Skírnir - 01.10.2009, Page 94

348
PÉTUR KNÚTSSON
SKÍRNIR
Þess galt hon gedda
fyrir Grafár ósi
er Heiðrekr var veginn
undir Harvaða fjöllum. (Hlöðskviða IV)17
— og Angantýr kennir sverðið Tyrfing.
Venslin milli harfaþ- og karpat- eru regluleg samkvæmt fyrstu
germönsku hljóðfærslunni, og flestir skýrendur fallast á tillögu
Guðbrands.18 En eins og að líkum lætur, tekur öll umfjöllun mið
af trénu: það er eins og menn geri ósjálfrátt ráð fyrir því að hið
norræna orð hafi varðveist frá tímum fyrir hljóðfærsluna. Til
dæmis segir Christopher Tolkien í útgáfu sinni frá 1960:
The most remarkable of the place-names in this part of the saga is perhaps
Harvaða-fjöll, which occurs in a half-strophe ... that must be among the
strangest fossils in the whole range of Norse ... The view is not challen-
ged, I think, that Harvaða- is the same name in origin as ‘Carpathians’.
(Tolkien 1960: xxiii)
En eins og vænta má er Jón Helgason ekki alls kostar ánægður
með þessa tilgátu: „Ekki er laust við að einhver ótrúleikabragur sé
á þessu“ Qón Helgason 1967: 158). Ekki svo að skilja að Jón finni
að orðsifjafræðinni, sem er óumdeild; mótbárur hans eru frekar af
praktískum toga: honum finnst grunsamlegt að nafnið hafi ekki
varðveist í þessari mynd nema í norrænu, og segir svo: „Spotta-
korn er þaðan til Islands og líklega fá dæmi þess að andlátsfregn
einnar geddu hafi borizt aðra eins leið“ Qón Helgason 1967:
158-159). En mig grunar að það sem truflar hann sé fremur fjar-
lægðin í tíma heldur en í rúmi: honum hrýs hugur við að horfa svo
langt aftur í tíma að karpat og harfaþ rugli saman reytunum. Þar
sem hin orðsifjafræðilega samsvörun bendi til óheyrilegs aldurs,
17 Texti eftir útg. Finns Jónssonar (1915: 270)
18 I Corpus poeticum boreale I (1883: 352) þýðir Guðbrandur Harvaðafjöll sem
„the Carpathian hills“. 1 Den norsk-islandske skjaldedigtning B II (1915: 270)
kallar Finnur Jónsson þau einfaldlega „Harvadafjeldene", en í endurútgáfu
sinni að Lexicon Poeticum (1913-16) hinsvegar segir hann „vistnok
Karpaterne". — Ég þakka Þórhalli Eyþórssyni fyrir að minna mig á Harvaða-
fjöll.