Skessuhorn - 16.11.2016, Blaðsíða 26

MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 201626
Vísnahorn
Fyrir fáum árum var
Magnús Halldórsson á
ferð um þetta leyti árs
ríðandi með hóp af Dön-
um. Éljahraglandi var veðurs og Danir niður-
lútir nokkuð enda óvanir slíkum trakteringum
af veðurguðunum. Hekla gamla var þá hvít að
rótum og æði tignarleg álitum. Magnúsi þótti
að vonum nokkuð til koma og kvað stöku:
Heklu megið hérna sjá,
háa í landi strýtu.
Lyftið höfði lítið á,
landið ofið hvítu.
Svo danskir mættu njóta stundarinnar með
sama hætti var stökunni snúið til danskar
tungu með þessum orðum:
Tí nu stille, teik a lúkk,
ta má ingen bíðe.
Heklan er só helvede smúkk,
hafiði séð´ana hvíðe.
Vaxandi ferðamannaiðnaður kallar á aukinn
fjölda leiðsögumanna og fer ekki hjá að þar
koma hagyrðingar við sögu sem víðar sam-
anber það sem hér var fyrr tjáð um Magnús
Halldórsson. Jón Ingvar Jónsson hefur oft
starfað sem leiðsögumaður og gjarnan bent
túrhestum á ýmis smáatriði sem Íslending-
ar hafa tekið mark á í gegnum árin og kallað
Kéddlíngabækur. Hér er sýnishorn:
Snjói niðrí hálfar hlíðar
hækkar krónan fyrr en síðar.
Spóli Ford í Fischerssundi
fellur krónan gagnvart pundi.
Sjáist lamb af laufi þefa
lækkar gengi hlutabréfa.
Þegar galar hani á haugi
hlutur Glitnis eykst í Baugi.
Hafi prestur hægðateppu
hiklaust búast má við kreppu.
Borði gamall biskup kleinu
breytir það víst ekki neinu.
Þegi kéddlíng þunnu hljóði
þá er hún í öðru ljóði.
Halldór Helgason á Ásbjarnarstöðum orti
um nauðsyn okkar að halda vísnagerðarhefð-
inni vakandi:
Gegnum íslenzkt aldarfar
er sú reynsla fengin:
Þar sem engin vísa var
vantaði tón í strengin.
Sú kynslóð sem Halldór tilheyrði var alin
upp við að stöðugt var farið með vísur og við
öll tilefni enda gegndu þær að nokkru sama
afþreyingarhlutverki og snjallsímar nú á dög-
um. Eftirfarandi öfugmælavísur eru trúlega
flestar á þeim aldri að þær hefðu getað verið
um hönd hafðar á hans æskuárum:
Sjómenn veiða svín í net,
síld um loftin flýgur.
Uxar borða apaket,
aldrei skreytinn lýgur.
Oft ég hrafna á sundi sá,
seli á fjallabrúnum.
Hákarl ríða hesti á,
hnakk og beisli á kúnum.
Vötnin hef ég vaðið þur,
vefnað lært af fuglum.
Straumþung fljótin standa kjur,
stél er rautt á uglum.
Ánamaðkar yrkja ljóð,
óskabirnir kveða.
Kjöt er steikt á kaldri glóð,
krákur draga sleða.
Góðar skamma og níðvísur haf gjarn-
an glatt landann fram yfir annað en allavega
minnist ég þess ekki að hafa heyrt minnst á að
atómljóð hafi náð flugi á þann hátt. Kristján
Helgason orti um mann:
Kauði er á svipinn súr,
svo að veldur kvölum.
Ljótur er hann liður úr
landsins ættartölum.
Það er náttúrlega sama hvaða álit aðrir hafa
á viðkomandi einstaklingi ef hann hefur nógu
gott álit á sér sjálfur (sjáið bara stjórnmála-
mennina), og hefur vit á að vera í sæmilegu
skapi. Stefán Sveinsson sem lengi var vinnu-
maður á Æsustöðum og síðustu árin forn-
bókasali orti um sína auðsöfnun sem virðist
hafa verið fremur hófstillt:
Ánægjan mér aldrei hvarf,
ást og gleði þjóna,
eftir fimmtíu ára starf
á ég bara Skjóna.
Tengdafeðgar tveir í Dölum vestur höfðu
þann sið að vigta sig við hver stjórnarskipti og
fór það þá eftir vigtinni hvort fráfarandi stjórn
hafði verið góð eða slæm. Nú eru menn að
velta fyrir sér stjórnarmyndun og ekki úr vegi
að rifja upp haustvísur Jóns Ingvars:
Að mér sækja endalaust
illa séðir gestir:
nú er komið hrímkalt haust,
hægri stjórn og pestir.
Eflir gírug eigin hag,
af mér krónur plokkar,
hefur skítlegt háttalag
hægri stjórnin okkar.
Ætli sé ekki þörf nú sem jafnvel aldrei fyrr
að rifja upp þessa eftir Guðna Þorsteinsson:
Lífið heldur áfram enn:
Ósköp væri gaman
ef að Guð og góðir menn
gætu unnið saman.
Þessi er líka nokkuð klassísk og þó ég hafi
birt hana áður þá er góð vísa ekki of oft kveð-
in:
Stjórnin bæði stirt og villt
stýrir dýrum knerri.
Fátt er svo með öllu illt
að ekki sé hún verri.
Fyrir margt löngu eins og sagt er, og er
nokkuð nákvæm tímasetning, var bakari á
Húsavík sem varð stundum fyrir því að missa
sykur og ger ofan í vatnstunnu sem stóð við
ylinn. Kom fyrir að hann veitti þann drykk
mönnum gegn vægu gjaldi. Á þessum tíma
var búsettur á Húsavík Baldvin Jónatansson,
kallaður „skáldi“ allvel hagmæltur og þokka-
lega ölkær. Góður hagyrðingur á Húsavík,
Jón Pétursson að nafni, hafði lag á því að yrkja
hann upp svo enginn gat annars til en þær vís-
ur væru eftir Baldvin sjálfan. Þeirra á meðal
var þessi:
Ölkráin gestum opin stóð
illskunnar beljar syndaflóð.
Andskotinn bíður búinn þar
í bruggið vill draga sálirnar.
Það stóð ekki á því að vísan bærist bakar-
anum til eyrna og honum var ekki skemmt
að vera í henni skipað í hlutverk andskotans.
Næst þegar Baldvin sýndi sig í bakaríinu voru
þar á boðstólum blóðugar skammir bakarans
honum til handa. Furðu lostinn mátti hann
þannig að ósekju gjalda þessa strákskapar
Jóns Péturssonar en Húsvíkingum var stór-
lega skemmt.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Fátt er svo með öllu illt - að ekki sé hún verri!
Snorri Jóhannesson á Augastöðum
í Borgarfirði náði í birtingu á föstu-
dagsmorguninn síðasta ljósmynd af
afar óvenjulegu skýjafari ofan við Ei-
ríksjökul. Myndin er tekin neðan við
bæinn Stóra-Ás og horft fram Hálsa-
sveitina í átt til fjalla. Engu líkara var
en risastór hattur hefði verið lagður
öfugur ofan á jökulkoll Eiríksjökuls.
Hávaða rok var niður í byggð þegar
myndin var tekin; af suðaustri.
Í kjölfar þess að Snorri birti mynd-
ina var skorað á Trausta Jónsson veð-
urfræðing að útskýra þetta veður-
farslega fyrirbæri. Gefum Trausta
orðið: „Kúfurinn á Eiríksjökli - og
flest önnur ský á myndinni, teljast
til linsuskýja. Þau myndast í upp-
streymi í mjög stöðugu lofti. Þegar
loft er stöðugt er uppstreymi erfitt
og getur vart átt sér stað nema fyr-
ir tilverknað vinds. Til að búa til ský
þarf raka. Það sem sést á myndinni er
mikið niðurstreymi þar sem loft sem
þvingað var upp suðurhlíðar Lang-
jökuls streymir aftur niður norðan
hans - í leit að sinni jafnvægishæð.
Niðurstreymið myndar skýjageilina
sem liggur samsíða háhrygg jökuls-
ins. En svo verður Eiriksjökull óvænt
fyrir þessu lofti og það verður að fara
upp aftur. Þá þéttist rakinn aftur og
myndar kúfinn mikla á myndinni. Í
kúfnum fer lofið aftur upp fyrir jafn-
vægi sitt - og leitar strax niður aftur
þegar hallar norðuraf.“
Trausti segir að þessi aðalatriði
vindafarsins hafi reyndar komið
mjög vel fram í harmonie-spálíkan-
inu. „Myndin sem hér fylgir sýnir
talsvert stækkaða úrklippu (og því
nokkuð óskýra) úr stöðunni eins og
líkanið segir hana hafa verið kl. 9 um
morguninn (einni og hálfri klukku-
stund áður en Snorri tók myndina).
Ef vel er að gáð má sjá kunnuglegar
útlínur Langjökuls og Eiríksjökuls.
Við sjáum niðurstreymið yfir norð-
urhlíðum Langjökuls vel - það er á
bilinu 2 til 5 m/s - sem er mikið. Við
sjáum líka bylgjuna sem myndar kúf-
inn yfir Eiríksjökli mjög vel. Upp-
streymið er í suðurhlíð jökulsins -
nærri 5 m/s þar sem mest er, og enn
meira niðurstreymi norðan meginn,
sprengir litakvarða myndarinnar en
hann nær upp í 5 m/s. Þetta samspil
upp- og niðurstreymis sem líkan-
ið sýnir skýrir mjög vel meginatriði
myndanna.“
Trausti bætir við að staða sólarinn-
ar á myndum Snorra hafi mjög mikil
áhrif á birtu og liti. Svo verður raki
á svæðinu trúlega ekki sá sami - útlit
skýja ræðst mjög af honum og í þriðja
lagi er stöðugleiki ekki endilega sá
sami - jafnvel þótt bylgjuhreyfingin
sem spáin sýnir sé vitnisburður um
stöðugt loft - er viðbúið að hún sé
ekki eins - smátilbrigði geta breytt
skýjunum mjög. Bylgjuský eru alls
ekki öll þar sem þau eru séð. Kúfur-
inn á myndunum er fastur yfir jöklin-
um - en loftið streymir samt í gegn-
um hann. Kemur inn í hann að sunn-
an á um 100 km hraða á klukkustund
- fer í gegnum hann á aðeins fáeinum
mínútum - en samt virðist hann vera
sá sami. Linsuský eru líka stöðugt að
breytast - eftir því sem vindur, raki
og stöðugleiki breytast. En - mjög
margt fleira á myndunum gefur til-
efni til vangaveltna - sumar þeirra
eru flóknar og verða ekki til umræðu
hér,“ segir Trausti að endingu.
mm
Eiríksjökull í stórbrotnu skýjafari
Harmonie-spálíkanið sem Trausti vísar til.
Myndin sem Snorri tók að morgni síðasta föstudags.