Skessuhorn - 14.09.2016, Blaðsíða 14

MIÐVIKUDAGUR 14. SEPTEMBER 201614
Grundarfjarðarbær í samvinnu við
Búnaðarfélag Eyrarsveitar stend-
ur nú að byggingu nýrrar fjárréttar
í landi Hrafnkelsstaða í Kolgrafa-
firði. Nýja réttin leysir hina fornu
Grundarrétt af en hún hefur ekki
verið nothæf síðustu ár og því hefur
verið réttað í fjárhúsunum á Hömr-
um. Það hefur verið gert í neyð
enda engin nothæf rétt á svæðinu
fyrr en núna. Áður fyrr var rétt í
Hrafnkelsstaðabotni en það eru
að minnsta kosti 35 ár síðan rétt-
in var notuð síðast. Það eru þó leif-
ar af henni nær hlíðinni en sú rétt
var steinhlaðin. Það var tilhlökk-
un í bændum, sem unnu við smíð-
ina í sjálfboðavinnu, að reka féð
niður í Kolgrafafjörð enda aðgengi
gott fyrir kindur og menn. Grund-
arfjarðarbær er með tvo menn og
einn verktaka að störfum og svo eru
margir sjálfboðaliðar sem koma að
smíðinni enda stutt til rétta. Rétt-
að verður í fyrsta skipti í nýju rétt-
inni laugardaginn 17. september.
Ekki var komið staðfest nafn á rétt-
ina ennþá en menn voru þó á því að
Hrafnkelsstaðarétt væri viðeigandi.
tfk
Síðar í septembermánuði verð-
ur frumflutt sýning í Landnáms-
setri Íslands um athafnamanninn
og frumkvöðulinn Thor Jensen.
Það er rithöfundurinn Guðmund-
ur Andri Thorsson sem mun segja
sögu Thors, en Thor Jensen var
langafi Guðmundar Andra. Thor
Jensen hét fullu nafni Thor Philip
Axel Jensen. Hann var danskur at-
hafnamaður sem fluttist til Íslands
fjórtán ára gamall og varð þjóð-
þekktur fyrir mikil umsvif sín hér
á landi á fyrri hluta 20. aldarinnar.
Meðal þess sem Thor gerði var að
stofna útgerðarfélagið Kveldúlf hf.,
sem var það stærsta á Íslandi á milli-
stríðsárunum. Thor stofnaði eig-
in verslun sem hann nefndi Gotha-
ab - verzlunina og varð á skömmum
tíma ríkasti maður Íslands. Hann
hannaði og byggði Korpúlfsstaði í
Reykjavík og hannaði og lét smíða
fyrsta togara Íslendinga, Jón forseta.
Hann hafði frumkvæði af stofnun
Eimskipafélags Íslands og byggði
hið sögufræga einbýlishús við Frí-
kirkjuveg 11 í Reykjavík. Thor var
einnig fyrsti kaupmaðurinn í Búð-
arkletti, elsta húsi Borgarness. Í því
sögufræga húsi er veitingahús Land-
námsseturs Íslands.
Byggði pakkhúsið
„Undanfarin ár hafa verið sýndir
hjá okkur einleikir eða sögustund-
ir, þar sem leikari eða rithöfundur
gerir sýningu um ákveðið efni. Nú
mun Guðmundur Andri Thors-
son segja okkur sögu Thors Jens-
en, langafa síns. Þetta er feikilega
spennandi,“ segir Kjartan Ragnars-
son í Landnámssetri Íslands í sam-
tali við Skessuhorn. Fyrstu ár sín á
Íslandi bjó Thor Jensen á Borðeyri
þar sem hann lærði til kaupmanns.
„Á þeim tíma var verið að byggja
fyrsta húsið í Borgarnesi. Kaupmað-
urinn á staðnum fór á hausinn og
var Thor falið að annast reksturinn í
Borgarnesi. Hann er því fyrsti kaup-
maðurinn í húsinu sem veitingahús
Landnámsseturs er í. Hann fær svo
leyfi til að byggja pakkhús 1884 og
það er húsið sem Söguloftið er í.
Þetta er fyrsta stórframkvæmd þessa
manns og sagan hans er sögð í því
húsi,“ segir Kjartan. Að sögn Kjart-
ans hafði Thor miklar tengingar við
Vesturland, sem héldust löngu eft-
ir að hann fluttist til Reykjavíkur.
„Hann skýrir útgáfufélag sitt Kveld-
úlf og togara sína Skallagrím, Egil
Skallagrímsson og Thorólf Skalla-
grímsson. Eftir að hann var löngu
fluttur úr Borgarnesi hafði hann
frumkvæði að því að brúin út í Brák-
arey var gerð og lagði stóran pening
í að kirkjan í Borgarnesi yrði byggð.
Hann var alltaf að hugsa um fram-
kvæmdir í Borgarnesi, þó hann væri
löngu fluttur í burtu.“
Aðsóknarsprengja á
Sögulofti
Að sögn Kjartans hafa rúmlega 20
einstaklingar sett upp sýningar í
Sögulofti á undanförnum árum. Má
þar nefna Egil Ólafsson, Benedikt
Erlingsson, Einar Kárason, Stein-
unni Jóhannesdóttur og Þórarinn
Eldjárn. Hann segir góða aðsókn
hafa verið á allar sýningarnar. „Það
hefur verið aðsóknarsprengja, allt
hefur gengið vel hjá okkur á Sögu-
loftinu. Margir koma úr Reykjavík,
fólk sem fær sér að borða og fer svo
á sýningu og jafnframt hefur leik-
húsið okkar verið mikið sótt af Vest-
lendingum.“ Kjartan segir Guð-
mund Andra nú bætast í hóp þeirra
sem setja muni upp sýningu í Sögu-
lofti og segja þar sögu. „Guðmund-
ur Andri Thorsson er núna einhver
viðurkenndasti og rómaðasti rit-
höfundur Íslands. Í fyrra gaf hann
til að mynda út þessa fallegu bók
um föður sinn, Thor Vilhjálmsson
sem var dóttursonur Thors Jensen.
Hann er þekktur fyrir að vera góður
og skemmtilegur penni, er greina-
höfundur, ritstjóri og hefur skrifað
nokkrar bækur sjálfur,“ segir Kjart-
an.
Byggir á frásögn
Thors sjálfs
„Ég rek sögu Thors frá því að hann
er ungur piltur í Kaupmannahöfn
og kemur svo hingað 14 ára gam-
all og allslaus. Ég byggi á ýmsum
heimildum, mest á bók um ævi-
minningar Thors Jensen sem kom
út fyrir allmörgum árum. Sú bók
var skrifuð af Valtý Stefánssyni fyrr-
um ritstjóra Morgunblaðsins og
hann skráði hana eftir Thor Jens-
en. Ég byggi þetta því að miklu leyti
á frásögn Thors sjálfs,“ segir Guð-
mundur Andri Thorsson í samtali
við Skessuhorn. Er þetta í fyrsta
sinn sem saga Thors Jensen er sögð
með þessum hætti. „Það má kannski
nefna að þetta er um leið svona at-
vinnusaga okkar allra, hann var svo
mikill frumkvöðull í svo mörgu.
Bæði í sjávarútvegi, landbúnaði og í
verslun. Svo var hann mikill smiður,
af smiðum kominn og var eiginlega
fyrst og fremst smiður,“ segir Guð-
mundur Andri.
Guðmundur Andri segir frá því
að áður hafi rithöfundar komið á
Söguloftið og sagt frá bókum sem
þeir hafi skrifað. Þá séu þeir að rekja
skáldsögu sem þegar hefur verið
skrifuð. „Kjartan fékk þá hugmynd
að fyrst kæmi frásögnin á Söguloft-
inu og síðan kæmi skáldsaga. Ég
myndi því byrja á því að segja frá
efninu þarna á loftinu og eftir það
myndi ég kannski skrifa skáldsögu
upp úr því. Stellingin er dálítið sú
að ég er að hugsa um að setja þetta
þannig fram að ég sé að ímynda mér
að ég sé að skrifa skáldsögu og síð-
an deila með fólki hvernig ég myndi
vilja hafa þá sögu um Thor Jensen.“
Thors saga Jensen verður frum-
sýnd föstudaginn 23. september
næstkomandi, þar sem Guðmundur
Andri segir frá litríkum og umdeild-
um langafa sínum á Sögulofti Land-
námsseturs.
grþ
Ný rétt rís í Hrafnkelsstaðabotni
Kristján Kristjánsson verktaki og Eyþór Garðarsson bæjarstarfsmaður eru hér að
bora fyrir staurum í réttinni.
Guðrún Lilja Arnórsdóttir, bóndi á Eiði, er hér að skenkja súpu fyrir duglega
verkamenn og Hallur Pálsson, bóndi á Naustum og formaður Búnaðarfélags
Eyrarsveitar, er að sjálfsögðu mættur í hressingu.
Það var gott að fá hressingu eftir erfiðisvinnu. Séð yfir land Hrafnkelsstaða í Kolgrafafirði.
Thors saga Jensen sögð á Sögulofti Landnámsseturs
Guðmundur Andri Thorsson rithöfundur mun segja sögu langafa síns, Thors
Jensen, á Sögulofti Landnámsseturs í vetur. Söguloftið er í gamla pakkhúsinu sem
Thor byggði 1884.
Thor Jensen kom til Íslands 14 ára
gamall og allslaus. Hann var mikill
frumkvöðull á öllum sviðum atvinnu-
lífsins og varð síðar ríkasti maður
Íslands.
Lengst til vinstri er íbúðarhús Jóns frá Bæ, Kaupangur frá 1878. Því næst er verslunin (nú Landnámssetrið) og til hægri við
hana er pakkhús Thors Jensens frá 1887. Ljósm. úr safni Héraðsskalasafns Borgarfjarðar.