126
þúsund manna borgir í heiminum
sem eru með 1,7 km langan stokk
fyrir innanbæjarumferð?
En það birti til með AR2010­
2030 sem stefnir til betri vegar.
Landþörf samgangna í Reykjavík
Ljóst er að það markmið að
hægja á útþenslu byggðar á höfuð­
borgarsvæðinu er skynsamlegt en
það næst ekki nema með öflugu
almenningssamgöngukerfi en þó
fyrst og fremst með markvissu
skipulagi. Dreifðar borgir þar sem
notkun einkabílsins er forsenda
búsetunnar leiða til lakari lífs­
gæða, hærri framfærslukostnaðar
og margfalds samgöngukostnaðar.
Einkabílisminn stuðlar að
styttri líftíma, meiri hættu á lífs­
stílssjúkdómum vegna hreyfingar­
leysis að ekki sé talað um þátt
hans í hlýnun jarðar. Það mikil­
vægasta er svo að hann dregur úr
öllu götulífi, lífinu milli húsanna,
félagslegum samskiptum og gerir
borgirnar oftast leiðinlegri.
Það er því í fullkomnu samræmi
við umræðuna sem er áberandi
um allan heim um útþenslu
borganna, að skipulagsyfirvöld á
höfuðborgarsvæðinu séu að reyna
að stemma stigu við útþenslu
byggðar. Fyrirbærið er kallað
„Urban Sprawl – the uncontrolled
expansion of urban areas“, ef ein­
hver vill gúggla þetta. En menn eru
víðast að tala um að hafa stjórn á
þenslunni – ekki stöðva hana.
✿ Hlutfall af þéttbýlu landi Reykjavíkur 2004
n Opin svæði 10% n Byggð svæði 42% n Samgöngukerfi 48%
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 13F Ö S T U D A G U R 1 1 . O K T Ó B E R 2 0 1 9
1
1
-1
0
-2
0
1
9
0
5
:3
9
F
B
0
5
6
s
_
P
0
5
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
4
0
0
-4
4
A
0
2
4
0
0
-4
3
6
4
2
4
0
0
-4
2
2
8
2
4
0
0
-4
0
E
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
5
6
s
_
1
0
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K