Skessuhorn - 19.09.2018, Blaðsíða 26

MIÐVIKUDAGUR 19. SepteMBeR 201826
Dr. eiríkur Bergmann, prófessor
í stjórnmálafræði við Háskólann
á Bifröst, hefur sent frá sér bók-
ina Conspiracy & populism – the
politics of Misinformation. Hið
virta forlag palgrave Macmillan
gefur bókina út á heimsvísu og er
hún nú í dreifingu beggja vegna
Atlantsála. Conspiracy & popul-
ism er áttunda fræðibók eiríks
en hann hefur einnig sent frá sér
þrjár skáldsögur. Í bókinni grein-
ir eiríkur hvernig ört vaxandi fylgi
þjóðernispopúlískra stjórnmála-
flokka í evrópu og Ameríku hafi
farið hönd í hönd við aukna dreif-
ingu samsæriskenninga. Megin
framlag bókarinnar er að rannsaka
hvernig popúlistar nýta sér sam-
særiskenningar til að ala á ótta og
draga fólk þannig til fylgislags við
sig – meðal annars með dreifingu
falsfrétta.
Á meðal þeirra samsæriskenn-
inga sem fjallað er um í bókinni
eru til að mynda djúpríkiskenning
Donalds trumps og evrarabíu-
kenningin, sú að Íslamistar með
aðstoð menningarmarxista á Vest-
urlöndum ætli sér að yfirtaka evr-
ópu og afgera hina kristnu arfleifð
álfunnar. Þá er farið ofan í sögur
um að Angela Merkel sé laundóttir
Adolfs Hitlers, að Barack Obama
haf verið ólögmætur forseti og að
George W. Bush hafi staðið á bak
við hryðjuverkaársárnir 11. septe-
mer. einnig er rætt um kenningar
á borð við þá að helförin sé upp-
spuni, að meðlimir pussy Riot séu
handbendi Vestursins og að evr-
ópusambandið sé í raun endureist
Rómarveldi, nú á kommúnískum
grunni. Þessar sögur og fjöldmarg-
ar fleiri sem ræddar eru í bókinni
eru á meðal þeirra sem popúlist-
ar hafa haldið að fólki í evrópu og
hafa fengið byr undir báða vængi,
til að mynda í Brexit umræðunni
í Bretlandi og af forsetum bæði
Bandaríkjanna og Rússlands.
„Í bókinni reyni ég að greina í
sundur þessa þrjá þræði sem svo
mjög hafa einkennt pólitík okkar
daga á Vesturlöndum, semsé sam-
særiskenningar, popúlisma og fals-
fréttir,“ segir eiríkur Bergmann;
„efni hennar á því erindi til okkar
allra.“
Í tilefni af útgáfu bókarinnar efn-
ir Háskólinn á Bifröst til útgáfu-
fagnaðar fimmtudaginn 4. október
næstkomandi í Þjóðminjasafni Ís-
lands í Reykjavík. Hófið hefst með
fyrirlestri höfundar klukkan 16:00
og að því loknu verða léttar veit-
ingar í boði. Fyrirlesturinn og út-
gáfuhófið er öllum opið á meðan
húsrými leyfir. mm
Eiríkur fjallar um
þjóðernispopulisma í nýrri bók sinni
Lilja Alfreðsdóttir mennta- og
menningarmálaráðherra kynnti í
síðustu viku, í Veröld - húsi Vigdís-
ar við Brynjólfsgötu, aðgerðaáætl-
un til varnar íslenskri tungu. Að-
gerðirnar snerta ólíkar hliðar þjóð-
lífsins en markmið þeirra allra ber
að sama brunni; að tryggja að ís-
lenska verði áfram notuð á öllum
sviðum íslensks samfélags. tillögur
ráðherrans eru fjórþættar og marka
allar þáttaskil í afstöðu ríkisins til
máltækni, bókaútgáfu og síðast en
ekki síst er þetta í fyrsta skipti í ára-
tugi sem ríkið tekur til varna fyrir
einkarekna íslenska fjölmiðla.
Fjórar megintillögur
Í fyrsta lagi er stefnt að endur-
greiðslu kostnaðar við útgáfu ís-
lenskra bóka þannig að um fjórð-
ungur af útgáfukostnaði hverr-
ar bókar njóti styrks úr ríkissjóði.
Í annan stað á að veita styrki út á
kostnað við rekstur ritstjórna sjálf-
stætt starfandi fjölmiðla og um leið
draga úr vægi RUV á auglýsinga-
markaði sem nemur 560 milljónum
króna á ári. Í þriðja lagi á að fara
í ýmsar aðgerðir til eflingar mál-
tækni og auka á opinberan stuðn-
ing við textun, táknmálstúlkun og
talsetningu í myndmiðlum. Loks
skal auka vægi íslenskumenntunar
á öllum skólastigum. Fram kom hjá
ráðherra að stefnt er að samræm-
ingu skattlagningar vegna kaupa
á auglýsingum milli íslenskra og
erlendra netmiðla. Þannig er til
skoðunar að skattleggja kaup á er-
lendum netauglýsingum til þess
að jafna stöðu innlendra fjölmiðla
og erlendra vefmiðla en þeir síð-
artöldu taka til sín ört stækkandi
hluta auglýsingamarkaðar. Horft
er til nágrannalanda og evrópu-
ríkja sem einnig hafa til skoðun-
ar leiðir til að styrkja samkeppnis-
stöðu þarlendra miðla. Þá hyggst
ráðherra jafnframt auka gegnsæi í
opinberum auglýsingakaupum.
Bæta stöðu einkarek-
inna fjölmiðla
Fram kom í kynningu ráðherra að
stefnt er á að verja um 350 millj-
ónum króna á ári til þess að bæta
rekstrarumhverfi einkarekinna fjöl-
miðla á Íslandi en þeir hafa verulega
átt í vök að verjast fjárhagslega bæði
vegna ójafnvægis á fjölmiðlamark-
aði innanlands en ekki síður vegna
erlendra miðla sem sogað hafa til
sín íslenskt markaðsfé, án þess
að greiða af því skatta. til stend-
ur að endurgreiða hluta ritstjórn-
arkostnaðar ritmiðla og ljósvaka-
miðla sem miðla fréttum, frétta-
tengdu efni; „og gegna mikilvægu
samfélagshlutverki,“ eins og seg-
ir í kynningu ráðuneytisins. Skil-
yrði fyrir endurgreiðslunni verða
skýr og bundin við hámark í hverju
tilfelli. ekki er búið að útfæra ná-
kvæmlega reglur þar að lútandi en
fram kom í máli ráðherra að styrk-
ur til reksturs ritstjórna gæti legið
á bilinu 20-25% af heildarkostn-
aði. „Styrkveitingar verða fyrirsjá-
anlegar, óháðar tæknilegri útfærslu
og mynda ekki hvata til þess að fara
fram hjá kerfinu né skekkja sam-
keppnisstöðu fjölmiðla,“ segir í til-
kynningu ráðuneytisins. Samhliða
verður dregið úr umsvifum RÚV
á auglýsingamarkaði svo sem með
hömlum á kostun dagskrárgerð-
ar. Lilja hyggst í upphafi næsta
árs leggja fram frumvarp á Al-
þingi en það verður til umsagnar í
nóvember. Hún segir að um sé að
ræða sögulega aðgerð en þetta er
í fyrsta skipti sem stjórnvöld grípa
til beinna aðgerða til að styðja við
rekstur einkarekinna fjölmiðla.
Þeir hafa þó þekkst lengi á Norð-
urlöndunum og er mestur stuðn-
ingur við fjölmiðla í Noregi.
Aðgangur að fjölbreytt-
um fjölmiðlum
Í samtali við Skessuhorn kvaðst
Lilja Alfreðsdóttir vera vongóð
um að þessar aðgerðir muni valda
straumhvörfum á íslenskum fjöl-
miðlamarkaði. „Rekstrarumhverfi
einkarekinna fjölmiðla er erfitt
og staða þeirra er viðkvæm. Þeir
gegna hins vegar mikilvægu lýð-
ræðis- og menningarlegu hlut-
verki og það er eðlilegt að stjórn-
völd taki mið af því. Það er brýnt
að fólk hafi aðgang að fjölbreytt-
um fjölmiðlum, sem miðla frétt-
um og samfélagslegu efni, og gera
almenningi kleift að taka virkan
þátt í okkar lýðræðissamfélagi. Við
bætist sú staðreynd að fjölmiðlar
skipta sköpum fyrir vöxt og við-
gang tungumálsins okkar, sem þarf
að styðja með ráðum og dáð. Það
er tímabært að stíga þessi sögulegu
skref og hrinda í framkvæmd lof-
orði sem tilgreint er í stjórnarsátt-
mála ríkisstjórnarinnar. Ég trúi því
að aðgerðirnar muni hafa tilætluð
áhrif,” sagði Lilja.
Stuðningur við íslenska
bókaútgáfu
Lilja Alfreðsdóttir sagði við þetta
tækifæri að Íslendingar væru bóka-
þjóð og mikilvægi hins ritaða máls
væri ótvírætt. „Kveðið er á um
stuðning við íslenska bókaútgáfu í
stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar
og undanfarin ár hefur einnig ver-
ið unnið markvisst að því að bæta
læsi á Íslandi, einkum meðal barna
og ungmenna. Lestrarfærni er lyk-
ill að lífsgæðum og bækur grund-
völlur símenntunar alla ævi. til að
mæta sem best þeim vanda sem ís-
lensk bókaútgáfa stendur frammi
fyrir verður sett á laggirnar nýtt
stuðningskerfi fyrir íslenska bóka-
útgáfu sem felur í sér 25% endur-
greiðslu vegna beins kostnaðar við
útgáfu íslenskra bóka. Áætlaður ár-
legur kostnaður vegna þessa er um
400 milljónir kr. frá og með árinu
2019.“ mm
Fjölþættar aðgerðir kynntar til verndar íslenskri tungu
Það var óhætt að segja að spennu hafi gætt í röðum blaðamanna og ljósmyndara sem viðstaddir voru kynningu ráðherra,
enda margir fjölmiðlar í rekstrarerfiðleikum.
Lilja Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra.