Skírnir - 01.10.2009, Side 113

SKÍRNIR
í LJÓSASKIPTUM MINNINGANNA
367
runalegu heild, enda þótt hún kunni að vera nauðsynleg. En við
nánari athugun getur vart verið um heild að ræða ef viðbótin reyn-
ist nauðsynleg. Viðbótina má þannig lesa sem viðbragð við því að
eitthvað vantar í upphafi en á þessum nótum hefur Derrida fjallað
um samband talmáls og ritmáls, þar sem hið síðarnefnda hefur í
gegnum söguna þjónað hlutverki viðbótar við hið fyrrnefnda
(mæltar yrðingar eru þá álitnar fela í sér meiri nánd en ritmál því
tilvist þeirra byggist á nœrveru mælanda sem þar með „ábyrgist“
orð sín) en leiðir á endanum í ljós viðvarandi skort sem býr í
tungumálinu sjálfu. Þessi skortur felst m.a. í óumflýjanlegri og
innbyggðri fjarveru þess sem tungumálið skírskotar til — veru-
leikans — og má því segja að þeim mun meiri sem ákefðin í að
„fanga“ veruleikann með táknum verði, þeim mun meiri verði
einnig þörfin á viðbótum og uppbótum (Derrida 1976: 141-164).9
Þannig er viðbótin að mati Derrida vitnisburður um fjarveru þess
konar merkingar sem grundvallað getur skírskotanir tungumáls-
ins í ytri veruleika og gefur því til kynna þrot tungumálsins sem
tækis til að meðhöndla sannleikann. Það er í þessu samhengi sem
lesa má „viðbótar“-kaflana í Gudsgjafaþulu því þeir eru einnig
vitnisburður um þrot og það að frásögn sögumanns sé að þrotum
komin, ekki einvörðungu að sögumaður sé uppiskroppa með efni
heldur að það sem hann leitast við að fanga — lífshlaup Bersa —
hopi ávallt undan tilraunum hans til að ná utan um það. Samfellan
og þau órofnu (og órjúfanlegu) tengsl við fortíðina sem Bersi ýjar
að við sögumann snemma í bókinni, og sá draumur um merking-
arbæra heild sem þannig er skírskotað til, reynast eiga tak-
markaðar stoðir í sjálfri frásögninni. Því má spyrja hvort formgerð
bókarinnar sé ekki í þessu ljósi dæmi um þá sífelldu frestun merk-
ingar eða heildar sem rökvísi viðbótarinnar felur í sér að mati
Derrida.
Undir lok skáldsögunnar er vísað aftur til fyrsta fundar Bersa
og sögumanns á vordegi í Kaupmannahöfn, en þá hittast þeir á ný,
löngu síðar, aftur í erlendri borg og eiga vingjarnlegar en mun
tregafyllri samræður en fyrr. Munurinn á samverustundunum
9 Sjá einnig Derrida 1998: 26 o.áfr.