Skessuhorn - 08.04.2015, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 8. APRÍL 2015
Margir telja að sjávargróður sé van-
nýtt auðlind þar sem mikill heilsu-
farslegur ábati felst í að neyta
hans. Sjávarfangið er til dæmis ríkt
af andoxunarefnum og vítamín-
um og segja margir að neysla þess
hafi bjargað Íslendingum á tím-
um móðuharðinda. Til langs tíma
nýttum við sjávargróðurinn vel til
matar, bæði fyrir menn og dýr, og
eins til eldiviðar. Annar hver mað-
ur borðaði til dæmis söl og segja
má að þau séu eina tegundin sem er
eitthvað nýtt í dag. Við borðuðum
líka fjörugrös og stórþara og mar-
ínkjarni var einkar vinsæll, sérstak-
lega í grauta og brauð.
Þótt nýting sjávargróðurs hafi
að mestu horfið hér við land á hið
sama ekki við um annarsstaðar í
heiminum því í dag eru fjölmargar
vörur framleiddar til dæmis úr sjáv-
arþörungum. Ræktun hefur aukist
mikið undanfarna áratugi með auk-
inni eftirspurn og nemur milljón-
um tonna. Japanir hafa verið einkar
duglegir við framleiðsluna og er
þar japansþari; kombu, fremstur í
flokki. Einungis um 0,01% sjávar-
þörunga er hins vegar ræktað í Evr-
ópu. Á Íslandi erum við svo láns-
söm að eiga gnótt af beltisþara en
hann líkist japansþara mikið, bæði
hvað varðar útlit og bragð.
Kafari sagar þarann
Undanfarin ár hafa nokkur fyrir-
tæki haslað sér völl í nýtingu sjáva-
gróðurs og má þar til dæmis nefna
Íslenska bláskel og sjávargróður
sem stofnað var í Stykkishólmi árið
2007, af Símoni Má Sturlusyni og
Alex Páli Ólafssyni. Markmið fyr-
irtækisins var í upphafi að safna og
rækta bláskel á sjálfbæran hátt á lín-
um í Breiðafirði. Þari, marínkjarni
og söl hafa síðan bæst við. Hvað söl
og marínkjarna varðar þá eru þau
tínd með því að rölta um fjörurn-
ar á vöðlum. Segir Símon að yfir-
leitt sé einn maður að ná um 100
kg í hverri ferð. „Þaravinnsla okkar
byrjaði hins vegar þannig að Eyjólf-
ur Friðgeirsson, frá Íslenskri holl-
ustu, kom til okkar og spurði hvort
við værum ekki alltaf að fá þara á
kræklingalínurnar. Við svöruðum
játandi, þarinn hafði sest mikið á
línurnar og þetta var óttalegt ves-
en. Við vorum alltaf að reyna að
losa okkur við þarann og þarna vildi
Eyjólfur kaupa hann!“ Til viðbótar
því að tína þarann af skeljalínunum
eru þeir komnir með sjö sérstakar
þaralínur sem þeir hafa þróað sjálf-
ir eftir að hafa lesið sér til og prófað
sig áfram. „Þetta eru 200m línur og
eru af sömu gerð og skeljalínurn-
ar,“ segir Símon. Fer tínslan þannig
fram að farið er út á pramma og síð-
an fer kafari niður með sög og sagar
þarann. Er þetta talsvert erfitt verk
þar sem stórstreymt er á svæðinu.
,,Þetta hentar okkur vel. Í upphafi
var þarinn aukaafurð en ég er sann-
færður um að þetta á eftir að verða
enn verðmætara en bláskelin. Eftir-
spurnin á bara eftir að aukast.“
Þurrkaður á
vistvænan hátt
Þegar komið er með þarann að
landi er honum raðað á sérstakar
grindur sem eru í þurrkklefa. Þar er
hann þurrkaður á vistvænan hátt,
við gufu frá heitu vatni. Yfirleitt er
þari sólþurrkaður svo þessi aðferð
hefur sérstöðu á þeirra þara, segir
Símon. „Við fengum styrk frá AVS
til að þróa þarabakkana og sömu-
leiðis til þess að finna góða að-
ferð til þess að salta þarann,“ seg-
ir Símon. Nú sé því búið að þróa
gott verkferli, allt frá tínslu þar til
þarinn er þurrkaður við lágan hita
svo sem mest haldist í honum af
næringarefnum. ,,Við höfum mik-
ið unnið með Matís í rannsókna-
vinnu, þar er mjög hæft fólk. Bæði
Sigurjón Arason og Þóra Valsdótt-
ir hafa reynst okkur mjög vel. Það
er algerlega nauðsynlegt fyrir okkar
vinnu að hafa aðgengi að svo mik-
illi þekkingu sem þar er.“ Gaman
er að geta þess að fyrirtækið hef-
ur líka gert tilraunir með að búa til
þarapestó og var það selt í Búrinu.
Segir Símon pestóið hafa runnið út
og gaman væri að halda áfram með
framleiðsluna. Eldhúsið vanti hins
vegar.
Hrein vara úr
hreinum sjó
Þarinn er seldur bæði saltaður og
þurrkaður í nokkrum stærðum og
kemur hann t.d í flögum. Brátt
verður hægt að kaupa hann malað-
an líka og segir Símon að draumur-
inn sé að koma þaradufti í pilluform
einn daginn og selja sem bætiefni.
Símon segir að hérlendis sé þarinn
lítið notaður enn, einna helst sé
það Rúnar Marvinsson og veitinga-
staðurinn Dill sem hafi hann í sín-
um réttum. Annars staðar á Norð-
urlöndum sé þetta hins vegar vin-
sælt hráefni. Hann segir nauðsyn-
legt að bjóða upp á þarann saltaðan
og þurrkaðan líka. Ferskur geymist
þarinn í um fimm daga en saltaður
og þurrkaður lengist geymslutím-
inn upp í ár eða meira. Frakkar til
dæmis vilja hann frekar saltaðan og
borða mikið af honum sem snakk.
Nokkuð sem Íslendingar eigi alveg
eftir að tileinka sér. Sömuleiðis séu
súpur oft kryddaðar þar með þara
og þá sé hann oft á borðum sem
meðlæti með mat. Í dag selur fyr-
irtækið allan sjávargróður sem það
vinnur. „Við erum líka alltaf að fá
fyrirspurnir frá nýjum aðilum en
við viljum frekar vera litlir og dýr-
ir og ekki selja í miklu magni.“ Þari
frá fyrirtækinu er til dæmis keyptur
af veitingastaðnum Noma í Kaup-
mannahöfn sem þykir vera einn
besti veitingastaður í heimi. Þeir
kaupa þarann bæði þurrkaðan og
saltaðan, og sömuleiðis söl. Sím-
on segir að hingað til hafi ekki ver-
ið nauðsynlegt að leggja út í neina
markaðsvinnu. Danskur prófessor
hafi til dæmis komið vörum þeirra
til Noma sem sérhæfir sig í norræn-
um mat. ,,Prófessorinn hefur aug-
lýst okkur út um allt og talar mik-
ið um hversu góð vara komi frá Ís-
landi.“ Fyrirtækið hefur einnig selt
söl til Spánar og er að færa sig til
Noregs líka. Símon segir dæmi um
að kaupendur sem hafi áður keypt
sjávarfang frá Kanada og Írlandi
hafi fært sig yfir til þeirra vegna
hreinleika vörunnar. ,,Við þykjum
dýrari en betri.“
Vistvæn stóriðja
hugsanleg
Íslenski þarinn þykir einkar góð-
ur og segir Símon ástæðuna með-
al annars vera þá að hér þurfi þar-
inn að hafa fyrir lífinu og við það
verði hann bragðmeiri og betri.
Hann segir fyrirtækið og vörur
þess vera orðið töluvert þekkt er-
lendis og margir viti af þeim. Ný-
verið hafi til dæmis verið haft sam-
band við þá frá Frakklandi en þar
sé flottur markaður með mikinn
metnað. Miklar kröfur séu gerðar
til hollustu vörunnar sem þar er á
borðum og litið sé til bakteríuinni-
halds. Þá komi sér vel hvað sjór-
inn sé hreinn við Ísland. Sjór er al-
mennt flokkaður í nokkra flokka
út frá bakteríuinnihaldi og ís-
lenski sjórinn er yfirleitt í A flokki
þar sem undir 200 gerlar eru í lít-
er af sjó. „Það þykir alls ekki sjálf-
sagt erlendis, þar er sjórinn oft í
D flokki þar sem verið er að rækta
bláskel.“ Á Breiðafirði er búið að
prófa sjóinn vegna bláskeljarinnar
og þar er hann einstaklega hreinn.
„Ísland er hreint og þetta veit fólk.
Þetta á svo sérstaklega við Breiða-
fjörð því þar eru engir bændur og
engin stóriðja. Frá búskap bænda
berst til dæmis cadmium út í nátt-
úruna en hér er ekki um neitt slíkt
að ræða. Hér er ekkert sem getur
mengað eða ógnað lífríkinu.“
Símon segir það sömuleiðis sér-
stakt við þaravinnslu fyrirtækis-
ins að þeir nái í þara til manneldis.
„Við handvinnum allt okkar hrá-
efni öfugt við suma aðra og það
hefur sitt að segja.“ Hann nefnir
líka að erlendis sé víða farið með
vélar á þarasvæði og þau algerlega
hreinsuð. Það megi alls ekki gera
hérlendis, vistkerfi sjávar sé við-
kvæmt og mikilvægt að ganga vel
um það. Símon segir Breiðafjörð
henta einkar vel til nýtingu sjáv-
argróðurs en Faxaflóinn sé góð-
ur líka, sem og suðurströndin. Þá
gætu ákveðin svæði við Vestfirði
verið heppileg líka.
Símon segir framtíðina í nýt-
ingu sjávargróðurs vera bjarta og
spáir því að hún verði að stóriðju
við Breiðafjörð. „Ég vona a.m.k.
að svo verði og að þetta verði allt
nýtt á sjálfbæran hátt.“
Viðtal þetta skrifaði Sigrún Erna
Geirsdóttir blaðamaður. Birtist það
fyrst í veftímaritinu Sjávarafli sem
kom út nýlega og er birt hér með
góðfúslegu leyfi útgefanda. Sjávar-
afl er markaðshús í sjávarútvegi sem
sérhæfir sig í útgáfu og markaðsráð-
gjöf innan sjávarútvegsins.
Nýting sjávargróðurs er vaxandi atvinnugrein
Spáir því að þetta verði að stóriðju
Þari skorinn.
Símon með óvenjulega stóran þara. Viktor tekur þara af línu.
Viktor Alexandersson glaður í bragði á
heimleið úr róðri.
Bláskel sem sett hefur sig fasta á
spottana.
Jens Uwe Friðriksson á heiðurinn af þessari glæsilegu framreiðslu á hörpuskel.