Skessuhorn - 03.10.2018, Blaðsíða 5

Síðastliðinn sunnudag fór fram býsna merkilegur viðburður. Þá var skrifað
undir afsal þess efnis að íslenska ríkið eignaðist Hvalfjarðargöng og tæki al-
farið við rekstrinum af Speli. Líklega myndi þessi framkvæmd kosta hátt í
fimmtán milljarða króna ef ráðist yrði í hana nú. Þannig má segja að Spöl-
ur og vegfarendur um göngin hafi á sunnudaginn fært hverju mannsbarni í
landinu um eða yfir 40 þúsund krónur að gjöf. Ég fór að reyna að rifja upp
hvaða einstaka gjöf hafi verið stærri í seinni tíð. Kannski að flugvöllurinn í
Vatnsmýrinni komist næst því að vera sambærilegt mannvirki að stærð og
umfangi, þegar Bretar afhentu Íslendingum flugvöllinn skuldlaust til afnota
eftir stríðslok, 6. júlí fyrir 72 árum. Von mín er að betur verði hlúð að þessari
gjöf en mér sýnist að gert sé með flugvöllinn.
Eftir að þjóðin hafði móttekið þessa fyrirfram ákveðnu en rausnarlegu gjöf
á sunnudaginn var boðið til samkvæmis. Þar var eitt og annað rifjað upp
varðandi framkvæmdina og aðdraganda jarðgangagerðar. Hvalfjarðargöng
eru fyrsta og í raun eina einkaframkvæmd í samgöngum hér á landi. Þá-
verandi yfirvöld settu það í hendur einkaaðila að framkvæma verk sem alla
jafnan hefði átt að vera kostað af ríkissjóði. Spurningin sem út af stendur er
hvort það hefði nokkurn tímann verið ráðist í verkefnið í opinberri fram-
kvæmd. Því er ekki hægt að svara. Eins og fram kemur í blaðinu í dag má
rekja sögu mannvirkisins þrjá áratugi aftur, þegar hópur stórhuga fólks ákvað
að hrinda af stað undirbúningsvinnunni. Umgjörð um framkvæmdina varð
strax umdeild. Ég minnist alls kyns úrtöluradda sem töldu þetta glapræði
hvernig sem litið væri á málið og enn vitlausara að láta fólk borga fyrir að fara
um samgöngumannvirki. Fjölmargir hétu því að fara aldrei þarna í gegn, en
skynsemin sagði þeim annað. Í þeim hópi var m.a. virtur eldri bóndi. Gam-
an er að rifja það upp að það varð honum til lífs nokkru síðar að búið var að
sprengja í gegnum síðasta haftið í göngunum þegar hann veiktist svo hastar-
lega að veitt var undanþága til að leyfa sjúkrabílnum að fara í gegn í forgangi.
Þannig varð hann meðal þeirra fyrstu til að njóta góðs af þessari samgöngu-
bót og bar göngunum reyndar fallega söguna eftir það.
Ég man einnig þá tíð þegar aka þurfti Hvalfjörð inn í Botn þegar fara
þurfti áleiðis til höfuðborgarinnar. Afskaplega seinleg og í raun hættuleg leið,
ekki síst í hálku og roki. Ferðir mínar fyrir fjörð eftir að göngin voru opnuð
gæti ég svo talið á fingrum annarrar handar. Göngin voru einfaldlega frá
fyrsta degi bylting, sama hvernig á þau er litið. Vel var staðið að undirbúningi
sjálfrar framkvæmdarinnar, enda kannski fremur við slíku að búast þar sem
um einkaframkvæmd var að ræða. Þarna átti ekki og mátti ekki ráðast í verk
sem ekki stæðist áætlanir. Því er gaman að rifja það upp að framkvæmdin sem
slík fór einungis eitt prósent fram úr kostnaðaráætlun. Eigum við eitthvað
að minnast á bragga í Nauthólsvík eða þingfund á Þingvöllum? Nei, þarna
skyldi ráðvendni gætt, annað var ekki í boði.
Hægt er að benda á fjölmargt fleira sem vel hefur gengið í rekstri Hval-
fjarðarganga. Reynt hefur verið í hvívetna að gæta að öryggi vegfarenda og
raunar er ótrúlegt lán að einungis eitt banaslys hafi orðið þegar hvorki fleiri
né færri en 36 milljónum bíla var ekið þar í gegn.
Áhrifa Hvalfjarðarganga gætir um allt vestan- og norðanvert landið. Bú-
setuskilyrði hafa batnað og fólksfjölgun til dæmis á Akranesi hefur á síðustu
tuttugu árum orðið tæp 42%, meira en helmingi hraðari en á höfuðborgar-
svæðinu á sama tímabili. Þá fjölgun má beinlínis rekja til Hvalfjarðargang-
anna en einnig uppbyggingar stóriðju á Grundartanga og nú síðari árin vexti
í ferðaþjónustu. Þessi fjölgun hefur orðið þrátt fyrir að ákveðnar atvinnu-
greinar hafi nánast þurrkast út á sama tímabili. Ég veit ekkert hvort ég tala
fyrir munn Vestlendinga, en í það minnsta vil ég færa Speli ehf, og öllum sem
að þessari vel heppnuðu einkaframkvæmd í samgöngusögu landsins komu,
bestu þakkir fyrir þeirra þátt.
Magnús Magnússon.